Τι σημαίνει για την Ελλάδα η ρήτρα εξαίρεσης για τις αμυντικές δαπάνες

Τη δυνατότητα να αυξήσει η Ελλάδα τις αμυντικές επενδυτικές δαπάνες της, χωρίς να συνυπολογίζεται η αύξηση αυτή στο όριο δαπανών που θέτει το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας, εξασφαλίζει το σχέδιο της προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, σύμφωνα με πηγές σε Αθήνα και Βρυξέλλες.

Ομως, όπως σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής, ένα ακόμη ερώτημα που μένει να διευκρινισθεί είναι το κατά πόσον η ρήτρα εξαίρεσης των αμυντικών δαπανών μπορεί να εξασφαλίσει κι έναν πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο, π.χ. για φοροελαφρύνσεις το 2026.

Σύμφωνα με την επιστολή της Φον ντερ Λάιεν προς τους ηγέτες των κρατών-μελών της Ε.Ε. ενόψει του αυριανού Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, στο οποίο περιγράφεται το Rearm Europe –το σχέδιο επανεξοπλισμού της Ευρώπης– η Κομισιόν θα προτείνει την ενεργοποίηση εθνικής ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας, που θα επιτρέψει στα κράτη-μέλη να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες χωρίς να ενεργοποιείται η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος.

Δεν διευκρινίζεται κατά πόσον η ρήτρα εξαίρεσης μπορεί να εφαρμοστεί στην αύξηση των αμυντικών επενδυτικών δαπανών που έχει ήδη αποφασιστεί και καταγραφεί στα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά διαρθρωτικά σχέδια των κρατών-μελών ή μόνο σε νέες μη προγραμματισμένες δαπάνες.

Στην περίπτωση της Ελλάδας οι πρόσθετες αμυντικές δαπάνες του 2026 ανέρχονται σε 500 εκατ. ευρώ και του 2027 σε 100 εκατ. ευρώ. Αν η ρήτρα εφαρμοστεί και γι’ αυτές τις δαπάνες, θα εξασφαλισθεί ισόποσος δημοσιονομικός χώρος για φοροελαφρύνσεις. Αυτή θα ήταν η καλύτερη εκδοχή για την κυβέρνηση.

Ωστόσο, χθες κοινοτικές πηγές στις Βρυξέλλες τόνιζαν ότι πρέπει να διασφαλισθεί πως δεν θα υπάρξει δημοσιονομικός εκτροχιασμός, επομένως η ρήτρα πρέπει να αφορά μόνο τις αμυντικές δαπάνες. Οι ίδιες πηγές ξεκαθάριζαν τουλάχιστον ότι η Ελλάδα μπορεί να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες της, αν το ζητήσει, χωρίς να προκαλέσει εκκίνηση διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος.

Ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας Κωστής Χατζηδάκης έχει δηλώσει στην «Κ» (23.2.25) ότι η ρήτρα εξαίρεσης δεν πρέπει να αφορά «μόνο τις χώρες που έχουν αμυντικές δαπάνες 0,5% ή 1%, προκειμένου να διευκολυνθούν να φτάσουν το όριο δαπανών του ΝΑΤΟ. Αλλά και χώρες όπως η Ελλάδα, που είναι αναγκασμένες να δαπανούν για την άμυνα ποσοστό μεγαλύτερο από το όριο αυτό».

Στο ίδιο πνεύμα, ελληνική διπλωματική πηγή στις Βρυξέλλες ανέφερε χθες ότι επιδιώκεται «μια σαφέστερη διατύπωση που να καθιστά σαφές ότι οι εισηγήσεις της επιτροπής θα είναι προς όφελος όλων των κρατών-μελών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ήδη ξοδεύουν σημαντικά ποσά ως αμυντικές δαπάνες».

Το σχέδιο επανεξοπλισμού, σύμφωνα με την επιστολή Φον ντερ Λάιεν, είναι ύψους 800 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 650 δισ. ευρώ θα προέλθουν από την αύξηση των αμυντικών δαπανών των κρατών κατά 1,5% του ΑΕΠ κατά μέσον όρο. Αλλα 150 εκατ. ευρώ θα προέλθουν από δάνεια που θα χορηγούνται από ένα νέο μέσο, το οποίο θα δημιουργηθεί, για επενδύσεις στην άμυνα. Θα αφορούν τομείς πανευρωπαϊκών διαστάσεων, π.χ. αντιαεροπορική και αντιπυραυλική άμυνα.

Το σχέδιο προβλέπει επίσης: Κίνητρα για τα κράτη που επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν τα προγράμματα πολιτικής συνοχής για να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες και κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων μέσω της επιτάχυνσης της Ενωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων και μέσω της ΕΤΕΠ.