Η μεγάλη νικήτρια των τουρκικών εκλογών θα είναι η αστάθεια

Οι τουρκικές εκλογές θα καθορίσουν το μέλλον της γειτονικής χώρας σε πολλά θέματα.

Η Τουρκία του Ερντογάν και του ΑΚΡ, συμπληρώνει 20 χρόνια και μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα, πολλά πράγματα στην Άγκυρα είναι αγνώριστα σε σχέση με αυτά που γνωρίζαμε πριν από την εποχή Ερντογάν.

Πολλοί κολοσσοί των δυτικών ΜΜΕ, έχουν χαρακτηρίσει τις τουρκικές εκλογές ως τις πιο κρίσιμες στον κόσμο για το 2023. Γιατί είναι τόσο κρίσιμες και γιατί η Τουρκία εισέρχεται σε μια εποχή αστάθειας; 

Ο Ερντογάν ακόμη και αν χάσει τις εκλογές, έχει ήδη κερδίσει μια περίοπτη θέση στην τουρκική πολιτική ιστορία. Ανήλθε στην εξουσία σε μια περίοδο αστάθειας για την Τουρκία η οποία είχε μπει στις περιπέτειες της δημοσιονομικής πειθαρχίας του ΔΝΤ. Το ΑΚΡ με το μίνι οικονομικό θαύμα του Παπατζάν, κατόρθωσε όχι μόνο να ολοκληρώσει το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του ΔΝΤ, αλλά και να οικοδομήσει μια οικονομία η οποία έφτασε να είναι εντός των G 20.

Οι εντυπωσιακοί ρυθμοί ανάπτυξης της Τουρκίας και η αρχική προοπτική της ώστε να γίνει πλήρες μέλος της Ε.Ε., αγόρασαν πολιτικό χρόνο στον Ερντογάν ώστε να πάρει με το μέρος του το τουρκικό βαθύ κράτος και να κάνει το -μέχρι τότε- αδιανόητο, να φέρει τον στρατό που είναι ο θεματοφύλακας του τουρκικού πολιτικού συστήματος, να ελέγχεται πλήρως από το ΑΚΡ. Το "ξήλωμα" του κεμαλισμού ήταν για τον Ερντογάν η απαραίτητη προϋπόθεση ώστε να γίνει ο απόλυτος κυρίαρχος στο τουρκικό πολιτικό σύστημα.

Αυτή η εξέλιξη, είχε και εξωτερικό αντίκτυπο. Το ΑΚΡ ακολούθησε μια εξωτερική πολιτική η οποία στηρίχθηκε στα κελεύσματα του Νταβούτογλου. Σύμφωνα με τον πνευματικό ταγό του "νεο-οθωμανισμού" και πρώην πρωθυπουργό της Τουρκίας, (και σημερινό αντίπαλο του Ερντογάν) η Άγκυρα όφειλε να ακολουθήσει μια αυτόνομη πολιτική και να αναλάβει περιφερειακές και παγκόσμιες ευθύνες στη διεθνή σκακιέρα. Από το 2003 έως και το 2023, η Τουρκία είναι μια χώρα που έχει θέσει εν αμφιβόλω ακόμη και την ίδια της τη συμμετοχή στο ΝΑΤΟ. Οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις διανύουν το ιστορικό τους χαμηλό εδώ και 7 χρόνια, ενώ η περίφημη ευρωπαϊκή της προοπτική έχει βαλτώσει.

Από τον πόλεμο της Συρίας και μετά, ο Ερντογάν χρησιμοποίησε την ισχυρή του οικονομία και τη δεσπόζουσα πολιτική του θέση που μετατράπηκε σε "ενός ανδρός αρχή", προκειμένου να υλοποιήσει το όραμά του, την ανασύσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Μαζί με την παράνομη κατοχή εδαφών της Κύπρου, η Τουρκία επί ημερών Ερντογάν εισέβαλε με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο σε άλλες τέσσερις χώρες. Συρία, Βόρειο Ιράκ, Λιβύη, ενώ μέσω της ειδικής της σχέσης με το Αζερμπαϊτζάν, ενίσχυσε το Μπακού για να θέσει υπό τον έλεγχό του το Ναγκόρνο Καραμπάχ στον μεταξύ του πόλεμο με την Αρμενία. Ο Ερντογάν ένιωθε ανεξέλεγκτος και εκμεταλλεύτηκε δεόντος αυτό που ο Henri Barkey είχε πει από την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, ότι η Τουρκία νιώθει πως η Δύση τη χρειάζεται περισσότερο από ό,τι η Τουρκία χρειάζεται τη Δύση.

Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στα μέσα του καλοκαιριού του 2016, η Τουρκία ενίσχυσε σε στρατηγικό επίπεδο τις σχέσεις της με τη Ρωσία, μεταφέροντας έτσι την ασφάλειά της στη Μόσχα. Την επόμενη χρονιά, η Άγκυρα αγόρασε έναντι 2,5 $δισ. ο ρωσικό αντιαεροπορικό σύστημα S-400. Το 2020 η Τουρκία αποπειράθηκε να εισβάλει στην Ελλάδα μέσα από την εργαλειοποίηση προσφύγων και λίγους μήνες μετά, αποπειράθηκε την επιβολή τετελεσμένων στο Αιγαίο.

Ωστόσο, από το 2018 και μετά, η πολυπραγμοσύνη στο εξωτερικό και η διαφθορά που συνόδευσε το καθεστώς Ερντογάν, δημιούργησε μια οικονομική κόπωση η οποία ώθησε τον πληθωρισμό να αγγίξει δυσθεώρητα ύψη. Ο σεισμός του Φεβρουαρίου 2023, έμοιαζε να είναι η χαριστική βολή για την τουρκική οικονομία και για την πολιτική του Ερντογάν συνολικά. Παρόλα αυτά, ο Ερντογάν δεν έχει την πολυτέλεια να χάσει. 

Σύμφωνα με τους "εξόριστους" Nordic Monitor, ο Ερντογάν διαπραγματεύεται εδώ και καιρό το μέλλον του εκτός Τουρκίας, με την Ελλάδα, την Πορτογαλία και το Κατάρ, να είναι μέσα στους προορισμούς "απόδρασης" του Ερντογάν, σε περίπτωση που χάσει τις εκλογές. Με άλλα λόγια, η ζωή του Ερντογάν και των ανθρώπων που συνδημιούργησαν μαζί του το καθεστώς του ΑΚΡ, θα είναι πολύ διαφορετική αν χαθούν οι εκλογές.

Αυτός είναι και ο λόγος που οι περισσότερες χώρες της Δύσης, πιστεύουν ότι οι εκλογές στην Τουρκία δε θα έχουν ομαλή κατάληξη, καθώς κανείς δεν πιστεύει ότι στις πιο κρίσιμες εκλογές για το μέλλον του, ο Ερντογάν θα είναι θιασώτης του κράτους δικαίου. Η Γερμανία θα στείλει παρατηρητές για τον έλεγχο της διαφάνειας των εκλογών ενώ στην Τουρκία, οι απειλές για βία για τη μέρα των εκλογών, δίνουν και παίρνουν.

Είναι ξεκάθαρο ότι η συντονισμένη έκφραση ανησυχίας και αποδοκιμασίας προς τον Ερντογάν από μεγάλα ΜΜΕ της Δύσης, σχετίζεται με την αβεβαιότητα των ευρωτουρκικών και αμερικανοτουρκικών σχέσεων που βάλτωσαν κατά την τελευταία δεκαετία.  Το να προβλέψει κανείς τι θα γίνει στην Τουρκία σχετικά με τις εκλογές, είναι μάλλον παρακινδυνευμένο καθώς δεν γνωρίζουμε αν και κατά πόσο θα λάβουν χώρα αθέμιτες πρακτικές, βία, και "εμφυλιοπολεμικό κλίμα". Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν αντιφατικά στοιχεία και η αντιπολίτευση παρά το γεγονός ότι έχει καρπωθεί σε μεγάλο βαθμό την κόπωση, την ανέχεια και τη δυσαρέσκεια εκατομμυρίων Τούρκων, είναι αρκετά ετερόκλητη και υπάρχουν αμφιβολίες για τη συνοχή της και την αποτελεσματικότητά της σε περίπτωση που κερδίσει τις εκλογές. Ο Κιλιντσάρογλου θεωρείται "πράκτορας ξένων δυνάμεων" από τους φανατικούς υποστηρικτές του Ερντογάν καθώς και από το ίδιο το ΑΚΡ.

Από την άλλη πλευρά, εκατομμύρια Τούρκοι πολίτες, χιλιάδες δημοσιογράφοι, δικαστές που είναι αντιφρονούντες, θεωρούν πιθανή επανεκλογή του Ερντογάν ως το τέλος της Τουρκίας που θα συνοδευτεί από την πλήρη αποκοπή της Τουρκίας από τον πολιτισμένο κόσμο. Αυτό που φαίνεται πιο πιθανό, είναι πως το βραχυπρόθεσμο πολιτικό μέλλον της Τουρκίας θα χαρακτηρίζεται από πολιτική αστάθεια και αβεβαιότητα, καθώς η πόλωση θα συνεχιστεί και μετά από το τέλος των εκλογών.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι, τι ρόλο θα παίξει το τουρκικό βαθύ κράτος και ιδιαίτερα ο στρατός, καθώς ο έλεγχος του στρατού από την πολιτική ελίτ στην Τουρκία, είναι η παρένθεση στην τουρκική πολιτική ιστορία και όχι ο κανόνας. Αυτή η παρένθεση, ήταν η 20ετία του Ερντογάν. Αυτή η πολιτική αστάθεια θα επηρεάσει σίγουρα την οικονομία της Τουρκίας, αλλά και τον περιφερειακό της ρόλο.

Οι υποχρεώσεις που έχει αναλάβει η Τουρκία στο εξωτερικό (Συρία, Λιβύη, σχέση με Ρωσία, παρουσία στο Κέρας της Αφρικής, κτλ) είναι πολλές και μένει να δούμε αν μια εσωστρεφής Τουρκία θα χρησιμοποιεί την εξωτερική πολιτική ακόμη πιο έντονα ως μια άσκηση συσπείρωσης στο εσωτερικό, παρά μια άσκηση ισορροπίας στο εξωτερικό. Τα ελληνοτουρκικά υπάγονται σε αυτόν τον κανόνα. Άλλωστε, ένας διάλογος για τα ελληνοτουρκικά με μια ασταθή Τουρκία, θα είναι το λιγότερο άγονος και το περισσότερο, επικίνδυνος.