Στεγαστικό πρόβλημα: Προτεραιότητα στις ανακαινίσεις παλαιών ακινήτων

Αναζητείται λύση για το στεγαστικό στο γερασμένο απόθεμα κατοικιών, ειδικά αυτών που για διάφορους λόγους παραμένουν κλειστές ή αναξιοποίητες. Με τις τιμές πώλησης των κατοικιών να κινούνται ήδη σε αχαρτογράφητα νερά, καταγράφοντας το ένα ιστορικό ρεκόρ μετά το άλλο, η κυβέρνηση αναπροσαρμόζει τις πολιτικές της ώστε το βάρος να πέσει στις ανακαινίσεις κατοικιών. Κοινοτικοί πόροι θα αλλάξουν κατεύθυνση ώστε αντί να δημιουργούνται κίνητρα για την ενεργειακή αναβάθμιση, να δίδεται προτεραιότητα στις παρεμβάσεις που θα καθιστούν τα παλαιά ακίνητα κατοικήσιμα. Σε συνδυασμό με τις εκπτώσεις φόρων που προβλέπει η νομοθεσία –και οι οποίες παρατείνονται και για το 2026– το ζητούμενο είναι η αύξηση της προσφοράς ακινήτων να προέλθει κυρίως από το υφιστάμενο… στοκ κτιρίων και όχι αποκλειστικά από τις ανεγέρσεις καινούργιων.

Όπως σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής, σε σχέση με τις πολιτικές που ακολουθήθηκαν τα τελευταία χρόνια, ουσιαστικά αναμένεται να υπάρξει «στροφή». Κατ’ αρχήν τα προγράμματα τύπου «Σπίτι μου» θα περάσουν σε δεύτερη μοίρα, καθώς η λογική τους είναι να ενισχύσουν τη ζήτηση και όχι την προσφορά. Ειδικά το «Σπίτι μου II» –το οποίο έχει υλοποιηθεί σε ένα ποσοστό της τάξεως του 65%– ναι μεν βοήθησε στο να καλυφθούν οι στεγαστικές ανάγκες μερικών χιλιάδων πολιτών, από την άλλη θεωρείται ότι συνέβαλε και στην αύξηση των τιμών των ακινήτων καθώς προκάλεσε απότομη άνοδο της ζήτησης για παλαιά διαμερίσματα επιφανείας κάτω των 120 τ.μ. Επίσης, φαίνεται να κλείνει σταδιακά ο κύκλος των προγραμμάτων τύπου «Εξοικονομώ», τα οποία στοχεύουν στη χορήγηση επιδοτήσεων για την ενεργειακή αναβάθμιση των ακινήτων.

Προτεραιότητα αποτελεί πλέον η διάθεση εθνικών ή κοινοτικών κονδυλίων όχι για παρεμβάσεις που θα φέρουν εξοικονόμηση ενέργειας –άρα και μικρότερους λογαριασμούς ρεύματος– αλλά για περισσότερα διαμερίσματα προς μακροχρόνια ενοικίαση άρα και δημιουργία αναχωμάτων στη δυναμική αύξησης των ενοικίων. Η ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού αποθέματος δεν φεύγει από τον κατάλογο των προτεραιοτήτων, αλλά θα αναζητηθούν εναλλακτικοί τρόποι. Μάλιστα εμπλοκή στις παρεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης αναμένεται να έχουν στο εγγύς μέλλον και οι πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας φέρνοντας και στην Ελλάδα μια τάση που ήδη αναπτύσσεται στην Ευρώπη (σ.σ. ουσιαστικά οι πάροχοι υλοποιούν τις παρεμβάσεις και επιτρέπουν στους ιδιοκτήτες των ακινήτων να αποπληρώσουν το κόστος σε πολλές δόσεις μέσω των λογαριασμών).

Μέχρι τον Φεβρουάριο αναμένεται να ενεργοποιηθεί εκτεταμένο πρόγραμμα ανακαίνισης ακινήτων, το οποίο θα χρηματοδοτηθεί με πόρους από το ΕΣΠΑ. Το βάρος θα πέσει στα παλαιά ακίνητα που έχουν κατασκευαστεί πριν από το 1990-1995, ενώ θα μπουν και «κόφτες» με βάση την επιφάνεια. Οι επιδοτήσεις που θα δίδονται στους ιδιοκτήτες των ακινήτων (σ.σ. κατά προτεραιότητα σε αυτούς που έχουν κλειστά ακίνητα) θα αφορούν κυρίως παρεμβάσεις ανακαίνισης σε μπάνια, κουζίνες κ.λπ. Ουσιαστικά, θα είναι ένα ευρύτερο πρόγραμμα στα πρότυπα του «ανακαινίζω νοικιάζω», τουλάχιστον όσον αφορά στη στόχευση: να ανακαινιστούν ακίνητα ώστε να αξιοποιηθούν για την κάλυψη στεγαστικών αναγκών είτε των ίδιων των ιδιοκτητών είτε και κάποιων τρίτων ενοικιαστών.

Η αύξηση της προσφοράς ακινήτων γίνεται με δύο τρόπους: ή με την ανέγερση νέων κατοικιών ή με την αξιοποίηση υφιστάμενου αποθέματος που για διάφορους λόγους παραμένει αναξιοποίητο. Η ανέγερση στην παρούσα φάση παρουσιάζει μειονεκτήματα. Εκτός του ότι απαιτείται χρόνος, οι τιμές στις οποίες διατίθενται τα νεόδμητα είναι απαγορευτικές για το μέσο ελληνικό πορτοφόλι. Για μια σειρά από λόγους (κόστος κατασκευής, έλλειψη οικοπέδων, υψηλή ζήτηση κ.ά.) τα νεόδμητα πωλούνται σε τιμές που αντιστοιχούν σε τέσσερις ή και πέντε μέσους μισθούς ανά τετραγωνικό μέτρο.

Αν ο συνδυασμός των προγραμμάτων επιδότησης και των φορολογικών ελαφρύνσεων λειτουργήσει, θα υπάρξει ευρύς κύκλος αντίστοιχων πρωτοβουλιών. Το ζητούμενο είναι οι πολιτικές ενίσχυσης των ανακαινίσεων να αποκτήσουν πανευρωπαϊκό χαρακτήρα ώστε να αυξηθούν και οι διαθέσιμοι πόροι.