Κρίνεται σήμερα στο ΚΑΣ η τύχη των υπεράκτιων αιολικών σε Σητεία, Αφορεσμένο και Γυάρο

Η ώρα της αλήθειας για τα υπεράκτια αιολικά έφτασε, καθώς το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο κρίνει σήμερα το αίτημα θεραπείας του ΥΠΕΝ για τη τριπλή εμπλοκή σε Σητεία και ακρωτήρι Αφορεσμένου στη Κρήτη, καθώς και στη Γυάρο.

Αρμόδιοι παράγοντες δηλώνουν συγκρατημένα αισιόδοξοι, εκτιμούν ότι η υπόθεση θα έχει αίσια έκβαση και ότι το ΚΑΣ θα ανάψει τελικά το πράσινο φως, προκειμένου το πρόγραμμα να προχωρήσει ομαλά, χωρίς άλλες απώλειες.

Εικόνα που ενισχύεται από τη προ ημερών ακρόαση της ΕΔΕΥΕΠ στο υπ. Πολιτισμού, κατά την οποία παρατέθηκαν μια σειρά από επιχειρήματα, τα οποία δείχνουν ότι η χωροθέτηση των θαλάσσιων αιολικών στις συγκεκριμένες περιοχές δεν προκαλούν καμία οπτική όχληση και βλάβη στα συγκεκριμένα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους.

Το πρόβλημα προέκυψε όταν το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο έβαλε τον Αύγουστο «στοπ» σε τρία θαλάσσια οικόπεδα, τα «Κρήτη 1», απέναντι από την Κάτω Ζάκρο στη Σητεία, το «Κρήτη 2α και 2β» ανατολικά και νότια του ακρωτηρίου Αφορεσμένος, σε εγγύτητα με το νησί της Σπιναλόγκα αλλά σε απόσταση από την Ελούντα, καθώς και την περιοχή ανοικτά της Γυάρου, επειδή το επίμαχο σημείο βρίσκεται σε άμεση οπτική επαφή με τον κηρυγμένο ιστορικό τόπο.

Ενέκρινε δηλαδή συνολικά 16 από τις 19 θαλάσσιες ζώνες που περιλαμβάνονται στη στρατηγική μελέτη του εθνικού προγράμματος, «κόβοντας» τρεις ανάμεσα στις οποίες αυτές στη Κρήτη, που θεωρείται ότι έχει το πιο πλούσιο θαλάσσιο αιολικό δυναμικό στην Αν.Μεσόγειο.

Αμέσως κινητοποιήθηκε το ΥΠΕΝ και υπέβαλε αίτηση θεραπείας για τροποποίηση της απόφασης, η οποία και κρίνεται σήμερα, καθώς αν αυτή μείνει ως έχει, τίθεται εν αμφιβόλω η βιωσιμότητα όλου του προγράμματος.

Αφενός γιατί μειώνεται περαιτέρω η «δεξαμενή» των υποψήφιων ζωνών για τη φιλοξενία offshore πάρκων, κάτι που έχει ήδη συμβεί μια φορά το 2023, όταν είχαν «κοπεί» για εθνικούς λόγους, κάποιες από τις πλέον πλούσιες σε αιολικό δυναμικό περιοχές, όπως αυτή μεταξύ Κρήτης και Κάσου.

Αφετέρου γιατί ανατρέπεται συνολικά ο προγραμματισμός, καθώς η Κρήτη και η Γυάρος περιλαμβάνονται στις περιοχές του πρώτου κύματος ανάπτυξης των offshore πάρκων στις ελληνικές θάλασσες, συνολικής ισχύος 1,9 GW, ως το 2030.

Ενός χρονικού στόχου που πάντως θεωρείται πλέον ανέφικτος λόγω των πάμπολλων καθυστερήσεων του προγράμματος, το οποίο θα απαξιωθεί περαιτέργω αν υποστεί ακόμη μια ανατροπή, με την αφαίρεση κάποιων από τις θεωρούμενες ως καταλληλότερες περιοχές.

Τρεις από τις πλέον εμβληματικές περιοχές

Επειτα από μαραθώνιες διαβουλεύσεις κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους με τους τοπικούς φορείς της Κρήτης, και ενώ είχε προηγηθεί η αλλαγή της χωροθέτησης του οικοπέδου που «έβλεπε» στην Ελούντα, το «οικόπεδο» της Σητείας («Κρήτη 1»), είχε προκριθεί από τη πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ, ως εκείνο απ’ όπου θα κάνει πρεμιέρα το πρόγραμμα των παραχωρήσεων.

Και αυτό καθώς συγκαταλέγεται στα πλέον ελκυστικά λόγω του ισχυρού του αιολικού δυναμικού, ενώ δεν υπάρχουν αντιδράσεις, όπως στη περίπτωση του «Κρήτη 2α και 2β», όπου κάποιοι συνέχιζαν να επιμένουν στις ενστάσεις τους ακόμη και μετά τη σμίκρυνση των οικοπέδων και την αλλαγή της χωροθέτησης. Ακριβώς λόγω του παραπάνω κλίματος, το ΥΠΕΝ είχε επιλέξει να εξαιρέσει το «Κρήτη 2β» από τις περιοχές του πρώτου κύματος και να το εντάξει στη δεύτερη «φουρνιά» έργων, αυτών της περιόδου 2030-2035. 

Εάν τυχόν φύγει από τη μέση και το «Κρήτη 1», όπως και εκείνο της Γυάρου, θα πρέπει να πάρουν τη θέση τους άλλα, γεγονός που αφενός θα σήμαινε νέες καθυστερήσεις, αφετέρου θα ήγειρε ερωτηματικά κατά πόσο υπάρχει ο διαθέσιμος ηλεκτρικός χώρος.

Τα 1,9 GW ηλεκτρικού χώρου που έχει δεσμεύσει ο ΑΔΜΗΕ για το εθνικό πρόγραμμα των υπεράκτιων αιολικών έχουν λάβει υπόψη τις δυνατότητες που υπάρχουν στις συγκεκριμένες περιοχές.

Είναι αβέβαιο αν ανατραπεί ξανά η «τράπουλα», κατά πόσο οι νέες ζώνες που θα πάρουν τη θέση των παραπάνω, θα πληρούν τις προυποθέσεις διαθέσιμου ηλεκτρικού χώρου, πέρα φυσικά των άλλων απαιτούμενων χαρακτηριστικών, δηλαδή τα κριτήρια εθνικής ασφάλειας, τους τουριστικούς περιορισμούς, κ.ό.κ.

Τα επιχειρήματα

Σημειωτέον ότι στο αιτιολογικό του υπ. Πολιτισμού για το μπλόκο στο οικόπεδο απέναντι από τη Σητεία, προτάσσονταν το επιχείρημα ότι χωροθετείται απέναντι από την Κάτω Ζάκρο και υπάρχει άμεση οπτική επαφή  με τον αρχαιολογικό χώρο και το Μινωικό ανάκτορο της Ζάκρου, το οποίο είναι υποψήφιο προς ένταξη στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Ανθρωποι με γνώση της υπόθεσης, εξηγούν ότι στον αρχαιολογικό χώρο της Ζάκρου, οπτική επαφή με το σημείο όπου έχει χωροθετηθεί το θαλάσσιο αιολικό, υπάρχει μόνο αν χρησιμοποιήσει κανείς κυάλια.

Στο αιτιολογικό για το μπλόκο στα «Κρήτη 2α και 2β», προτάσσονταν το σκεπτικό ότι το τμήμα τους ανατολικά και νότια του ακρωτηρίου Αφορεσμένος, βρίσκεται σε εγγύτητα με την νησίδα Σπιναλόγκα και τη χερσόνησο Νησί ή Κολοκύθα, οι οποίες είναι κηρυγμένοι αρχαιολογικοί χώροι και τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, προκαλώντας οπτική όχληση και έμμεση βλάβη στα μνημεία. Όσο για τη Γυάρο, το σκεπτικό του «όχι» στηρίζονταν στο ότι η προτεινόμενη περιοχή, βόρεια, δυτικά και νότια της νήσου βρίσκεται σε άμεση οπτική επαφή με τον κηρυγμένο Ιστορικό Τόπο, άρα δεν συνάδει με τον ιστορικό της χαρακτήρα.

Άνθρωποι με άμεση εμπλοκή στην υπόθεση εξηγούν ότι στις εβδομάδες που μεσολάβησαν από την αρχική απόφαση του υπ. Πολιτισμού, η ηγεσία του υπουργείου και η ΕΔΕΥΕΠ ανέλυσαν με τον πλέον τεκμηριωμένο τρόπο ότι δεν συντρέχει κανείς λόγος οπτικής όχλησης και έμμεσης βλάβης στα μνημεία, θεωρούν ότι η εμπλοκή μπορεί να ξεπεραστεί και εκτιμούν ότι σήμερα η αίτηση θεραπείας θα εγκριθεί. 

Ανεξάρτητα πάντως από την έκβαση στο ΚΑΣ, το πρόγραμμα μετρά ήδη πάρα πολλές καθυστερήσεις και ήδη ο πρώτος διαγωνισμός έχει μετατεθεί αναγκαστικά για το 2027, έναντι του 2026 του αρχικού σχεδιασμού. Δέκα και πλέον μήνες μετά τον Οκτώβριο του 2023, όποτε και είχε ανακοινωθεί το πρόγραμμα, ουδείς ακόμη γνωρίζει πού ακριβώς στις ελληνικές θάλασσες πρόκειται να εγκατασταθούν τα πρώτα πάρκα.

Στο δεκάμηνο αυτής της ατέρμονης διαβούλευσης με τοπικές κοινωνίες και φορείς, άλλα οικόπεδα μετατοπίσθηκαν λόγω των αντιδράσεων στην Κρήτη, άλλα συρρικνώθηκαν και κάποια εγκαταλείφθηκαν, ωστόσο ακόμη και σήμερα δεν υπάρχει κάτι το επίσημο.

Το ίδιο ισχύει και με τη σύσταση εντός του 2024 ενός οχήματος ειδικού σκοπού (SPV) που για να διευκολύνει τους επενδυτές, σε χρόνο και κόστος, θα αναλάμβανε να κάνει εκείνο τις απαιτητικές ανεμολογικές και βυθομετρικές μελέτες για τις πρώτες έξι περιοχές.