Σαν σήμερα 3 Σεπτεμβρίου 1974 «γεννήθηκε» το ΠΑΣΟΚ

Ήταν μία ημέρα σαν σήμερα, στις 3 Σεπτεμβρίου 1974, όταν ο ήλιος του ΠΑΣΟΚ ανέτειλε για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Ο ιστορικός ηγέτης του κόμματος και ιδρυτής του, Ανδρέας Παπανδρέου, κρατά στα χέρια του την ιδρυτική διακήρυξη και λίγο καιρό αργότερα το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα κατέρχεται στις εκλογές, εκλέγοντας 12 βουλευτές. 

Η παρουσίαση της Διακήρυξης της 3ης Σεπτεμβρίου έγινε σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας και μόλις μία ημέρα μετά την ομιλία του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή στην 39η ΔΕΘ. Το τρίπτυχο που προσδιορίζει τον προσανατολισμό του ΠΑΣΟΚ είναι Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία, Κοινωνική Απελευθέρωση. Πρόκειται για τις αρχικές θέσεις και την ιδεολογία του κόμματος. Σκοπός του ΠΑΣΟΚ ήταν και η τιμωρία των ενόχων της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών και η αποχουντοποίηση.

Η Διακήρυξη της 3ης Σεπτεμβρίου

«Η τραγωδία της Κύπρου καθώς και οι κίνδυνοι που έχουν προκύψει για το έθνος , τόσο από την αδίστακτη επεκτατική λογική του Πενταγώνου στα πλαίσια του ΝΑΤΟ όσο και από την προσπάθεια της αμερικανοκίνητης Χούντας να μετατραπούν οι Ένοπλες Δυνάμεις μας αποκλειστικά σε όργανο αστυνόμευσης του Ελληνικού χώρου, κυριαρχούν στη σκέψη κάθε Έλληνα. Όμως η ενότητα του λαού στην απόφαση του να αντιμετώπιση ανυποχώρητα τον εξωτερικό κίνδυνο και κάθε επιβουλή ενάντια στην ακεραιότητα της εθνικής μας παρουσίας δεν δικαιώνει την απραξία της κυβέρνησης σε τρεις κρίσιμους τομείς: την τιμωρία των ενόχων της επταετίας, της σφαγής του Πολυτεχνείου, της Κυπριακής Τραγωδίας, την κάθαρση του κρατικού μηχανισμού και την πλήρη αποκατάσταση των θυμάτων της Κατοχής», αναφέρεται στην εισαγωγή της διακήρυξης. 

Όπως αναφέρει ο Μιχάλης Σπουρδαλάκης, «ο Ανδρέας Παπανδρέου οριοθέτησε τα ιδεολογικά όρια του κόμματος. Στη Δεξιά του κινήματος έβλεπε τη σοσιαλδημοκρατία που ειδικά στην Ευρώπη εκφραζόταν τότε μέσω του S.P.D». Το κείμενο της Ιδρυτικής Διακήρυξης του ΠΑ.ΣΟ.Κ χαρακτηρίζεται από έντονη αντιδεξιά ρητορική αλλά και ένα ιδιόμορφο πολιτικό λόγο που αποφεύγει την ταξική ιδεολογική γλώσσα των κομμάτων της Αριστεράς και συνδέει τις έννοιες «λαός» και «έθνος». 

Με αφορμή την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, το ΠΑΣΟΚ θέτει με την ιδρυτική του διακήρυξη τα ζητήματα της απεξάρτησης της χώρας από την αμερικανική επιρροή και θέτει ως πρώτιστο ζήτημα το θέμα της εθνικής ανεξαρτησίας. Σύμφωνα με τον Γιάννη Χαραλαμπόπουλο ο οποίος ανέλαβε την ηγεσία του Πανελλήνιου Απελευθερωτικό Κινήματος στην Ελλάδα την περίοδο της Χούντας και μετέπειτα έγινε στέλεχος του ΠΑΣΟΚ: «Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, ο Ανδρέας Παπανδρέου ασχολήθηκε αμέσως με την υλοποίηση των αποφάσεων που είχαν ληφθεί από το συμβούλιο του πακέτο στο Βίντετουρ της Ελβετία στις αρχές Αυγούστου του 1974, ευθύς μετά την πτώση της χούντας για την ίδρυση ενός νέου πολιτικού φορέα ο οποίος θα εξέφραζε τους πόθους, τα οράματα και τις ανάγκες των απλών Ελλήνων πολιτών και όλων των γνήσια προοδευτικών και δημοκρατικών δυνάμεων της χώρας».