Από τις διερευνητικές στον σχηματισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης-Οι ημερομηνίες σταθμοί

Αν και η Νέα Δημοκρατία νίκησε στις εκλογές του Μαϊου με μεγάλη διαφορά από το ΣΥΡΙΖΑ, δεν κατάφερε να λάβει αυτοδυναμία. Σε αυτήν την περίπτωση, το Σύνταγμα ορίζει πως ξεκινά αμέσως η διαδικασία των διερευνητικών εντολών. Την Δευτέρα, λοιπόν, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έλαβε την διερευνητική εντολή, όμως την επέστρεψε την ίδια μέρα τηλεφωνικά, επειδή θεωρεί πως δεν υπάρχει καμία προϋπόθεση για σχηματισμό κυβέρνησης από την παρούσα Βουλή μετά τις εκλογές της 21ης Μαΐου.

Κατόπιν τούτου, ο Αλέξης Τσίπρας θα μεταβεί μεν στο Προεδρικό Μέγαρο στις 11:00, αλλά δεν θα παραλάβει τη διερευνητική εντολή. Αν αυτό επιβεβαιωθεί, την εντολή θα κληθεί να λάβει ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ, Νίκος Ανδρουλάκης. Μετά η Κατερίνα Σακελλαροπούλου έχει το δικαίωμα να καλέσει όλους τους πολιτικούς αρχηγους προκειμένου να συζητηθεί ενδεχόμενο κυβέρνησης συνεργασίας. Αν και αυτή η προσπάθεια δεν τελεσφορήσει, τότε σχηματίζεται υπηρεσιακή κυβέρνηση, με πρωθυπουργό έναν εκ των προέδρων των τριών ανώτατων δικαστηρίων της χώρας .(Συμβούλιο Επικρατείας, Άρειος Πάγος, Ελεγκτικό Συνέδριο).

Ο σχηματισμός υπηρεσιακής Κυβέρνησης

Εφόσον δεν επιτευχθεί ο σχηματισμός Κυβέρνησης, το άρθρο 37 του συντάγματος προβλέπει ότι σχηματίζεται υπηρεσιακή κυβέρνηση με πρωθυπουργό, έναν εκ των προέδρων των τριών ανώτατων δικαστηρίων της χώρας.

Οι τρεις υποψήφιοι υπηρεσιακοί πρωθυπουργοί είναι οι εξής

Μαρία Γεωργίου, πρόεδρος του Αρείου Πάγου (επιλέχθηκε το 2021 εισήχθη στο σώμα το 1983)
Ευαγγελία Νίκα, πρόεδρος του Συμβουλίου Επικρατείας (επιλέχθηκε το 2022 εισήχθη στο σώμα το 1983)
Ιωάννης Σαρμάς, πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου (επιλέχθηκε τον Νοέμβριο του 2019 εισήχθη στο σώμα το 1987)

Αξίζει να σημειωθεί πως η αποδοχή της  εντολής από τον ανώτατο δικαστικό λειτουργό συνιστά υπηρεσιακό καθήκον που του επιβάλλεται από το Σύνταγμα. Η ιδιάζουσα κατάσταση της ανάθεσης της πρωθυπουργίας της υπηρεσιακής κυβέρνησης σε δικαστικό λειτουργό έγκειται στο ότι αυτή διενεργείται μέσα σε κλίμα πολιτικής έντασης (αφού έχει προηγηθεί μια σειρά ατελέσφορων διερευνητικών εντολών και προσπαθειών συγκρότησης κυβέρνησης) και κατά συνέπεια αναλαμβάνει υπό αυτές τις συνθήκες την οργάνωση και την ομαλή διεξαγωγή των εκλογών.

Οι ημερομηνίες σταθμοί μέχρι τις νέες κάλπες

Αφού λάβει την διερευνητική εντολή και ο κ. Ανδρουλάκης και την παραδόσει στην πρόεδρο της Δημοκρατίας, τότε η Κατερίνα Σακελλαροπούλου θα πρέπει μέχρι και την Κυριακή 28 Μαϊου να συγκαλέσει συμβούλιο πολιτικών αρχηγών, είτε δια ζώσης, είτε τηλεφωνικά.

Κατόπιν τούτου, η πρόεδρος δρομολογεί τις συνταγματικές διαδικασίες συγκρότησης υπηρεσιακής κυβέρνησης, με επικρατέστερο υπηρεσιακό πρωθυπουργό τον πρόεδρο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, κ. Σαρμά, καθώς είναι ο αρχαιότερος εκ των τριών προέδρων των τριών Ανώτατων Δικαστηρίων.

Εφόσον οριστεί η υπηρεσιακή κυβέρνηση, την Κυριακή 28 Μαΐου αναμένεται η ορκωμοσία της νέας Βουλής, η οποία προέκυψε από την κάλπη της 21ης Μαΐου, τη Δευτέρα 29 Μαΐου θα γίνει η εκλογή του προεδρείου της και την Τρίτη 30 Μαΐου η διάλυσή της, προκειμένου να δρομολογηθούν οι διαδικασίες για τη διενέργεια νέων εκλογών με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής.

Μετά από τις διαδικασίες αυτές μέχρι τις 7 Ιουνίου θα έχει γίνει η ανακήρυξη των εκλογικών συνδυασμών από τον Άρειο Πάγο. Στόχος είναι οι επόμενες εθνικές εκλογές να γίνουν στις 25 του ίδιου μήνα.

Ποιο σύστημα θα ισχύσει στις επόμενες κάλπες

Οι επόμενες εκλογές αναμένεται να γίνουν με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής. Στην περίπτωση αυτή ισχύει το όριο του 3% για την είσοδο στην Βουλή, όμως το πρώτο κόμμα λαμβάνει μπόνους μέχρι και 40 έδρες.  Ως εκ τούτου, ο σχηματισμός αυτοδύναμης κυβέρνησης γίνεται ευκολότερος καθώς αρκεί ένα ποσοστό γύρω στο 37%.

Όσες έδρες παραμείνουν αδιάθετες, κατανέμονται αναλογικά στα κόμματα που έχουν περάσει το όριο του 3% και έχουν εξασφαλίσει την είσοδό τους στη Βουλή. Ασχέτως του αποτελέσματος σχηματισμού Κυβέρνησης (μονοκομματικής, συνεργασίας, ανοχής ή υπηρεσιακής για την διενέργεια νέων εκλογών), η Βουλή που έχει προκύψει από τις κάλπες θα συνέλθει στις 11:00 το πρωί της Πέμπτης 1ης Ιουνίου για την ορκωμοσία της. 

 Τι προβλέπει το Σύνταγμα για τις διερευνητικές εντολές
Το άρθρο 37 του Συντάγματος περιέχει τις διατάξεις που προβλέπονται την επόμενη ημέρα των εκλογών και συγκεκριμένα, για τον σχηματισμό κυβέρνησης.

Αναλυτικά, αναφέρει ότι:

«1. O Πρόεδρος της Δημοκρατίας διορίζει τον Πρωθυπουργό και, με πρότασή του, διορίζει και παύει τα λοιπά μέλη της Kυβέρνησης και τους Yφυπουργούς.

*2. Πρωθυπουργός διορίζεται ο αρχηγός του κόμματος το οποίο διαθέτει στη Bουλή την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών. Aν κανένα κόμμα δεν διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει στον αρχηγό του κόμματος που διαθέτει τη σχετική πλειοψηφία διερευνητική εντολή για να διακριβωθεί η δυνατότητα σχηματισμού Kυβέρνησης που να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Bουλής.

*3. Aν δεν διαπιστωθεί αυτή η δυνατότητα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του δεύτερου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος και εάν δεν τελεσφορήσει και αυτή, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του τρίτου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος.

Kάθε διερευνητική εντολή ισχύει για τρεις ημέρες.

Aν οι διερευνητικές εντολές δεν τελεσφορήσουν, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί τους αρχηγούς των κομμάτων και, αν επιβεβαιωθεί η αδυναμία σχηματισμού Kυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Bουλής, επιδιώκει το σχηματισμό Kυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Bουλής για τη διενέργεια εκλογών και σε περίπτωση αποτυχίας αναθέτει στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Eπικρατείας ή του Aρείου Πάγου ή του Eλεγκτικού Συνεδρίου το σχηματισμό Kυβέρνησης, όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές, και διαλύει τη Bουλή.

*4. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες ανατίθεται, σύμφωνα με τις προηγούμενες παραγράφους, εντολή σχηματισμού Kυβέρνησης ή διερευνητική εντολή σε αρχηγό κόμματος, αν το κόμμα δεν έχει αρχηγό ή εκπρόσωπο, ή αν ο αρχηγός ή ο εκπρόσωπός του δεν έχει εκλεγεί βουλευτής, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει την εντολή σ’ αυτόν που προτείνει η κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος. H πρόταση για την ανάθεση εντολής γίνεται μέσα σε τρεις ημέρες από την ημέρα που ο Πρόεδρος της Bουλής ή ο αναπληρωτής του ανακοινώνει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας τη δύναμη των κομμάτων στη Bουλή η ανακοίνωση αυτή γίνεται πριν από κάθε ανάθεση εντολής.»