Πώς η Γάζα αναδεικνύει το ναυάγιο των απλοϊκών λύσεων Τραμπ

Σύμφωνα με τον Ντόναλντ Τραμπ, τίποτα τρομερό δεν θα είχε συμβεί στη Μέση Ανατολή (ή οπουδήποτε αλλού) τα τελευταία τέσσερα χρόνια, αν ήταν ο ίδιος ο 45ος πρόεδρος των ΗΠΑ. Και ως 47ος Πρόεδρος συνέχισε να ισχυρίζεται ότι θα φέρει "ειρήνη δια της ισχύος" στην περιοχή, αλλά και στην Ουκρανία και σε άλλα hotspots στον κόσμο. Πώς εξελίσσεται αυτή η ιστορία;

Ο Τραμπ φάνηκε να κάνει μια καλή αρχή. Στο τέλος της προηγούμενης διοίκησης των ΗΠΑ, ο ειδικός απεσταλμένος του στην περιοχή, ο Στιβ Γουίτκοφ, βοήθησε στη μεσολάβηση για την κατάπαυση του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς. Αυτή η προσωρινή εκεχειρία επρόκειτο να οδηγήσει σε μια πιο μόνιμη λύση. Αλλά τον Μάρτιο το Ισραήλ άρχισε να βομβαρδίζει ξανά τη Λωρίδα της Γάζας. Οπότε: ούτε κατάπαυση του πυρός, ούτε λύση, ούτε ειρήνη.

Το αντίθετο, στην πραγματικότητα. Το υπουργικό συμβούλιο του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου κινητοποίησε δεκάδες χιλιάδες επιπλέον εφέδρους και αποφάσισε να διευρύνει, αντί να τερματίσει, τις πολεμικές του επιχειρήσεις στη Γάζα, με στόχο να την καταλάβει σχεδόν ολόκληρη επ' αόριστον. Το Ισραήλ απειλεί πλέον να ισοπεδώσει τα εναπομείναντα κτίρια της Λωρίδας και να εκτοπίσει τον πληθυσμό των 2 εκατομμυρίων αν η Χαμάς δεν παραδοθεί μέχρι τις 15 Μαΐου, όταν ο Τραμπ σχεδιάζει να επισκεφθεί τη Μέση Ανατολή.

Αυτός είναι ένας άλλος τρόπος για να πούμε ότι ο Νετανιάχου και η ακροδεξιά κυβέρνησή του, όπως είναι αναμενόμενο, σκοπεύουν να συνεχίσουν να κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη που οδηγεί σε μια λύση δύο κρατών, η οποία είναι η πολιτική που υποστηρίζουν εδώ και δεκαετίες οι αμερικανικές κυβερνήσεις και των Ρεπουμπλικάνων και των Δημοκρατικών.

Ο Τραμπ, βέβαια, δεν έδειξε ποτέ ιδιαίτερη σπουδή για να δώσει στους Παλαιστίνιους ένα κυρίαρχο κράτος. Αντίθετα διακήρυξε, με τον Νετανιάχου να στέκεται δίπλα του στον Λευκό Οίκο, ότι οι ΗΠΑ θα "καταλάβουν" τη Λωρίδα της Γάζας, θα την "κάνουν δική τους" και θα τη μετατρέψουν "στη Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής". Το πώς αυτό το σχέδιο "κουμπώνει" με την επικείμενη κατοχή της Γάζας από το Ισραήλ δεν είναι σαφές. Αλλά μην περιμένετε ούτε από τον Τραμπ ούτε από τον Νετανιάχου να ασχοληθούν με αυτή την αντίφαση.

Σε αντίθεση με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο Νετανιάχου ξέρει πως είναι καλύτερα να μην έρθει σε αντιπαράθεση με τον Τραμπ σε ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση και να διακινδυνεύσει ένα ξέσπασμα του προέδρου. Αλλά αν ο Νετανιάχου αγνόησε τον Μπάιντεν και τις εκκλήσεις του να γλιτώσει τους αμάχους στη Λωρίδα της Γάζας, στην περίπτωση του Τραμπ ο Ισραηλινός πρωθυπουργός τον αφήνει να κάνει το "παιχνίδι" του με τα ΜΜΕ και έπειτα η ισραηλινή κυβέρνηση να κάνει ό,τι σχεδίαζε ούτως ή άλλως. 

Αυτό μπορεί να είναι κακός οιωνός για τις διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν που συνεχίζονται. Και σε αυτό το θέμα, ο Νετανιάχου πιέζει προς την αντίθετη κατεύθυνση από αυτή που θα προτιμούσε ο Τραμπ. Το Ισραήλ θέλει να βομβαρδίσει τις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις, ιδανικά με αμερικανική υποστήριξη. Ο Τραμπ, ο οποίος υποσχέθηκε να είναι "ειρηνοποιός", θέλει να αποφύγει τον πόλεμο, αν και απειλεί αφήνοντας ανοιχτή αυτή την επιλογή.

Ενώ ο Νετανιάχου είναι ξεκάθαρος ως προς τον στόχο του -το λεγόμενο "μοντέλο Λιβύης", δηλαδή την πλήρη διάλυση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν- ο Τραμπ δεν είναι καθόλου σαφής. Διάφορες "φατρίες" αντιμάχονται στην κυβέρνηση και στο κόμμα των Ρεπουμπλικάνων, και ενδεχομένως και... στην καρδιά του. Η μία "φατρία" (συμπεριλαμβανομένου του Μάικλ Ουόλτς που απομακρύνθηκε από σύμβουλος εθνικής ασφάλειας) είναι τα "γεράκια" που συμφωνούν με τον Νετανιάχου. Η άλλη (ανάμεσά τους ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς) κλίνει προς τον απομονωτισμό και θέλει να μείνει έξω από πολεμικές συρράξεις. Υπάρχει και η "φατρία" που πιστεύει ότι οι ΗΠΑ πρέπει να φύγουν από τη Μέση Ανατολή (και την Ευρώπη) και να επικεντρωθούν στην αντιμετώπιση της κινεζικής απειλής.

Υπάρχει και ο ειδικός απεσταλμένος Ουίτκοφ, τον οποίο ο Τραμπ γνωρίζει από τότε που ήταν και οι δύο εργολάβοι ακινήτων στη Νέα Υόρκη. Στις πρώτες συνομιλίες του με τους Ιρανούς, ο Ουίτκοφ φαίνεται να έχει αφήσει να εννοηθεί ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να αποδεχθούν έναν συμβιβασμό που θα επιτρέπει στο Ιράν να εμπλουτίζει κάποιο ουράνιο για μη στρατιωτικούς σκοπούς με αντάλλαγμα την αυστηρή εποπτεία. Ακούγεται λογικό. Ειρωνεία της τύχης που μια τέτοια συμφωνία μοιάζει πολύ με μια προηγούμενη (JCPOA) την οποία συνήψαν οκτώ μέρη, συμπεριλαμβανομένου του Ιράν και των ΗΠΑ, την οποία εγκατέλειψε ο Τραμπ το 2018. Είναι επίσης μια εξέλιξη που δεν θα άρεσε στον Νετανιάχου.

Η εικόνα είναι "θολή" και στην Υεμένη, όπου ο Τραμπ δήλωσε ότι θα βάλει τέλος στις θαλάσσιες επιθέσεις των Χούθι. Τα σχέδια για τη στρατιωτική επιχείρηση των ΗΠΑ διέρρευσε μέσω μιας συνομιλίας στο Signal. Ακόμη και τότε, όπως επισήμανε ο Βανς, δεν ήταν σαφές γιατί η ρίψη τόσο ακριβών πυρομαχικών σε αυτούς τους στόχους θα προωθούσε τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Τώρα το ερώτημα είναι πώς οι Χούθι, αφού δέχθηκαν ισχυρά αμερικανικά πλήγματα, είναι ακόμα σε θέση να εκτοξεύουν πυραύλους στο αεροδρόμιο Μπεν Γκουριόν του Ισραήλ. Τις προηγούμενες μέρες, ο Τραμπ κήρυξε τη νίκη των Αμερικανών -άγνωστο γιατί- και ανακοίνωσε το τέλος των βομβαρδισμών.

Ο Τραμπ θα επισκεφθεί τη Μέση Ανατολή την επόμενη εβδομάδα, παραλείποντας το Ισραήλ, και θα πάει κατευθείαν σε Σαουδική Αραβία, Κατάρ και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Λατρεύει αυτά τα μέρη, τα οποία έχουν ή χτίζουν "πύργους Τραμπ" και παρόμοια κτίρια. Τα ΗΑΕ συγκαταλέγονται στις αραβικές χώρες που αναγνώρισαν το Ισραήλ, υπογράφοντας τις συμφωνίες του Αβραάμ κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ. Ο Μπάιντεν προσπάθησε αλλά απέτυχε να πείσει τους Σαουδάραβες να υπογράψουν μια παρόμοια συμφωνία εξομάλυνσης των σχέσεών τους με τους Ισραηλινούς. Ο Τραμπ επιθυμεί διακαώς να κλείσει μια τέτοια συμφωνία.

Δεν θα το κάνει, όμως, λόγω των υπολοίπων αντιφάσεων της πολιτικής του για τη Μέση Ανατολή. Κατά την πρώτη θητεία Τραμπ, ο Σαουδάραβας πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν ήθελε να έρθει σε αντιπαράθεση με το Ιράν και να νικήσει τους Χούθι, και είχε αρχίσει να σκέφτεται το ενδεχόμενο εξομάλυνσης των σχέσεων με το Ισραήλ. Τώρα, όμως, ο Μπιν Σαλμάν ρίχνει τους τόνους απέναντι στο Ιράν (ακόμη και με τη μεσολάβηση των Κινέζων), δεν ανακατεύεται στο θέμα των Χούθι, και δεν πρόκειται να πιάσει ούτε στυλό για μια συμφωνία με το Ισραήλ, αφού ο λαός της Σαουδικής Αραβίας είναι εξοργισμένος με τις δολοφονίες στη Γάζα. Σε προπαρασκευαστικές συναντήσεις, το Ριάντ έχει ξεκαθαρίσει στην Ουάσιγκτον ότι ο πρίγκιπας-διάδοχος δεν θέλει καν να αναφέρει δημόσια τη λέξη "Ισραήλ".

Αυτό είναι το σκηνικό που έχει διαμορφωθεί στη Μέση Ανατολή και σε αυτό το περιβάλλον θα αφιχθεί ο επίδοξος "ειρηνοποιός", μεταφέροντας απλοϊκές σκέψεις σε έναν πολύπλοκο τόπο και ελπίζοντας να συνάψει συμφωνίες σε ένα μέρος που "βράζει" από παμπάλαιο μίσος. "Εγώ διοικώ τη χώρα και τον κόσμο", είπε πρόσφατα ο Τραμπ, και κάποιοι οπαδοί του Make America Great Again εξακολουθούν να το πιστεύουν. Και ο Τραμπ και αυτοί οι οπαδοί του θα ανακαλύψουν σύντομα ότι ο κόσμος σκέφτεται διαφορετικά.

Bloomberg