Bloomberg: H ρωσική πυρηνική εταιρεία χωρίς την οποία η Δύση δεν μπορεί να ζήσει

Η αφαίρεση της "καρδιάς" ενός πυρηνικού σταθμού παραγωγής ενέργειας είναι μια "χειρουργική επέμβαση" που μόνο λίγοι ειδικοί είναι εξοπλισμένοι να χειριστούν, αναφέρει το Bloomberg.

Η διαδικασία ξεκινά με την εκτόξευση ρομπότ που χειρίζονται πυρσούς πλάσματος σε μια άδεια πισίνα που περιβάλλεται από παχιά τσιμεντένια τοιχώματα. Από εκεί, τα τηλεχειριζόμενα μηχανήματα κάνουν κυκλικές τομές, σαν να κόβουν δαχτυλίδια ανανά, μέσα σε ένα χαλύβδινο δοχείο 600 τόνων που περιέχει ακτινοβολία που παράγεται από δεκαετίες διάσπασης ατόμων.

Οι δακτύλιοι αυτοί στη συνέχεια κόβονται σε κομμάτια μήκους ενός μέτρου και μεταφέρονται μέσω ασφαλούς αυτοκινητοπομπής σε αποθήκες ραδιενεργών αποβλήτων, όπου αφήνονται να κρυώσουν - επ' αόριστον.

Στο παρασκήνιο, δεκάδες πυρηνικοί μηχανικοί, εμπειρογνώμονες σε θέματα ακτινοπροστασίας και κρατικές ρυθμιστικές αρχές παρακολουθούν την επιχείρηση αυτή, η οποία μπορεί να κοστίσει πάνω από ένα δισεκατομμύριο δολάρια και να διαρκέσει χρόνια για να σχεδιαστεί και να εκτελεστεί.

Η τεχνογνωσία που απαιτείται για να γίνει αυτό χωρίς σφάλματα είναι ο λόγος για τον οποίο "υπάρχουν μόνο μια χούφτα παίκτες" στην επιχείρηση παροπλισμού με υψηλή ραδιενέργεια, δήλωσε ο Μάικλ Μπέτσλερ της Uniper SE, ο οποίος επιβλέπει την αποξήλωση του πυρηνικού σταθμού Barsebaeck της Σουηδίας.

Μεταξύ των παλαιότερων και πιο έμπειρων είναι η γερμανική Nukem Technologies Engineering Services, η οποία εδώ και δεκαετίες προσφέρει τις μοναδικές υπηρεσίες της στην Ασία και την Αφρική και σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Οι μηχανικοί της Nukem βοήθησαν στον περιορισμό της ραδιενέργειας από τους κατεστραμμένους αντιδραστήρες στο Τσερνομπίλ και στη Φουκουσίμα. Βοήθησαν να ηγηθούν του καθαρισμού ενός εργοστασίου ατομικών καυσίμων στο Βέλγιο. Στη Γαλλία, η εταιρεία επινόησε τρόπους επεξεργασίας των αποβλήτων από τον Διεθνή Θερμοπυρηνικό Πειραματικό Αντιδραστήρα.

Με τους ερευνητές να προβλέπουν ότι ο καθαρισμός των παλαιών πυρηνικών εργοστασίων θα εξελιχθεί σε μια παγκόσμια επιχείρηση 125 δισεκατομμυρίων δολαρίων στο εγγύς μέλλον, η Nukem θα πρέπει να είναι σε ιδανική θέση για να επωφεληθεί από τη στιγμή αυτή.

Εκτός από ένα πράγμα: η εταιρεία ανήκει εξ ολοκλήρου στη Rosatom., τον πυρηνικό γίγαντα που ελέγχεται από το Κρεμλίνο, γεγονός που τη φέρνει στο επίκεντρο μιας άβολης αντιπαράθεσης. 

Ενώ η Γερμανία έχει ζητήσει έντονα από τις χώρες της ΕΕ να σταματήσουν να εισάγουν πυρηνικά καύσιμα της Rosatom, ένα άκρως εξειδικευμένο αγαθό που χρησιμοποιείται για σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, του οποίου η Rosatom είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας στον κόσμο, οι αρχές δεν θέλουν να εμποδίσουν τη Nukem να δραστηριοποιηθεί στη Γερμανία, σύμφωνα με τρεις κυβερνητικούς αξιωματούχους που ζήτησαν να μην κατονομαστούν, σε αντάλλαγμα για να συζητήσουν ιδιωτικές διαβουλεύσεις. Καθώς δεν έχουν εφαρμοστεί κυρώσεις, κάτι τέτοιο θα παραβίαζε τους νόμους της ΕΕ περί ανταγωνισμού, είπαν.

Η Nukem, που βρίσκεται στους λόφους και τους οπωρώνες ανατολικά της Φρανκφούρτης, είναι ένας εξειδικευμένος παίκτης στην παγκόσμια αυτοκρατορία της Rosatom. Ταυτόχρονα, αποκαλύπτει το ρήγμα που διατρέχει την προσέγγιση της ΕΕ στην πυρηνική ενέργεια. Σε αντίθεση με τη Ρωσία, η οποία έχει καλλιεργήσει τεχνογνωσία σε όλες τις βιομηχανικές διεργασίες που απαιτούνται για τη μετατροπή και τον εμπλουτισμό των ατόμων ουρανίου σε μορφές χρήσιμες για την παραγωγή ενέργειας, η ακατάστατη ανάπτυξη πυρηνικών τεχνολογιών στην Ευρώπη έχει αφήσει τα κράτη να εξαρτώνται από εξωτερικούς παρόχους για να καλύψουν τα κενά στην παραγωγή και τις υπηρεσίες. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι θα χρειαστούν τουλάχιστον τέσσερα ή πέντε χρόνια προτού η ΕΕ μπορέσει να φτάσει την παραγωγική ικανότητα της Rosatom για την παραγωγή καυσίμων, αλλά ακόμη και αν η διαδικασία αυτή επιταχυνθεί, θα απαιτηθεί ακόμη περισσότερος χρόνος για να αναπαραχθεί η παγκόσμια εμβέλεια και το φάσμα των υπηρεσιών της. 

Η πίεση για την αποκοπή της Rosatom από τις ευρωπαϊκές αλυσίδες εφοδιασμού έχει αυξηθεί από τότε που οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν τον μεγαλύτερο πυρηνικό σταθμό της Ευρώπης έξω από την ουκρανική πόλη Ζαπορίζια και έστειλαν μηχανικούς της Rosatom για να τον λειτουργήσουν. Το γεγονός ότι η ίδια ή η Nukem, μια θυγατρική της, δεν έχουν υποστεί κυρώσεις, "θα πρέπει να εγείρει κάποια σοβαρά ερωτήματα", δήλωσε η Ντάρια Ντολζίκοβα, ερευνήτρια στο Royal United Services Institute. Αλλά περισσότερο από ένα χρόνο μετά, εναπόκειται ακόμη στις επιμέρους εταιρείες να αποφασίσουν αν θα συνεχίσουν να συνεργάζονται με τον ενεργειακό γίγαντα. Μέχρι στιγμής, πολλές προχωρούν κανονικά: Η Rosatom είδε τις εξαγωγές της να αυξάνονται περισσότερο από 20% το έτος μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Σε αντίθεση με την κατάσχεση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων αποθήκευσης και διύλισης από τη Γερμανία μετά τον πόλεμο, η Nukem δεν έχει τόσες σταθερές υποδομές για να κυνηγήσει. Εάν επιβληθούν κυρώσεις, η Rosatom μπορεί απλώς να κλείσει το κατάστημα ή να μεταφέρει την έδρα της Nukem σε μια πιο φιλική δικαιοδοσία.

Αυτό άφησε τη Nukem κολλημένη σε ένα περίεργο είδος αδιεξόδου, καθώς οι πελάτες που ενδιαφέρονται να αξιοποιήσουν την τεχνογνωσία της βρίσκονται τώρα αντιμέτωποι με την επιλογή του αν θα συνεργαστούν με μια εταιρεία που ελέγχεται από το Κρεμλίνο. Η εμπειρία της είναι ιδιαίτερα πολύτιμη, καθώς οι 120 κυρίως Γερμανοί μηχανικοί της μπορούν να εργαστούν σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού πυρηνικών εγκαταστάσεων, ένα τεράστιο πλεονέκτημα υπό το πρίσμα του γεγονότος ότι περισσότεροι νέοι πυρηνικοί μηχανικοί σπουδάζουν για την κατασκευή νέων εγκαταστάσεων παρά για την κατεδάφιση των υφιστάμενων. Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας στη Βιέννη έχει προειδοποιήσει για οξεία έλλειψη εργαζομένων στον παροπλισμό.

"Στην Ευρώπη", δήλωσε ο Mark Hibbs, αναλυτής στο Carnegie Endowment for International Peace, ο οποίος παρακολουθεί την εταιρεία για περισσότερες από τρεις δεκαετίες, "η Nukem προΐσταται μιας μεγάλης δεξαμενής τεχνογνωσίας".

Αλλά ακόμη και χωρίς κυρώσεις, παραδοσιακές αγορές όπως η Λιθουανία και η Φινλανδία έχουν σταματήσει να συνεργάζονται με τη Nukem και τη Rosatom, αντίστοιχα. Άλλες, όπως η Τσεχική Δημοκρατία, η Σλοβακία και η Βουλγαρία διαφοροποιούνται από τους Ρώσους προμηθευτές. Σε καθημερινό επίπεδο, η επιχειρηματική δραστηριότητα έχει γίνει πιο δύσκολη μετά τη ρωσική εισβολή, δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της Nukem, Τόμας Σίπολτ. Οι μεταφορές χρημάτων διαρκούν περισσότερο, όπως και η εξασφάλιση των αδειών που απαιτούνται για τη διασυνοριακή αποστολή τεχνολογιών, και ορισμένοι πελάτες διστάζουν να υπογράψουν συμβάσεις, είπε. Μια συμβουλευτική συμφωνία "διακόπηκε και στη συνέχεια ακυρώθηκε μετά την έναρξη της σύγκρουσης στην Ουκρανία", δήλωσε ο Μπόρις Σουχτ, διευθύνων σύμβουλος της κοινοπραξίας καυσίμων Urenco. Λόγω της πολιτικής κατάστασης, σημείωσε ο Seipolt της Nukem, "η περαιτέρω ανάπτυξη της εταιρείας" έχει "καταστεί αβέβαιη".

Για να αποφευχθεί η συνεχής πτώση, "ο ιδιοκτήτης προσπαθεί να πουλήσει το Nukem σε στρατηγικό επενδυτή μέχρι τα μέσα του έτους", δήλωσε ο Σίπολτ. "Βρισκόμαστε ήδη σε συζητήσεις με ενδιαφερόμενους", πρόσθεσε, χωρίς να διευκρινίσει πώς ένας αγοραστής θα μπορούσε να παρακάμψει τις οικονομικές κυρώσεις της ΕΕ για να αποκτήσει μερίδιο στην εταιρεία. 

Εάν αυτό δεν συμβεί, ωστόσο, το μέλλον της εταιρείας μπορεί να βρίσκεται εκτός Ευρώπης. Ενώ οι κυρώσεις κατά της Rosatom και της Nukem θα μπορούσαν να πνίξουν την άμεση προμήθεια καυσίμων και υπηρεσιών εντός του μπλοκ της ΕΕ, θα ήταν πιο δύσκολο να επιβληθούν στις μεγαλύτερες αναπτυσσόμενες αγορές της εταιρείας. Η Rosatom κατασκευάζει ήδη νέα πυρηνικά εργοστάσια στο Μπαγκλαντές, την Κίνα, την Αίγυπτο και την Τουρκία, ενώ άλλες δώδεκα συμβάσεις προμήθειας βρίσκονται υπό διαπραγμάτευση. Οι συμφωνίες αυτές ενδεχομένως να κλειδώσουν τις ταμειακές ροές και την πολιτική επιρροή για τις επόμενες δεκαετίες.

Προς το παρόν τουλάχιστον, η Nukem βρίσκει κάποια από τα νέα της έργα πιο μακριά. Στον πυρηνικό σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας Xudabao βορειοανατολικά του Πεκίνου, οι ειδικοί της Nukem σχεδιάζουν επί του παρόντος ένα κέντρο επεξεργασίας αποβλήτων που θα φιλοξενήσει τους δύο νέους αντιδραστήρες της Rosatom που θα τεθούν σε λειτουργία έως το 2028.

"Έχουμε ήδη υπογράψει συμβάσεις", ανακοίνωσε η Nukem τον περασμένο μήνα. Το επόμενο έτος, η γερμανική θυγατρική της Rosatom θα αρχίσει να στέλνει εξαρτήματα στην Κίνα.