Ο Γεροντόσπηλιος στο Μελιδόνι

 Η Σπηλιά του Μελιδονίου, βρίσκεται περίπου 1800μ βορειοδυτικά του χωριού Μελιδόνι Μυλοπόταμου, σε υψόμετρο 220μ, στη δυτική μεριά του Κουλούκωνα. Ο Γεροντόσπηλιος, όπως λέγεται κι αλλιώς, παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον εξαιτίας των αρχαιολογικών του ευρημάτων και του πλούσιου σπηλαιοδιάκοσμου. Η σπηλαιολογική σημασία του είναι μεγάλη: Σταλακτίτες, σταλαγμίτες, κολόνες συνθέτουν τον επιβλητικό και ατμοσφαιρικό του διάκοσμο ενώ η πρώτη αίθουσά του είναι μια από τις μεγαλύτερες και πιο εντυπωσιακές της Κρήτης.

Οι ανασκαφικές έρευνες στο σπήλαιο κατέδειξαν την συνεχή χρήση του χώρου ως τόπου εποχιακής κατοίκησης και λατρείας από την ύστερη νεολιθική περίοδο έως τα ρωμαϊκά χρόνια. Στην κλασική αρχαιότητα το σπήλαιο ήταν αφιερωμένο στο θεό Ερμή και στο χάλκινο γίγαντα Τάλω.

Το σπήλαιο αυτό όμως, έχει και μεγάλη ιστορική σημασία, καθώς έχει συνδεθεί με μια από τις μεγαλύτερες τραγωδίες της Κρητικής Ιστορίας. Τον Οκτώβριο του 1823, 340 γυναικόπαιδα και 30 άντρες από το Μελιδόνι οχυρώθηκαν στο σπήλαιο για να αποφύγουν τον Οθωμανικό στρατό που εγκαταστάθηκε στο χωριό τους, για να περάσει το χειμώνα. Όταν ο Χουσεΐν Μπέης πληροφορήθηκε για την κρυψώνα τους, κύκλωσε το σπήλαιο και ζήτησε από τους κρητικούς να παραδοθούν, οι οποίοι αρνήθηκαν. Έως το Γενάρη του 1824, οι Οθωμανοί έκαναν πολλές αποτυχημένες εφόδους για να καταλάβουν το σπήλαιο. Έτσι, αποφάσισαν να φράξουν με κλαδιά και άλλες εύφλεκτες ύλες την είσοδο του και στη συνέχεια έβαλαν φωτιά. Όλα τα γυναικόπαιδα και οι πολεμιστές βρήκαν τραγικό θάνατο από ασφυξία που προκάλεσε ο καπνός.

Στη κεντρική αίθουσα του σπηλαίου έχει τοποθετηθεί οστεοφυλάκιο, με τα κόκαλα των ηρώων, που θυμίζει το δράμα του σπηλαίου του Μελιδονίου.

Μύθοι και Θρύλοι της Κρήτης