BreakingViews: Πώς το τέλος του «τζάμπα χρήματος» κλονίζει την Pax Americana

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους η «Pax Americana», η περίοδος της αμερικανικής κυριαρχίας μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο- αμφισβητείται.

Αλλά το τέλος της εποχής του τζάμπα χρήματος γίνεται ένα νέο, τοξικό συστατικό σε αυτό το μείγμα των παραγόντων που συνδέουν την εσωτερική πολιτική σύγκρουση στην Ουάσιγκτον με την δυσκολία των ΗΠΑ να απαντήσουν σε μια σειρά από παγκόσμιες προκλήσεις.

Όπως γράφει ο Hugo Dixon στη στήλη Breakingviews του Reuters, ο συνδυασμός των υψηλών αποδόσεων των ομολόγων, με το μεγάλο δημοσιονομικό έλλειμμα και το αυξανόμενο χρέος καθιστούν δυσκολότερο για τους πολιτικούς να κυβερνήσουν τη χώρα. Μία απόδειξη είναι, για παράδειγμα, η μάχη του προέδρου Biden για να εξασφαλίσει την έγκριση του Κογκρέσου για την ύψους 106 δισ. δολαρίων στρατιωτική βοήθεια για το Ισραήλ και την Ουκρανία.

Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν χρειάζεται χρήματα μόνο για να ενισχύσει την άμυνά της και τους συμμάχους της. Τα χρειάζεται για συντάξεις, για υγειονομική περίθαλψη και για χαμηλές σε εκπομπές άνθρακα τεχνολογίες, καθώς και για να ανταγωνιστεί την Κίνα στη μάχη για την επιρροή στις αναδυόμενες χώρες. Όμως, τα υψηλότερα επιτόκια αυξάνουν το κόστος εξυπηρέτησης των δανείων αυτών.

Όπως σημειώνει ο Dixon, οι αυξανόμενες αποδόσεις των ομολόγων έχουν παρόμοιες επιπτώσεις και σε άλλες πλούσιες χώρες. Πολλές θα δυσκολευτούν να χρηματοδοτήσουν τόσο τις εσωτερικές όσο και τις ξένες προτεραιότητές τους.

Οι σύμμαχοι των ΗΠΑ στην Ευρώπη και την Ασία, αυξάνουν τις αμυντικές δαπάνες τους, ως απάντηση στις εντεινόμενες απειλές από την Ρωσία και την Κίνα. Όμως, τα χρήματα αυτά πρέπει να κοπούν από κάπου αλλού, όπως για παράδειγμα η Βρετανία επέλεξε, μετά το Brexit, να μειώσει τα ποσά που ξοδεύει για ξένη βοήθεια, υπονομεύοντας την λεγόμενη «ήπια ισχύ» της (soft power).

Ακόμα και εάν η Federal Reserve δεν αυξήσει περαιτέρω τα επιτόκια στις ΗΠΑ, αυτά βρίσκονται ήδη σε πολύ υψηλότερα επίπεδα από ό,τι ήταν στα 15 χρόνια που μεσολάβησαν από την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση έως την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Και ενώ η σημερινή σύσφιγξη της νομισματικής πολιτικής απλά επαναφέρει τα επιτόκια στα κανονικά τους επίπεδα, έπειτα από μία περίοδο όπου οι κεντρικές τράπεζες τα διατηρούσαν σε τεχνητά χαμηλά επίπεδα, εντούτοις αυτό έρχεται να αλλάξει τα δεδομένα για μία γενιά πολιτικών που πίστευε ότι τα χρήματα φυτρώνουν στα δέντρα, αναφέρει το BreakingViews. Πραγματικά, οι πολιτικοί αντιμετώπισαν τα τελευταία χρόνια μια σειρά προβλημάτων –από την πανδημία έως την κλιματική αλλαγή- απλά ρίχνοντας πολλά χρήματα.

Έτσι, το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ σχεδόν διπλασιάστηκε από το 65% του ΑΕΠ το 2007 στο 121% πέρυσι και αναμένεται να αυξηθεί στο 137% έως το 2028, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Και αυτό γιατί το δημοσιονομικό έλλειμμα προβλέπεται στο 8,2% του ΑΕΠ φέτος, αλλά αναμένεται να είναι ακόμα στο 7% σε πέντε χρόνια.

Καθώς το δολάριο είναι το νόμισμα των διεθνών συναλλαγματικών αποθεματικών, οι ΗΠΑ έχουν μεγαλύτερη ελευθερία να συσσωρεύουν χρέη με αυτό τον τρόπο από ό,τι οι σύμμαχοί τους. To BreakingViews δεν περιμένει ότι οι ΗΠΑ θα έχουν την τύχη της Βρετανίας, που αντιμετώπισε μια μίνι δημοσιονομική κρίση  πέρυσι, όταν η τότε πρωθυπουργός Liz Truss προσπάθησε να μειώσει τους φόρους και να αυξήσει τις δαπάνες.

Αλλά και στην Ευρώπη, η κρίση χρέους και οι ανησυχίες τις οποίες εκφράζει η αγορά ομολόγων τελευταία για την Ιταλία, δείχνουν ότι οι χώρες δεν έχουν την πολυτέλεια να συσσωρεύουν χρέη χωρίς να ενδιαφέρονται.

Όμως, σύμφωνα με τον Paul Tucker, συγγραφέα του βιβλίου «Global Discord» και πρώην αναπληρωτή διοικητή της Τράπεζας της Αγγλίας, ακόμα και οι ΗΠΑ θα αναγκαστούν τελικά να βάλουν μία τάξη στα δημόσια οικονομικά τους.

Ιδανικά, αυτό θα προκύψει ως αποτέλεσμα μιας ψύχραιμης συζήτησης σχετικά με τις προτεραιότητες στις δαπάνες και τις επιλογές στις αυξήσεις των φόρων. Αλλά μια πιο χαοτική διαδικασία θα μπορούσε να καταλήξει στο να θυσιαστούν τα διεθνή προγράμματα, προειδοποιεί ο αρθρογράφος.

Έως πρότινος, αυτό θα ήταν αδιανόητο, καθώς υπήρχε ευρεία πολιτική συναίνεση για τη διατήρηση της εθνικής ασφάλειας. Αλλά τώρα κάποιοι Ρεπουμπλικάνοι στην Βουλή των Αντιπροσώπων δεν επιθυμούν και τόσο τη στήριξη της Ουκρανίας.

Αυτή η κατάρρευση της συναίνεσης, άλλωστε, οδήγησε στη διαφωνία για την αύξηση του ορίου χρέους, με αποτέλεσμα η Fitch να υποβαθμίσει την πιστοληπτική αξιολόγηση των ΗΠΑ από το AAA στο AA+ τον Αύγουστο.

Πάντως, όπως επισημαίνει το BreakingViews, ο μεγάλος αντίπαλος των ΗΠΑ, η Κίνα, έχει και αυτή ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα χρέους, καθώς ο πληθυσμός της γερνά γρηγορότερα και η έκθεσή της στην κλιματική αλλαγή είναι μεγαλύτερη.