Μουσείο Σπάνιων και Ενδημικών Φυτών "Ροδάνθη" στην Κριτσά-Ένας πολυχώρος με πλούσια εκθέματα

Σε νεότερη ηλικία δεν έτρεχε αλλά «πετούσε». Όταν έφθασε ωστόσο στη συνταξιοδότηση όχι μόνο πάτησε για τα καλά την γη αλλά φρόντισε να γνωρίσει σε ντόπιους και ξένους επισκέπτες όλο τον τεράστιο πλούτο της κρητικής φύσης δημιουργώντας ένα πρωτότυπο μουσείο.

Ο λόγος για το Γιώργο Αφορδακό και το Μουσείο Σπάνιων και Ενδημικών Φυτών «Ροδάνθη» που δημιούργησε στην Κριτσά.

Ο Γιώργος Αφορδακός δικαίως έχει χαρακτηριστεί ως ο καλύτερος Κρητικός μαραθωνοδρόμος αφού το 1988 έτρεξε τον κλασικό Μαραθώνιο  σε 2 ώρες 17 λεπτά και 08 δεύτερα σημειώνοντας κι άλλες αθλητικές επιτυχίες στη διάρκεια της ζωής του αποτελώντας μέλος της Εθνικής Ομάδας Στίβου.

Γεννήθηκε στην Κριτσά το 1958 και έλαβε πτυχίο από τη Γυμναστική Ακαδημία. Επαγγελματικά ωστόσο τον κέρδισε η Ελληνική Αστυνομία  συμμετέχοντας από τη θέση του εκεί και στην Εθνική Ομάδα Ενόπλων Δυνάμεων.

Ανήσυχο πνεύμα όπως είναι όταν συνταξιοδοτήθηκε και περιορίστηκε η αθλητική του δραστηριότητα ασχολήθηκε με μια άλλη μεγάλη του αγάπη, την φύση της Κρήτης αλλά και την ίδια την Κρήτη συγκεντρώνοντας χιλιάδες πράγματα που καλύπτουν  μια μεγάλη γκάμα από φυτά μέχρι απολιθώματα και αντικείμενα λαογραφικού ενδιαφέροντος.

Το Μουσείο Ροδάνθη που δημιούργησε στην Κριτσά, αποτυπώνει αυτό ακριβώς που είναι ως προσωπικότητα ο Γιώργος Αφορδακός, ένας άνθρωπος με πάθος γι αυτό που κάνει, ένα ανήσυχο πνεύμα με διαρκή αναζήτηση του όμορφου και σπάνιου, κι όλο αυτό με ανιδιοτέλεια και αγάπη για τον τόπο του.

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός του ότι επέλεξε να διαθέσει όλο το εφάπαξ που έλαβε κατά τη συνταξιοδότηση του για να αγοράσει το κτίσμα όπου στεγάζεται το Μουσείο του, το οποίο μπορεί ο καθένας να επισκεφθεί χωρίς εισιτήριο. Μάλιστα ο ίδιος αφιερώνει  σχεδόν όλο το χρόνο του για να εξηγεί στους επισκέπτες του τι βλέπουν και γιατί το κάθε αντικείμενο έχει θέση εκεί.

Αξίζει να τονίσουμε πως το Μουσείο του Γιώργου Αφορδακού  ονομάζεται «Ροδάνθη», προς τιμήν μίας ηρωίδας από την Κριτσά που πολέμησε τους Τούρκους στο πλευρό των ανταρτών, ως άντρας με το όνομα Σπανομανώλης, χωρίς να γνωρίζει κανείς ότι είναι γυναίκα.

Η Ροδάνθη  τραυματίστηκε σοβαρά κατά τη διάρκεια μάχης στην περιοχή «Κουτάραντος», κοντά στην Κριτσά και τότε αποκαλύφθηκε η ταυτότητα της.

Το 2000 ο Γιώργος Αφορδακός αγόρασε το κτίσμα όπου στεγάζεται το μουσείο και δεν ήταν ένα τυχαίο οίκημα. Το πρώτο τμήμα του, μπαίνοντας από την είσοδο, φιλοξενούσε το κρύο και το ζεστό χώρο ενός δημόσιου βενετσιάνικου λουτρού, το οποίο λειτούργησε και κατά την Τουρκοκρατία.

Μετά το 1851 το κτίριο, που εξ αρχής φαίνεται να ανήκε σε μια μεγάλη οικογένεια της περιοχής την οικογένεια Παγκάλου, μετατράπηκε σε μονοκατοικία από δυο μέλη της. Όταν ο ένας εξ αυτών απόκτησε δυο κόρες το κτίριο που είναι αρκετά μεγάλο στέγασε δυο διαφορετικά σπίτια.

Την αριστερή πλευρά κληρονόμησε η Χρυσάνθη και τη  δεξιά πλευρά του η Καλλιόπη, μια γυναίκα πρωτοπόρα για την εποχή της αφού το 1900 τη συναντάμε δασκάλα που διαβάζει το γαλλικό περιοδικό Λα Σεζόν και μάλιστα βλέποντας σε αυτό αντικείμενα που της αρέσουν προμηθεύεται ένα παρασόλι με ελεφαντόδοντο (υπάρχει ως έκθεμα σήμερα στο μουσείο) και διάφορες χτένες.

Η κουζινούλα της Καλλιόπης έχει μετατραπεί στο Μουσείο σε χώρο διάσωσης αντικειμένων καθημερινής χρήσης των παλιών Κρητικών αλλά και της ίδιας. Αντικείμενα που δύσκολα σήμερα ένας νέος μπορεί να αναγνωρίσει αλλά έχει ενδιαφέρον να μάθει κάποτε ποια χρήση είχαν.

Αφού αγοράστηκε λοιπόν το κτίσμα, με πολύ προσωπική δουλειά, από το 2012-2017 ο Γιώργος Αφορδακός καταφέρνει να το αναπαλαιώσει διασώζοντας όλα τα στοιχεία που προϋπήρχαν και μαρτυρούν το παρελθόν του.

Ένας από τους πιο ενδιαφέροντες χώρους του είναι η παλιά αποθήκη της οικογένειας Πάγκαλου της οποίας το πάτωμα είχε στρωθεί με θηραϊκή γη, που έφεραν από τη Σαντορίνη μια και είχαν την οικονομική δυνατότητα.

Στην αποθήκη αυτή λοιπόν τοποθετούσαν 25 πιθάρια με λάδι και άλλα προϊόντα τους. Στη βάση των πιθαριών έφτιαχναν ένα μικρό αυλάκι που οδηγούσε σε ένα άλλο πιθάρι φυτεμένο κυριολεκτικά χαμηλά στο πάτωμα. Κι αυτό γινόταν γιατί σε περίπτωση σεισμού ή άλλου ατυχήματος αν το λαδοπίθαρο έσπαγε να μπορεί όλο το περιεχόμενο του να καταλήξει στο πιθάρι που ήταν στο δάπεδο χωρίς να καταστρέψει ότι υπήρχε μέσα στην αποθήκη. Εξάλλου οι εποχές ήταν δύσκολες και δεν είχαν περιθώρια απώλειας, λαδιού και σιτηρών που αποθήκευαν σε αυτό το χώρο.

Αυτή την τεχνική τους με το πιθάρι στο πάτωμα, όταν το κτίσμα έγινε μουσείο, τη διέσωσε ο Γιώργος Αφορδακός αλλά αντί για πιθάρια στην αποθήκη τοποθέτησε δείγματα κλωστών βαμμένα με ότι φυτό μπορεί να φανταστεί κανείς.

Φυτά και μέρη φυτών, όπως ξυνίδα, κρεμμύδια, ακονιζά, χαμόμηλο,  ριζάρι και πολλά άλλα παρουσιάζονται μαζί με τις αποχρώσεις που δίνουν σε κάθε ύφασμα ενώ στον ίδιο χώρο βλέπουμε και παλιά υφαντά που τα χρώματα τους είναι φυτικά.

Σε όλο το μουσείο συναντάμε  εκατοντάδες φυτά, άλλα σπάνια κι άλλα λιγότερο, τοποθετημένα σε προθήκες ή μη, με τα ονόματα τους και με το Γιώργο Αφορδακό να ενημερώνει για όλες τις χρήσεις τους.

Εκείνο που επίσης προκαλεί εντύπωση στο Μουσείο Ροδάνθη είναι τα απολιθώματα, οστά και δόντια νάνου ιπποπόταμου, που έζησε στην Κριτσά πριν από πολλές χιλιάδες χρόνια, ελαφιών καθώς και άλλων ειδών που σήμερα έχουν εξαφανισθεί.

Ακόμα διάσπαρτα υπάρχουν  αρκετά ενδιαφέροντα πετρώματα όπως γαλατοφόρες πέτρες, στεατίτες από τις οποίες οι Μινωίτες έφτιαχνα σφραγιδόλιθους, ακόμα και κομμάτι μετεωρίτη, που βρήκε στην περιοχή ο Γιώργος και είναι το τελευταίο πράγμα που θα περίμενε κανείς να συναντήσει εκεί.

Βιβλιοφάγος ο ιδιοκτήτης του Μουσείου μετρά στα ράφια του Μουσείου και τουλάχιστον 7000 διαφορετικούς τίτλους βιβλίων, κάποια εκ των οποίων σπάνια, τα οποία ελπίζει μελλοντικά να οργανώσει σε μια σωστά δομημένη βιβλιοθήκη.

Το Μουσείο Σπάνιων και ενδημικών Φυτών «Ροδάνθη» είναι ένας χώρος που πραγματικά αξίζει να επισκεφθεί όποιος βρεθεί στην Κριτσά. Έχει να δει και να μάθει πολλά κάνοντας βόλτα στους χώρους του με τον πάντα πρόθυμο Γιώργο Αφορδακό να εξηγεί με κάθε λεπτομέρεια την προέλευση, τις ιδιότητες και την ιστορία των εκθεμάτων που έχει συγκεντρώσει.