Μύθοι και θρύλοι γύρω από τα γηραιότερα πλατάνια της Κρήτης.

Στην Κρήτη υπάρχει μια εξαιρετικά σπάνια και ενδημική ποικιλία πλάτανων (Platanus orientalis var. Cretica). Κανονικά κάθε πλάτανος είναι φυλλοβόλος, αλλά εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα εξαιρετικά σπάνιο αειθαλές υποείδος, οπού στην Κρήτη έχουν καταγραφεί 50 τέτοια δέντρα περίπου. Επίσης πρέπει να πούμε ότι ο πλάτανος κατά τη μυθολογία, ήταν το ιερό δένδρο του Δία, «Η πλατάνιστος» είναι το αρχαιότερο όνομα της πλατάνου και προέρχεται από το επίθετο πλατύς, είναι δηλαδή ένα πλατύφυλλο δέντρο.

Τα πιο γνωστά αειθαλή πλατάνια, είναι εκείνα της Γόρτυνας, του Αζωγυρέ Σέλινου και του Μοναστηριακίου στην περιοχή του Αμαρίου. Τα δύο πρώτα λόγω της μεγάλης τους οικολογικής σημασίας έχουν κηρυχθεί διατηρητέα μνημεία της φύσης. Αειθαλή πλατάνια υπάρχουν επίσης στους Βώρους, στις Βρύσες, στο Φόδελε και σε άλλες περιοχές της Κρήτης.

Στο Κράσι Μαλίων, ένα παραδοσιακό, ορεινό χωριό σε υψόμετρο 600 μ, σε απόσταση 46 χλμ. βορειοδυτικά από το Ηράκλειο της Κρήτης, στους πρόποδες του όρους Σελένα (1559μ) βρίσκεται ο γηραιότερος πλάτανος του κόσμου. Η περίμετρος του κορμού του είναι περίπου 24 μέτρα και η ηλικία του υπολογίζεται περίπου στα 2400 χρόνια καθώς οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι σε κάθε μέτρο αντιστοιχούν 100 χρόνια.

Είναι ογκώδης, έχει τεράστια κλαδιά και πυκνή φυλλωσιά, που καλύπτει όλη την πλατεία του χωριού. Δίπλα στον πλάτανο υπάρχουν δύο πηγές που τρέχουν με γάργαρο νερό όλο το χρόνο. Ο πλάτανος αυτός κατά τη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας του υπήρξε μάρτυρας αμέτρητων ιστορικών γεγονότων. Υπήρξε το κέντρο της κοινωνικής και πνευματικής ζωής του τόπου.

Είναι γνωστό ότι ο Νίκος Καζαντζάκης πέρασε αρκετά καλοκαίρια της δεκαετίας 1910-1920 με την παρέα του στο χωριό, το οποίο ήταν ο τόπος καταγωγής της συζύγου του Γαλάτειας Αλεξίου.

Αποτελεί από μόνος του ένα ολόκληρο οικοσύστημα και είναι πόλος έλξης για τους επισκέπτες του χωριού που έρχονται από μακριά για να τον θαυμάσουν, δίπλα στις όμορφες καμαρωτές βρύσες. Ο μνημειακός πλάτανος ανακηρύχθηκε ως διατηρητέο μνημείο της φύσης με Προεδρικό Διάταγμα, που εκδόθηκε στις 29/8/2011.

Μια άλλη υπέροχη ιστορία μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά, από στόμα σε στόμα στο Μοναστηράκι Αμαρίου. Ένα αφήγημα για τον Πλάτανο, ο οποίος βρίσκεται δίπλα στην Κάτω βρύση, στο Νότιο μέρος του χωριού. Θεόρατος και επιβλητικός, με ύψος 30 μέτρα και περίμετρο γύρω στα 10 μέτρα, αειθαλής, γι΄αυτό και έχει χαρακτηριστεί από τους επιστήμονες «μνημείο της φύσης». Στο σημείο αυτό πήγαιναν παλαιότερα οι γυναίκες της περιοχής για να πλύνουν τα ρούχα τους στις υπάρχουσες γούρνες.

Ο Πλάτανος στο Μοναστηράκι μετρά χιλιετίες ζωής, ενώ δεν είναι λίγοι εκείνοι που του αποδίδουν θεϊκά χαρακτηριστικά. Υπάρχει ένας μύθος που λέει ότι εκεί πήγαινε ο Δίας τις ερωμένες του για να μην τον βλέπει η Ήρα. Μια μέρα όμως, η Ήρα τον έκανε τσακωτό με μια από τις ερωμένες του και του πέταξε αστροπελέκι. Με αυτόν τον τρόπο, λέει ο μύθος, δημιουργήθηκε και η εσοχή η οποία χωράει δέκα ανθρώπους. Και σαν να μην έφτανε στον καημένο τον Πλάτανο το αστροπελέκι, η Ήρα του έδωσε κατάρα να μην ξαναπέσουν τα φύλλα του, εξ ου και η αειθαλής φύση του.

Ο Πλάτανος της Κνωσσού ήταν μυθικό, ιερό δέντρο στην Κρήτη αφιερωμένο στον Δία και την Ήρα. Ο μύθος λέει ότι ο πλάτανος αυτός φύτρωνε στην Κνωσσό, κοντά στον ποταμό Θήρη. Σύμφωνα με την μυθολογία, στο σημείο αυτό τελέσθηκε ο γάμος του Δία με την Ήρα και στο σημείο αυτό οι κάτοικοι της Κρήτης πραγματοποιούσαν κάθε χρόνο γιορτή εις τιμή του Δία και της Ήρας.

Ο πλάτανος της Γόρτυνας είναι συνδεδεμένος με τον μύθο της αρπαγής της Ευρώπης από τον Δία. Η Πριγκίπισσα Ευρώπη, κόρη του βασιλιά της Φοινίκης έπαιζε με τις φίλες της σε μία παραλία της Ανατολικής Μεσογείου, όπως συνήθιζε, όταν την είδε ο Δίας, πατέρας και βασιλιάς των 12 Θεών του Ολύμπου, την ερωτεύτηκε και μεταμορφωμένος σε ταύρο εμφανίστηκε μπροστά τους. Οι κοπέλες άρχισαν να παίζουν με τον ταύρο και η Ευρώπη τον πλησίασε, τον χάιδεψε και έκατσε πάνω του. Τότε ο Δίας ταύρος έφυγε παίρνοντας μαζί του την πριγκιποπούλα. Μαζί έφτασαν στη Γόρτυνα όπου ο Δίας της αποκαλύφθηκε σε όλη του τη μεγαλοπρέπεια, και όπως το θέλει η παράδοση, ζευγάρωσαν κάτω από αυτό τον πλάτανο, ο οποίος έκτοτε κρατάει τα φύλλα του σε όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Το ζευγάρωμα του Δία με την Ευρώπη είχε ως αποτέλεσμα τη γέννηση των 3 μυθικών βασιλιάδων της Κρήτης, του Μίνωα, του Ραδάμανθυ και του Σαρπηδόνα. Κάποιοι μάλιστα πίστεψαν ότι ο πλάτανος της Γόρτυνας έχει "μαγικές" ιδιότητες και βοηθάει τα ζευγάρια να κάνουν γιούς, οπότε παλιότερα συνήθιζαν να παίρνουν μερικά φύλλα από τον πλάτανο μαζί τους.

Τέλος, σύμφωνα επίσης με την αρχαία ελληνική μυθολογία, η Πλάτανος ήταν κόρη του Ποσειδώνα και αδελφή των Αλωαδών, δύο γιγάντων. Από τον πατέρα της κληρονόμησε την αγάπη για το υγρό στοιχείο, και σε αυτό οφείλεται το γεγονός ότι φυτρώνει πάντα σε μέρη όπου υπάρχουν νερά, είτε στην επιφάνεια είτε στο υπέδαφος. Το γιγαντιαίο ανάστημα πήρε η μυθική Πλάτανος από τα αδέρφια της τα οποία υπεραγαπούσε και όταν αυτά πέθαναν, εκείνη από τη θλίψη της μεταμορφώθηκε στο δέντρο, που πήρε το όνομά της.

Μύθοι και θρύλοι της Κρήτης.