Κύπρος: Πώς ήρθε ο θρίαμβος Ερχιουρμάν στο ψευδοκράτος και τι αλλαγές θα φέρει

Εντύπωση έχει προκαλέσει, όπως ήταν αναμενόμενο, η θριαμβευτική εκλογή του Τουφάν Ερχιουρμάν στη θέση του προέδρου της λεγόμενης «Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου», του ψευδοκράτους δηλαδή που δεν αναγνωρίζεται διεθνώς. Οι προεδρικές εκλογές που διεξήχθησαν στα κατεχόμενα στις 19 Οκτωβρίου τον έφεραν νικητή με το συντριπτικό 62,76% επί του μέχρι τώρα προέδρου, Ερσίν Τατάρ, ο οποίος έλαβε μόλις 35,81%.

Ο Τατάρ, ανεξάρτητος υποψήφιος με ισχυρούς πολιτικούς δεσμούς με το πολιτικό σύστημα Ερντογάν στην Άγκυρα, ήταν ουσιαστικά όλα τα τελευταία χρόνια το ηχείο της τουρκικής προεδρίας στην Κύπρο. Είναι λογικό αρκετοί να θεωρούν ότι το εκλογικό αποτέλεσμα της Κυριακής φέρνει ανατροπή στα πολιτικά πράγματα του τουρκοκυπριακού ψευδοκράτους, ωστόσο υπάρχουν πολλοί αστερίσκοι στο πώς και πόσο πραγματικά η εκλογή του Ερχιουρμάν θα σημάνει μια «τουρκοκυπριακή άνοιξη» ή θα επαναλάβει την αμήχανη περίοδο της προεδρίας Ακιντσί, η οποία ωστόσο έφτασε το Κυπριακό πολύ κοντά στη λύση του…

Ποιος είναι ο νέος ηγέτης των Τουρκοκυπρίων

Γεννημένος το 1970 στη Λευκωσία, ο Τουφάν Ερχιουρμάν αποφοίτησε από το σχολείο της τουρκοκυπριακής ελίτ, το Türk Maarif Koleji, και στη συνέχεια σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας. Σταδιοδρόμησε ως δικηγόρος και ως καθηγητής νομικής, διαγράφοντας μια πορεία σε αρκετά τουρκικά πανεπιστήμια, ενώ ήταν βασικό μέλος της τουρκοκυπριακής αντιπροσωπείας για τις διακοινοτικές διαπραγματεύσεις την περίοδο 2008-2010, επί προέδρου Μεχμέτ-Αλί Ταλάτ.

Ο Ερχιουρμάν δεν είναι ένα καινοφανές πολιτικό πρόσωπο. Εξελέγη πρώτη φορά βουλευτής το 2013 με το κεντροαριστερό κεμαλικό Ρεπουμπλικανικό Τουρκικό Κόμμα, του οποίου το 2016 ανέλαβε την ηγεσία μέχρι τώρα. Το 2018 έγινε πρωθυπουργός από τον Ακιντσί για ένα διάστημα 15 μηνών περίπου. Στις προεδρικές εκλογές του 2020 ήταν υποψήφιος πρόεδρος και ήρθε τρίτος λαμβάνοντας στον πρώτο γύρο το 21,68% των ψήφων.

Διελκυστίνδα ανάμεσα σε ομοσπονδία και δύο κράτη

Όπως γνωρίζουμε καλά, εδώ και αρκετά χρόνια ο πολιτικός κόσμος και η κοινωνία στα κατεχόμενα είναι διχασμένη σχετικά με την προοπτική επίλυσης του Κυπριακού. Η παραδοσιακή αντίληψη της ομοσπονδιακής λύσης υποχωρεί, χωρίς να χάνει την κυρίαρχη θέση της -ειδικά μεταξύ των Τουρκοκυπρίων και πολύ λιγότερο στους εποίκους, ενώ η επιθυμία για δημιουργία δύο κρατών στην Κύπρο κερδίζει αργά αλλά σταθερά έδαφος, κυρίως με την επιμονή της Άγκυρας.

Ο Ερσίν Τατάρ υπήρξε συνεπής και πιστός ακόλουθος στα κελεύσματα της διακυβέρνησης Ερντογάν, που μονότονα επαναλαμβάνει το αφήγημα περί δύο κρατών στην Κύπρο, ως μόνη διέξοδο για το μέλλον του νησιού. Στον αντίποδα, ο Τουφάν Ερχιουρμάν υποστηρίζει σταθερά σε όλη την πολιτική σταδιοδρομία του την ομοσπονδιακή προοπτική της διαιρεμένης Κύπρου. Υπάρχει όμως μια σαφής και όχι αμελητέα απόσταση ανάμεσα στις προσωπικές θέσεις του και στην πολιτική που θα ακολουθήσει ως πρόεδρος και έσπευσε ο ίδιος να το διευκρινίσει ευθύς εξαρχής.

Ήδη από τις πρώτες δηλώσεις μετά τη σαρωτική νίκη του, υπογράμμισε ότι η εξωτερική πολιτική της προεδρίας του δεν πρόκειται να σχεδιαστεί και να εκδηλωθεί χωρίς τη συγκατάθεση της Άγκυρας, καθώς προφανώς ο νεοεκλεγείς πρόεδρος δεν ξεχνά ότι το ψευδοκράτος είναι απόλυτα εξαρτημένο από την «μητέρα Τουρκία». Από την άλλη μεριά, η τουρκική κυβέρνηση, απέφυγε στις συγχαρητήριες δηλώσεις της να κάνει αναφορά στην πολιτική των δύο κρατών, κανείς όμως δεν έχει αμφιβολία ότι ο Ερντογάν δεν πρόκειται να αλλάξει ρότα πάνω σε αυτό -τουλάχιστον όχι εύκολα και σύντομα.

Ο Ερχιουρμάν γνωρίζει καλά ότι το μαζικό ποσοστό του δεν οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στις προσωπικές ή κομματικές του δυνάμεις. πέρα από την αυξημένη αποχή που τον ωφέλησε, καθώς σύμφωνα με αναλυτές στέρησε εθνικιστές ψηφοφόρους από τον ανθυποψήφιό του, είναι σαφές ότι πολιτικές δυνάμεις της δεξιάς τον στήριξαν περισσότερο ή λιγότερο ενεργά. Ο ίδιος αναγνώρισε αυτή τη στήριξη ρητά, ευχαριστώντας όσους από άλλους χώρους υποστήριξαν την υποψηφιότητά του, ενώ αναφέρθηκε ονομαστικά στον Σερντάρ Ντενκτάς, γιο του Ραούφ Ντενκτάς και εθνικιστή πολιτικό. Είναι απόλυτα ξεκάθαρο ότι αυτές πλευρές του πολιτικού συστήματος της Κύπρου δεν ευνοούν και δεν στηρίζουν τη λύση της ομοσπονδίας.

Πώς έχασε παταγωδώς ο Τατάρ

Ο απερχόμενος πρόεδρος Ερσίν Τατάρ είδε τα ποσοστά του να κατακρημνίζονται από το 52% του 2020 στο 39% περίπου, όμως πιθανότατα δεν ήταν η πολιτική του πάνω στο Κυπριακό που του στοίχισε κυρίως. Σίγουρα, η προοπτική της απομάκρυνσης από την ευκαιρία σε ένα «ευρωπαϊκό» μέλλον συσπειρώνει πολλούς Τουρκοκύπριους απέναντί της. Αντίστοιχα και η ανησυχία για επιστροφή σε μεγαλύτερες αποστάσεις από την Κυπριακή Δημοκρατία. Αλλά αυτό που στοίχισε κυρίως στον ηττημένο ήταν ένας άλλος φόβος, αυτός του ισλαμισμού.

Την περασμένη άνοιξη τα κατεχόμενα ξεσηκώθηκαν από διαμαρτυρίες και έντονες διαδηλώσεις. Το αντικείμενο της διαμαρτυρίας, στην οποία συμμετείχαν ενεργά παραδοσιακά στελέχη της κεμαλικής εθνικιστικής δεξιάς, ακόμα και οι γιοί των θεμελιωτών του τουρκοκυπριακού ψευδοκράτους, ο Σερντάρ Ντενκτάς κι ο Φαζίλ Κιουτσούκ, ήταν μια απόφαση της κυβέρνησης Τατάρ σχετικά με την ελευθερία χρήσης ισλαμικής μαντίλας στα σχολεία. 

Αφορμή υπήρξε άλλο κύμα διαμαρτυρίας που είχε προηγηθεί, όταν σχολείο αρνήθηκε να εγγράψει ως μαθήτρια την Ικρά Σιμσέκ, επειδή φορούσε μαντίλα. Η κυβέρνηση πέρασε σχετική τροπολογία στη νομοθεσία, προκειμένου -θεωρητικά- να ισχύει η ελευθερία για κάθε μαθήτρια να επιλέγει αν θα φοράει μαντίλα ή όχι. Το αφήγημα της κυβέρνησης ωστόσο δεν έπεισε τους υποστηρικτές του κοσμικού χαρακτήρα του ψευδοκράτους. 

Θύελλα αντιδράσεων ξέσπασε, με τους συλλόγους των εκπαιδευτικών να ξεσηκώνονται και μαζικές διαδηλώσεις να ενώνουν αριστερούς και δεξιούς κεμαλιστές υπέρ της αδιασάλευτης διατήρησης της κοσμικότητας, στην εκπαίδευση και όλη την κοινωνική ζωή. Πίσω από τις σφοδρές αντιδράσεις κρύβεται η ανησυχία ότι η ολοένα και στενότερη πρόσδεση στο ισλαμιστικό σύστημα εξουσίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα οδηγήσει και το ψευδοκράτος στην αγκαλιά του πολιτικού Ισλάμ.

Μακρύς ο δρόμος για την ελπίδα

Μεγάλη μερίδα του τουρκοκυπριακού Τύπου υποδέχθηκε με θριαμβολογίες το εκλογικό αποτέλεσμα, ενώ και τουρκικά μέσα ενημέρωσης τόνιζαν ήδη πριν τις εκλογές ότι το κύριο διακύβευμα είναι το δίλημμα ανάμεσα στην ομοσπονδία και τα δύο κράτη. Όπως όμως είδαμε, ο Τουφάν Ερχιουρμάν είναι πολύ συγκρατημένος και θα προχωρήσει πολύ προσεκτικά, χωρίς να έρθει σε ανοιχτή αντιπαράθεση με την Άγκυρα.

Ο ελληνοκυπριακός κόσμος, ειδικά οι πιο μετριοπαθείς πολίτες και πολιτικοί υποδέχθηκαν με ανακούφιση το αποτέλεσμα των εκλογών. Πολλοί αντιλαμβάνονται αυτή την εξέλιξη ως ένα ανέλπιστο δώρο, μια τελευταία ίσως ευκαιρία για μια βιώσιμη λύση στην Κύπρο, που θα περιλαμβάνει και τις δύο κοινότητες, Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκυπρίους. Είναι σαφές όμως ότι ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς, όχι για τη λύση, αλλά για την πραγματική ελπίδα για λύση, καθώς θα πρέπει οι δύο ηγεσίες να φτάσουν σε σημείο ανάλογο με εκείνο που αφέθηκε ανεκμετάλλευτο το 2017 στο Κραν Μοντανά της Ελβετίας.

Οι ευθύνες της ηγεσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας εμφανίζονται τώρα αυξημένες, όπως ορθά επισημαίνουν αρκετοί στη Λευκωσία. Ωστόσο, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι ο κακός δαίμονας μιας συμφωνίας για το Κυπριακό -ή τουλάχιστον ένας από τους πιο κακούς- ήταν η πολιτική της Άγκυρας. Και τώρα ο νέος πρόεδρος Τουφάν Ερχιουρμάν πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να συμβιβάσει τις επιδιώξεις του Ερντογάν στην Κύπρο και την Ανατολική Μεσόγειο με την προοπτική μιας βιώσιμης συμπεριληπτικής λύσης. Ένα πολιτικό σταυρόλεξο για πολύ δυνατούς λύτες…