Η δύσκολη συγκυρία για την ελαιοκομία και η ελπίδα για την αξιοποίηση του κατσίγαρου (Φωτο)

Μια δύσκολη ελαιοκομικη περίοδος έχει ξεκινήσει ήδη στην Κρήτη. Μια χρονιά, η οποία βρίσκει τους ελαιώνες του νησιού να πλήττονται από την ανομβρία και τις καιρικές συνθήκες γενικότερα, την επέλαση του δάκου, αλλά και την εγκατάλειψη των ελαιώνων.

Μια δύσκολη συγκυρία, η οποία βέβαια δε σημαίνει πως οι ελαιοπαραγωγοί πρέπει να... παραδώσουν τα όπλα. Το ίδιο και τα ελαιοτριβεία και πυρηνελαιουργεία του νησιού και της χώρας.

Ενα από τα στοιχήματα που πρέπει να κερδηθούν είναι αυτό της ανάπτυξης νέων τεχνολογιών και της ολοένα και μεγαλύτερης αξιοποίησης και των παραγώγων του ελαιόκαρπου, όπως είναι ο κατσίγαρος. Το πως θα μπορούσε να αξιοποιηθεί περαιτέρω ο κατσίγαρος εξηγεί μιλώντας στο newshub.gr o κ. Γιώργος Σανιδάς Διευθύνων Σύμβουλος της Global Esco & Biochar Hellas.

«Η φετινή ελαιοκομική περίοδος βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Τα ελαιοτριβεία σε όλη την Ελλάδα δουλεύουν με αμείωτους ρυθμούς, μετατρέποντας τον καρπό της ελιάς στο πολύτιμο ελαιόλαδο που αποτελεί εθνικό μας προϊόν και βασικό στοιχείο της αγροτικής οικονομίας.
Μαζί με τον «υγρό χρυσό» όμως, παράγεται κάθε χρόνο και μια μεγάλη ποσότητα υποπροϊόντων – με πιο χαρακτηριστικό τον κατσίγαρο, ένα υγρό απόβλητο που εδώ και δεκαετίες ταλαιπωρεί τον κλάδο.
Ο κατσίγαρος (ή ελαιοπυρήνικο υγρό απόβλητο) είναι το παχύρρευστο, σκούρο υγρό που απομένει μετά την παραγωγή του ελαιολάδου. Περιέχει νερό, υπολείμματα ελιάς, οργανικό άνθρακα, πολυφαινόλες και λιπαρά οξέα. Αν και προέρχεται από φυσική διαδικασία, η σύνθεσή του καθιστά εξαιρετικά δύσκολη τη διάθεση και διαχείρισή του, καθώς έχει υψηλό οργανικό φορτίο και τοξικότητα για το περιβάλλον.
Η ανεξέλεγκτη απόρριψη του κατσίγαρου μπορεί να προκαλέσει: ρύπανση των υδάτινων πόρων και του εδάφους, νέκρωση μικροοργανισμών, δυσάρεστες οσμές και αισθητική υποβάθμιση του τοπίου.
Τα πυρηνελαιουργεία, που επεξεργάζονται τα υπολείμματα της ελιάς για εξαγωγή πυρηνελαίου, αντιμετωπίζουν επίσης σημαντικές δυσκολίες, καθώς η ποσότητα και η σύνθεση των αποβλήτων μεταβάλλονται έντονα ανάλογα με τη χρονιά, τη μέθοδο ελαιοποίησης και τον τύπο του καρπού.

Για πολλά χρόνια, ο κατσίγαρος θεωρούνταν «αναγκαίο κακό» – ένα παραπροϊόν που έπρεπε απλώς να αποθηκευτεί ή να αραιωθεί, χωρίς να υπάρχουν πραγματικές λύσεις. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, η τεχνολογική πρόοδος προσφέρει πλέον ρεαλιστικές διεξόδους που μετατρέπουν το πρόβλημα σε ευκαιρία», περιγράφει την σημερινή κατάσταση ο κ. Σανιδάς, ο οποίος στη συνέχεια λέει πως οι νέες τεχνολογίες δίνουν απαντήσεις

«Σήμερα, χάρη στην εξέλιξη της πράσινης τεχνολογίας, υπάρχουν αποδεδειγμένες μέθοδοι που επιτρέπουν τη μετατροπή των υγρών και στερεών υπολειμμάτων της ελαιοπαραγωγής σε πρώτες ύλες για ενέργεια και λίπασμα», λέει και κάνει αναλυτική αναφορά σε μια σειρά από μεθόδους.

«Η Ανθρακοποίηση (Carbonization)
Η πιο σύγχρονη προσέγγιση βασίζεται στη θερμική επεξεργασία του κατσίγαρου σε ελεγχόμενες συνθήκες απουσίας οξυγόνου. Με αυτόν τον τρόπο, τα οργανικά συστατικά μετατρέπονται σε βιοάνθρακα (biochar), ανανεώσιμη θερμική και ηλεκτρική ενέργεια, καθώς και σε δευτερογενή προϊόντα με προστιθέμενη αξία.
Ο βιοάνθρακας μπορεί να χρησιμοποιηθεί: ως βελτιωτικό εδάφους, ως φίλτρο για την απορρόφηση ρύπων ή ακόμη και ως μέσο δέσμευσης CO₂, συμβάλλοντας στην απανθρακοποίηση.

Οι πιστοποιημένες Πιστώσεις Απομάκρυνσης Άνθρακα
Το έργο παράγει πιστοποιημένες πιστώσεις απομάκρυνσης άνθρακα μέσω της ελεγχόμενης ανθρακοποίησης βιομάζας για την παραγωγή βιοάνθρακα (biochar). Κάθε τόνος βιοκάρβουνου αντιπροσωπεύει μακροχρόνια δέσμευση άνθρακα, η οποία επαληθεύεται βάσει αναγνωρισμένων διεθνών μεθοδολογιών MRV (Monitoring, Reporting & Verification). Πολύ σημαντικό πλεονέκτημα με βάση και τις τελευταίες εξαγγελίες για το Carbon Farming.
Οι πιστώσεις αυτές πωλούνται στις εθελοντικές αγορές άνθρακα, δημιουργώντας μια σημαντική επιπλέον πηγή εσόδων, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλουν στην επίτευξη των παγκόσμιων στόχων μηδενικού αποτυπώματος άνθρακα (net-zero). Κάθε τόνος παραγόμενου βιοάνθρακα δεσμεύει μόνιμα περίπου 2,5–3,0 τόνους ισοδύναμου CO₂, πιστοποιημένους σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα. Με βάση τη μέση τιμή της αγοράς, €150–€250 ανά τόνο CO₂ που αφαιρείται, το έργο μπορεί να αποφέρει επιπλέον σημαντικά έσοδα.

Η Ανάκτηση Πολυφαινολών
Οι πολυφαινόλες, αν και περιβαλλοντικά επιβαρυντικές, είναι ταυτόχρονα εξαιρετικά πολύτιμες ουσίες με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση. Μέσα από ειδικές διαδικασίες προσρόφησης και συμπύκνωσης, μπορούν να απομονωθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν στη φαρμακοβιομηχανία, στα καλλυντικά ή στη βιομηχανία τροφίμων.
Τα Βιοφίλτρα και Νανοφυσαλίδες Οξυγόνου
Με την εφαρμογή βιολογικών φίλτρων και τεχνολογιών οξυγόνωσης, τα επεξεργασμένα απόβλητα καθαρίζονται, αποχρωματίζονται και μπορούν να αξιοποιηθούν ξανά ως αρδευτικό νερό.
Αυτό το στάδιο ολοκληρώνει έναν κύκλο ανακύκλωσης, όπου τα λύματα της παραγωγής επανέρχονται στην αγροτική γη, συμβάλλοντας στη βιωσιμότητα και την εξοικονόμηση φυσικών πόρων.

Η Καταστροφή PFAS στη ρίζα του προβλήματος
Η διαδικασία της ανθρακοποίησης δεν προσφέρει μόνο έναν τρόπο παραγωγής βιοάνθρακα — αλλά και έναν αποτελεσματικό μηχανισμό αποδόμησης των PFAS. Σε θερμοκρασίες άνω των 400°C, οι ισχυροί δεσμοί άνθρακα-φθορίου που καθιστούν τις PFAS τόσο ανθεκτικές μπορούν να σπάσουν, οδηγώντας στη διάσπαση αυτών των «αιώνιων χημικών». Ταυτόχρονα, το παραγόμενο υλικό (biochar) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για επιπλέον προσρόφηση ρύπων, πολλαπλασιάζοντας τα περιβαλλοντικά οφέλη. Ερευνητικά έχει αποδειχθεί ότι βιοάνθρακες εμφανίζουν επιφάνεια άνω των 1.000 m²/g και επιτυγχάνουν ποσοστά απομάκρυνσης PFAS άνω του 90% σε εφαρμογές επεξεργασίας υδάτων».

Τα πλεονεκτήματα για τις μονάδες παραγωγής

Οπως επισημαίνει ο κ. Σανιδάς η εφαρμογή αυτών των τεχνολογιών προσφέρει πολλαπλά οφέλη στα ελαιοτριβεία και τα πυρηνελουργεία όπως ειναι η:
•Ενεργειακή αυτονομία: η παραγόμενη ενέργεια μπορεί να καλύψει μεγάλο μέρος των αναγκών της μονάδας.
•Μείωση κόστους διαχείρισης αποβλήτων και απαλλαγή από περιβαλλοντικά πρόστιμα.
•Παραγωγή νέων εμπορεύσιμων προϊόντων, όπως βιοάνθρακας ή φυσικά λιπάσματα.
•Βελτίωση της δημόσιας εικόνας και της σχέσης των επιχειρήσεων με τις τοπικές κοινωνίες.
•Συμμετοχή στη μετάβαση σε μια κυκλική, πράσινη οικονομία.

Ταυτόχρονα σημειώνει πως τέτοιες πρακτικές μπορούν να ενισχύσουν τη συνεργασία ανάμεσα σε παραγωγούς, συνεταιρισμούς και δήμους, ώστε να δημιουργηθούν κοινές εγκαταστάσεις διαχείρισης, μειώνοντας το κόστος και πολλαπλασιάζοντας το περιβαλλοντικό όφελος.

Και καταλήγει λέγοντας ότι: «Η διαχείριση του κατσίγαρου δεν είναι απλώς ένα τεχνικό ζήτημα. Είναι ζήτημα νοοτροπίας και προσαρμογής στη νέα εποχή της πράσινης μετάβασης.
Η ελιά και τα παράγωγά της μπορούν να αποτελέσουν πρότυπο κυκλικής αξιοποίησης, όπου τίποτα δεν πετιέται και όλα μετατρέπονται σε αξία.
Η γνώση και η τεχνολογία υπάρχουν. Η ομάδα Αγροτικής Κυκλικής Οικονομίας της Global Esco έχει σχεδιάσει μια ολοκληρωμένη και πολύ αποδοτική λύση και μπορεί να σχεδιάσει ένα εξατομικευμένο πλάνο εφαρμογής προσαρμοσμένο στις ανάγκες του κάθε πυρηνελαιουργείου.
Το στοίχημα είναι συλλογικό: να μετατρέψουμε τον κατσίγαρο από σύμβολο ρύπανσης σε σύμβολο καινοτομίας και βιωσιμότητας. Έτσι, η ελληνική ελαιοκομία θα μπορεί να παράγει όχι μόνο το καλύτερο λάδι στον κόσμο, αλλά και το πιο πράσινο».

Α.Κ.