Μετεξεταστέα η ελληνική εξωτερική πολιτική στη Νέα Υόρκη

Η ετήσια σύνοδος της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ θεωρείται εύλογα το μεγαλύτερο διπλωματικό event σε παγκόσμια κλίμακα. Η Ελλάδα, έχοντας εξασφαλίσει θέση μη μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας για τη διετία 2025-2026, θα περίμενε κανείς να είναι από τις χώρες που θα «λάμψουν» στο διεθνές πολιτικό προσκήνιο στη διάρκεια της εβδομάδας που πέρασε. Για όποιον είχε προσδοκίες για μια ξεχωριστά δυναμική παρουσία της χώρας μας στις διεργασίες της Νέας Υόρκης σε αυτή τη σύνοδο, είναι σαφές ότι η ελληνική εξωτερική πολιτική πέρασε κάτω από τον πήχη.

Οι περισσότεροι έμειναν με την εντύπωση ότι την ελληνική παρουσία επισκίασε η ακύρωση της προγραμματισμένης συνάντησης του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η αλήθεια είναι ότι η εξέλιξη αυτή είχε οπωσδήποτε τη σημασία της, στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης δόθηκε, ωστόσο, υπερβολική βαρύτητα. Ο Ερντογάν ανέβαλε την προγραμματισμένη συνάντησή του και με την Ιταλίδα πρωθυπουργό, με την οποία διατηρεί εξαιρετικές σχέσεις.

Πέρα από τα ευτράπελα και τις υπερβολές που ακούστηκαν και γράφτηκαν, περί Ερντογάν που «κώλωσε»(sic) από τη μια και περί φιάσκου από την άλλη, η ουσία βρίσκεται στα προφανή. Η επίπτωση της ακύρωσης αυτής της συνάντησης, πέρα από το γεγονός ότι εκ των πραγμάτων δεν αποτελούσε ποτέ σοβαρή προτεραιότητα για τον πρόεδρο της Τουρκίας, φανερώνει μια σύνθεση πολλαπλών σφαλμάτων της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, σφαλμάτων που οι συνήθεις αναφορές των ελληνικών μέσων αποτυγχάνουν να εντοπίσουν.

Πρώτα απ’ όλα, είναι σαφές ότι από την ελληνική πλευρά είχε δοθεί δυσανάλογα μεγάλο βάρος στη συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν. Με δεδομένο ότι όλοι γνωρίζουν πως οι δύο χώρες είναι σταθερές σε κάποιες συγκεκριμένες θέσεις για την διμερή ατζέντα, αναρωτιέται εύλογα κανείς, τι νόημα έχει να δίνεται τέτοια σημασία σε μια συνάντηση που είναι ξεκάθαρα τυπική; Αναμφίβολα είναι καλό να μιλάμε με την Τουρκία, σε όλα τα επίπεδα, αλλά οι διμερείς επαφές δεν είναι σωστό να προβάλλονται ως πιο σημαντικές από όσο είναι στην πραγματικότητα.

Έπειτα, σαν να μη έφτανε η υπερβολή για τη σημασία της συνάντησης, κύκλοι της κυβέρνησης διοχέτευαν στα μέσα επί εβδομάδες πληροφορίες σχετικά με όσα ο Έλληνας πρωθυπουργός σκόπευε να θέσει στον Τούρκο πρόεδρο -και σίγουρα τίποτε από αυτά δεν θα ήταν ευχάριστο. Ποιος ο λόγος να σπεύσει ο Ερντογάν σε μια συνάντηση που εκ των προτέρων γνώριζε πως όχι μόνο δεν θα προσφέρει οτιδήποτε, αλλά θα δώσει και ευκαιρία στον απέναντι να θέσει μια σειρά από ζητήματα, όπως η άρση του casus belli και η άσκηση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων σε θαλάσσιες περιοχές που η Τουρκία θεωρεί ότι εμπίπτουν στο φάσμα της «Γαλάζιας Πατρίδας»; 

Και τέλος, ενώ υπήρχαν σημάδια ότι η συνάντηση βαίνει προς ματαίωση, το ελληνικό διπλωματικό επιτελείο δεν φρόντισε να εξασφαλίσει έγκαιρα τα νώτα του και άφησε τους Τούρκους να μας «ρίξουν πόρτα» κατά το κοινώς λεγόμενο. Όλα αυτά είναι σημάδια ότι κάμποσα πράγματα δεν σχεδιάζονται και δεν εφαρμόζονται σωστά σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής. Τα προβλήματα όμως ούτε ξεκινούν, ούτε τελειώνουν στη διαχείριση της συνάντησης. Η παρουσία της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Νέα Υόρκη σε όλη τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, μέσα από τα μάτια έμπειρων παρατηρητών, δεν ήταν αυτή που έπρεπε να είναι.

Το πρόγραμμα των συναντήσεων του πρωθυπουργού υπήρξε μάλλον χαμηλών προσδοκιών και περιορισμένου βεληνεκούς. Αν εξαιρέσει κανείς τον πρόεδρο της Κύπρου και τον πρωθυπουργό της Αιγύπτου, που είναι χώρες με τις οποίες έχουμε σταθερή επικοινωνία και στενή συνεργασία, η βεντάλια των διακρατικών συναντήσεων του Κυριάκου Μητσοτάκη δεν άνοιξε όσο έπρεπε. Ο απολογισμός των επαφών, που περιορίστηκαν στο Αζερμπαϊτζάν, τη Σιέρα Λεόνε, τη Συρία και την Υεμένη φαίνεται ιδιαίτερα φτωχός και αντανακλά μια μάλλον ιδιαίτερα άνευρη διετία που έχει προηγηθεί.

Η σύνοδος αυτή ήρθε να επιβεβαιώσει κάτι που ψιθυρίζεται σε κύκλους εντός και εκτός της κυβέρνησης εδώ και καιρό. Η δεύτερη κυβερνητική θητεία Μητσοτάκη δεν έχει καμία σχέση στην εξωτερική πολιτική με τον δυναμισμό και την κινητικότητα της πρώτης. Άλλοι το αποδίδουν στην προσωπικότητα του υπουργού Γιώργου Γεραπετρίτη σε αντίθεση με εκείνη του προκατόχου του Νίκου Δένδια, άλλοι στη μεταβαλλόμενη διεθνή συγκυρία και άλλοι στις προτεραιότητες του ίδιου του πρωθυπουργού.

Όπως και να έχει, ένα έλλειμμα αναγνώρισης και επιδραστικότητας διαφάνηκε έντονα στο διεθνές διπλωματικό προσκήνιο αυτές τις ημέρες. Ευτυχώς, την παρτίδα έσωσαν σε ένα βαθμό επαφές που πραγματοποίησε ο Κυριάκος Μητσοτάκης έξω από το στενό πλαίσιο της εξωτερικής πολιτικής, με εκπροσώπους του εβραϊκού λόμπυ και κυρίως με οικονομικούς και επιχειρηματικούς παράγοντες που έχουν ενδιαφέρον για την Ελλάδα. Και είναι πολύ χρήσιμες αυτές οι επαφές, αλλά δεν είναι ισοβαρείς με εκείνες που αφορούν ηγέτες…

Κριτική ασκήθηκε από αρκετούς και για το περιεχόμενο της ομιλίας του Κυριάκου Μητσοτάκη από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης. Είτε γιατί σε αξιακό επίπεδο φάνηκε παρωχημένη, αφού πλέον ουδείς στη διεθνή σκηνή μένει προσκολλημένος στην επίκληση του διεθνούς δικαίου, είτε γιατί προσπάθησε να χωρέσει θέματα που δεν ενδιαφέρουν άμεσα την Ελλάδα και αμέλησε να αναφερθεί σε άλλα πιο καίρια, είτε γιατί δεν βρήκε ευκαιρία να εκθέσει την Τουρκία πιο αποφασιστικά, η ομιλία φάνηκε σε πολλούς σαν να μην ανήκε αρκετά στο σήμερα.

Αν αυτές οι ημέρες που πέρασαν ήταν μια κρίσιμη εξέταση για την ελληνική εξωτερική πολιτική, τα αποτελέσματα είναι στην καλύτερη περίπτωση οριακά προβιβάσιμα. Όλα δείχνουν ότι απαιτείται μια σοβαρή ανασύνταξη σε στρατηγικό και επιχειρησιακό επίπεδο. Φαίνεται να λείπουν και οι στόχοι, αλλά και η ζωηρότητα και ένταση που απαιτούν αυτοί οι τόσο δύσκολοι και κρίσιμοι καιροί. Και κυρίως, να μην ξεχνάμε μια αποφασιστική παράμετρο: η Αθήνα οφείλει να βρει τρόπους επικοινωνίας και συζήτησης με την Ουάσιγκτον. Η πρόσκληση Ερντογάν στον Λευκό Οίκο έδειξε ότι οι καιροί δεν μας περιμένουν.