Ποιος θα κυβερνήσει την αντιπολίτευση; Όταν η αδυναμία της γίνεται δώρο στην κυβέρνηση

Η συζήτηση στην Ελλάδα περιστρέφεται συνήθως γύρω από τις αστοχίες των κυβερνήσεων. Μιλάμε για λάθη, για κακοδιαχείριση, για πολιτικές που επιβαρύνουν την κοινωνία και την οικονομία. Κι όμως, αυτό που περνά σχεδόν απαρατήρητο είναι η άλλη πλευρά της εξίσωσης: η αδυναμία της αντιπολίτευσης. Κι αυτή η αδυναμία μπορεί να αποδειχθεί πιο επικίνδυνη ακόμη κι από μια κακή κυβέρνηση.

Η Δημοκρατία στηρίζεται στην αντιπαράθεση. Χρειάζεται κυβέρνηση, αλλά χρειάζεται και αντιπολίτευση. Χρειάζεται έλεγχο, κριτική, ισορροπίες, προτάσεις εφικτές και υλοποιήσιμες. Όταν αυτά απουσιάζουν, όταν δεν υπάρχει αντίπαλο δέος, η κυβέρνηση κυβερνά χωρίς φρένα, χωρίς πίεση, χωρίς λογοδοσία. Και τότε η Δημοκρατία δεν λειτουργεί πραγματικά, απλώς μιμείται τον εαυτό της.

Η στρατηγική της κυβέρνησης είναι σαφής: η «αφαίμαξη» της κεντροαριστεράς με απορρόφηση στελεχών της και η δημιουργία ενός ευρύτερου πολιτικού μετώπου γύρω από το κυβερνών κόμμα. Αυτό αποδυναμώνει την αντιπολίτευση και ενισχύει την εικόνα της κυβέρνησης ως «μοναδικού κυρίαρχου πόλου».

Το πιο σημαντικό όμως είναι άλλο: ο πρωθυπουργός δεν περίμενε τους ψηφοφόρους του κέντρου να τον «βρουν», εκείνος πήγε και τους «έψαξε». Προσέγγισε το κέντρο μεθοδικά, αξιοποίησε τα στελέχη του και μίλησε σε ένα κοινό που η αντιπολίτευση άφησε εκτεθειμένο. Αυτό δείχνει στρατηγική, πολιτικό ελιγμό και αντίληψη του εκλογικού χάρτη.

Οι ψηφοφόροι του κέντρου και της κεντροαριστεράς ειδικότερα, βρίσκονται πλέον σε δύσκολη θέση. Δεν ταυτίζονται με τις κυβερνητικές πολιτικές, αλλά δεν βλέπουν και μια αξιόπιστη εναλλακτική από τα κόμματα που υποτίθεται ότι τους εκφράζουν. Οι ηγεσίες της αντιπολίτευσης αδυνατούν να παρουσιάσουν κυβερνητικό πρόγραμμα με προοπτική εξουσίας. Το αποτέλεσμα είναι οι πολίτες αυτοί να αισθάνονται «πολιτικά άστεγοι» και η πολιτική ορφάνια είναι η πιο επικίνδυνη συνθήκη για μια Δημοκρατία.

Και το χειρότερο: τα προγράμματα που παρουσιάζουν είναι συχνά μη επαρκώς κοστολογημένα. Με την ελαφρότητα της μη διακυβέρνησης, προτείνονται οικονομικά μοντέλα διαχείρισης που μοιάζουν περισσότερο με θεωρητικές ασκήσεις παρά με ρεαλιστικές λύσεις. Όταν οι ίδιες οι δημοσκοπήσεις δεν δίνουν στην αντιπολίτευση δυνατότητα διακυβέρνησης, η ευκολία με την οποία υπόσχεται «τα πάντα στους πάντες» δεν είναι πολιτική, είναι έλλειψη πολιτικής συνέπειας και απουσία υπεύθυνης πολιτικής στάσης.

Είναι δε απορίας άξιο πως, παρά τη φθορά που υφίσταται η κυβέρνηση από τις ίδιες της τις επιλογές, η αντιπολίτευση δεν καταφέρνει να καρπωθεί απολύτως τίποτα σε ποσοστά. Η εικόνα αυτή δεν φανερώνει απλώς αδυναμία, φανερώνει πλήρη αποσύνδεση με την κοινωνία.

Η ανεπάρκεια ισχυρής αντιπολίτευσης έχει κόστος. Στην οικονομία, σημαίνει ότι οι κυβερνητικές επιλογές περνούν χωρίς ουσιαστικό αντίλογο. Φόροι, μέτρα λιτότητας ή πελατειακές παροχές μένουν αναπάντητα. Οι ανισότητες διευρύνονται, η μεσαία τάξη πιέζεται, οι πιο αδύναμοι μένουν εκτεθειμένοι. Οικονομία χωρίς στιβαρό αντίλογο συνεπάγεται κοινωνία χωρίς φωνή

Στην κοινωνία, η σιωπή της αντιπολίτευσης οδηγεί σε παραίτηση. Η αποχή αυξάνεται, η εμπιστοσύνη στους θεσμούς καταρρέει, το αίσθημα «όλοι είναι ίδιοι» παγιώνεται. Και όταν οι πολίτες παραιτούνται, ανοίγει ο δρόμος για ακραίες φωνές που τρέφονται από την απογοήτευση.

Ας είμαστε ξεκάθαροι: μια μέτρια κυβέρνηση μπορεί να επιβιώσει μόνο όταν απέναντί της έχει μια ακόμα πιο αδύναμη αντιπολίτευση. Και αυτή η αδυναμία δεν είναι απλώς πρόβλημα, είναι συνενοχή, η συνενοχή της αδυναμίας. Γιατί η ανικανότητα της αντιπολίτευσης λειτουργεί σαν δώρο στην κυβέρνηση, χαρίζοντάς της χρόνο και εξουσία που δεν θα κέρδιζε με την αξία της.

Η χώρα δεν έχει ανάγκη από αντιπολιτεύσεις που περιορίζονται σε σλόγκαν και φθηνές ατάκες. Έχει ανάγκη από μια στιβαρή, σοβαρή, αξιόπιστη αντιπολίτευση που να μπορεί να κυβερνήσει. Από ηγεσίες που θα αρθρώσουν σχέδιο, θα κοστολογήσουν με υπευθυνότητα τις προτάσεις τους και θα πείσουν την κοινωνία ότι υπάρχει εναλλακτική.

Μέχρι να συμβεί αυτό, η Ελλάδα θα συνεχίσει να πορεύεται με κυβερνήσεις που κυριαρχούν όχι λόγω της δύναμής τους, αλλά λόγω της ανεπάρκειας όσων υποτίθεται ότι τις αμφισβητούν.

* Ο Γιώργος Καφφετζάκης είναι MSc Δ. Πολιτικός Μηχανικός Α.Π.Θ., πρ.Πρόεδρος της Ν.Ε. Λασιθίου ΤΕΕ/ΤΑΚ, πρ.Σύμβουλος Τ.Υ. της ΔΕΠΑΝΑΛ, πρ.Δημοτικός Σύμβουλος Αγίου Νικολάου, Σύμβουλος Δημάρχου Αγίου Νικολάου και Μέλος Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων Νομών Ηρακλείου & Λασιθίου.