Στοϊλόπουλος στο newshub.gr: Απαιτούνται 100 τρισεκατομμύρια δολάρια για το κλίμα

Η κλιματική αλλαγή είναι το νούμερο ένα ζήτημα, το οποιο απασχολεί τον πλανήτη.  Είναι ένα πρόβλημα, το οποίο απασχολεί εδώ και χρόνια την παγκόσμια Κοινότητα, που αναζητά λύσεις και τρόπους για να μπει ένα «φρένο» στις συνέπειες σε βάρος της Γης. Συνέπειες και επιπτώσεις που έχουν ήδη ισχυρό αντίκτυπο στους ανθρώπους. Για όλες τις τελευταίες εξελίξεις ο κ Βασίλης Στοϊλόπουλος, Γεωλόγος-περιβαλλοντολόγος και αθρογράφος, μιλά στο newshub.gr, διαφωτίζοντας πολλες πτυχές του θέματος, αλλά και σημεία τα οποία προέκυψαν μετά τη Διάσκεψη του ΟΗΕ

1)  Η 26η Διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα ολοκληρώθηκε το περασμένο Σάββατο στη Γλασκώβη μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις που είχαν σαν αποτέλεσμα και την παράταση των διαβουλεύσεων για το τελικό κείμενο αποφάσεων κατά ένα 24ωρο. Κατ΄ αρχάς, πείτε μου ποια είναι η άποψή σας για τη Σύνοδο αυτή και το κλίμα που επικράτησε εκεί αυτές τις δύο εβδομάδες ;  

Το γεγονός και μόνο ότι τα τελευταία 30 χρόνια πραγματοποιήθηκαν άλλες 25 διασκέψεις για το κλίμα χωρίς να υπάρχουν δεσμευτικές  αποφάσεις και μέτρα που θα περιόριζαν πράγματι την αύξηση της θερμοκρασίας στους 1,5ο Κελσίου μέχρι το τέλους αυτού του αιώνα δεν προμηνούσε ασφαλώς ότι στη Γλασκώβη θα υπήρχαν ξαφνικά θεαματικά αποτελέσματα για το κλίμα. Άλλωστε η απουσία από αυτήν σημαντικών ηγετών όπως της Κίνας και της Ρωσίας ήταν ενδεικτική. 

Γι αυτό ήταν αναμενόμενο πως και η αυτή η σύνοδος-μαμούθ, με 40.000 ανθρώπους (με ότι αυτό να σημαίνει στην πράξη για το κλίμα), δεν θα αποτελούσε καμπή που θα προϋπέθετε την σύγκλιση διαφορετικών απόψεων μεταξύ 197 χωρών που εκπροσωπούνταν στη Γλασκώβη. Οι διαφορές τους παραμένουν τεράστιες, όπως τεράστια είναι και τα ποικίλα συμφέροντα που συγκρούονται μεταξύ τους. Υπάρχουν ακόμη αντιφατικές «λογικές» ως προς τ΄ «αρνητικά» αλλά και τα «θετικά», όπως ισχυρίζονται κάποιοι, της κλιματικής αλλαγής. Υπάρχει ακόμα μεγάλη διαφορά ισχύος σε όλα τα επίπεδα, περίεργες συμμαχίες, αλλά και διαφορετικά επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης.  

Ακόμα και ο καταλογισμός ευθυνών αναφορικά με την «κλιματική δικαιοσύνη», που ευαγγελίζονται κάποιοι, δεν είναι ένα τόσο απλό ζήτημα όπως πιστεύεται γενικώς. Γιατί το πρόβλημα δεν είναι μόνο ποιες χώρες έχουν σήμερα τις μεγαλύτερες εκπομπές «αερίων του θερμοκηπίου», αλλά και τι έχει συμβεί από τότε που ξεκίνησε η βιομηχανική επανάσταση. Για παράδειγμα, το 2019 η Κίνα ευθύνονταν για το 30,3 των παγκόσμιων αέριων εκπομπών με τις ΗΠΑ ν΄ ακολουθούν με 13,4%. Αυτό όμως δίνει μια πλασματική εικόνα αν μελετήσουμε το θέμα από τότε που ξεκίνησε η ανθρωπογενής συμβολή στην κλιματική αλλαγή πριν περίπου 200 χρόνια. Και είναι γεγονός ότι από την προβιομηχανική εποχή ήδη η αύξηση της θερμοκρασίας έφτασε στους 1,1ο Κελσίου. Πέρα από το γεγονός ότι υπάρχει και η «αέναη» φυσική αλλαγή του κλίματος, που συχνά δεν λαμβάνεται υπόψη.   

2) Τελικά σημειώθηκε κάποια πρόοδος στη Γλασκώβη; Και αν ναι, ποιες ήταν κατά τη γνώμη σας οι σημαντικότερες αποφάσεις που ελήφθησαν από τις χώρες που συμμετείχαν. 

Ασφαλώς και μπορούμε να διαπιστώσουμε κάποια πρόοδο, παρά τις κάθετες διαφωνίες επ΄ αυτού πολλών οικολογικών οργανώσεων και ακτιβιστών τύπου Γκρέτα Τούνμπεργκ. Όπως είναι και προφανές ότι δεν σημειώθηκαν άλματα που μπορούν στην υπάρχουσα πραγματικότητα να περιορίσουν την αύξηση της θερμοκρασίας στους 1,5ο Κελσίου. Πολλοί επιστήμονες αναφέρονται ήδη σε 2,4ο, που θεωρείται «καταστροφικό». Το σίγουρο είναι πάντως πως οι αποφάσεις της Γλασκώβης δεν διασφαλίζουν την επίτευξη των στόχων που τέθηκαν το 2015 στη διάσκεψη του Παρισιού. Επιπλέον, για μια ακόμα φορά απουσιάζουν η σαφήνεια και η ταχύτητα, αλλά και το κόστος. 

Ως προς τις «τελευταίας στιγμής» αποφάσεις που τελικά συμφωνήθηκαν μετά από επίπονους συμβιβασμούς. Σε αυτές περιλαμβάνονται:   

Η εντατικοποίηση των προσπαθειών για την σταδιακή μείωση της παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα (όχι σταδιακή κατάργηση), χωρίς συστήματα δέσμευσης. 
Η διαγραφή «αναποτελεσματικών» επιδοτήσεων σε ορυκτά καύσιμα (χωρίς περεταίρω διευκρινήσεις). 
Η μείωση των ρυπογόνων αέριων εκπομπών κατά 45% μέχρι το 2030 σε σχέση με το 2010. 
Η οικονομική βοήθεια για φτωχές χώρες που ήδη πλήττονται από τις κλιματικές αλλαγές διπλασιάζεται μέχρι το 2026 και φτάνει στα 25 δισεκατομμύρια ευρώ. 
Η ανάληψη πρωτοβουλιών για θέματα όπως η προστασία των δασών, η μείωση εκπομπών μεθανίου από παραγωγικές διαδικασίες και η ρύθμισης οδικής κυκλοφορίας. 
Η ενιαία, στη βάση ίδιων κριτηρίων, ανά δύο χρόνια σύνταξη εκθέσεων προς τον ΟΗΕ από τα συμβαλλόμενα κράτη για τους ισολογισμούς των δικών τους εκπομπών. 
Όλοι οι στόχοι για την προστασία του κλίματος θα επανεκτιμηθούν το 2022 και εφόσον κρίνονται ως μη επαρκείς θα επανεξεταστούν. 
Πάντως, για τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γουντιέρες, αυτά «τα καλοδεχούμενα βήματα προς τα εμπρός» δεν θεωρήθηκαν αρκετά, πόσο μάλλον για τις περιβαλλοντικές οργανώσεις που θεωρούν ότι πλέον «η ανθρωπότητα βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού». Και προφανώς έχουν δίκαιο πολλές χώρες του «Τρίτου Κόσμου» που κατηγορούν τις βιομηχανικές χώρες του Βορρά ότι δεν κάνουν όσα θα έπρεπε για τις βλάβες που τους προκάλεσαν ήδη στις προηγούμενες πολλές δεκαετίες. 

3)  Απ΄ ότι φαίνεται τα αποτελέσματα της συνόδου είναι όντως πενιχρά. Ιδιαίτερα όσον αφορά τη μη δεσμευτική, σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων στην παραγωγή ενέργειας. Ποιο νομίζετε εσείς ότι είναι το μεγαλύτερο «αγκάθι» για να επιτευχθούν το συντομότερο «άλματα» στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ;    

Το κυρίαρχο ζήτημα δεν είναι να βρεθούν οι πραγματικοί «υπαίτιοι» της κλιματικής αλλαγής, ούτε τα απαιτούμενα μέτρα αντιμετώπισής της. Είναι το τεράστιο οικονομικό κόστος τέτοιων μέτρων, που σύμφωνα με εκθέσεις του ΟΗΕ ανέρχονται στα 100 τρισεκατομμύρια δολάρια για τα επόμενα 30 χρόνια. Και βεβαίως ο απαιτούμενος πραγματικός χρόνος για την εφαρμογή τους. Πότε δηλαδή οι διάφορες χώρες θα φτάσουν στη λεγόμενη «κλιματική ουδετερότητα» που για τις περισσότερες χώρες είναι όπως δήλωσαν το 2050, όμως για άλλες όπως η Κίνα το 2060 και η Ινδία το 2070. Μπορεί τότε όμως να είναι ήδη αργά για επανορθώσεις. 

4)   Υπάρχει όμως η κριτική προς τις περιβαλλοντικές οργανώσεις ότι παραμελούν εντελώς το ρόλο που παίζει π.χ. η ραγδαία αύξηση του πληθυσμού σε ορισμένες περιοχές της γης (Αφρική, Λατινική Αμερική και Ασία), αλλά και θέματα που συσχετίζονται με την εργασία. Ποια είναι η δική σας θέση ειδικά με το εργασιακό. 

Ας πάρουμε σαν παράδειγμα το ζήτημα της ηλεκτροκίνησης που καθημερινά κατακλύζει τον κόσμο της διαφήμισης και ενημέρωσης. Είναι σαφές ότι η μετάβαση στην ηλεκτρική κινητικότητα επηρεάζει τη δομή της εργασίας και της απασχόλησης και σίγουρα θα προκαλέσει απώλειες «παραδοσιακών» θέσεων εργασίας. Η συνεχώς αυξανόμενη ψηφιοποίηση των διαδικασιών παραγωγής και η αυτοματοποίηση σημαίνει εν τέλει μείωση εργατικών θέσεων, κάτι που είναι ήδη πραγματικότητα. Παράδειγμα, η απομάκρυνση από τους κινητήρες εσωτερικής καύσης και τα σχετικά με αυτούς συστήματα μετάδοσης. Μόνο στη Γερμανία υπολογίζεται ότι αυτό θα κοστίσει τη μείωση του εργατικού δυναμικού στις αυτοκινητοβιομηχανίες κατά 12%. Και δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι με τα «νέα επαγγέλματα» της ηλεκτροκίνησης θα καλυφθεί το εργασιακό κενό. Κάτι που αφορά βεβαίως και πολλούς άλλους βιομηχανικούς κλάδους.    

5)  Όλα αυτά όμως εντάσσονται στο πλαίσιο μιας αειφόρου ανάπτυξης, που δεν μπορεί ν΄ αποκλείσει την επιχειρηματικότητα και τις αγορές. Είναι πρόβλημα αυτό ; 

Στο υπάρχον οικονομικά σύστημα δεν υπάρχει η λεγόμενη «κουλτούρα της περατότητας» π.χ. των φυσικών πόρων, αλλά της βελτιστοποίησης, κυρίως με τους τεχνολογικούς νεοτερισμούς και εξελίξεις. Τα τελευταία χρόνια πολύ της μόδας είναι και η «κυκλική οικονομία». Κεντρικό σημείο παραμένει όμως η ανάπτυξη, με η χωρίς επιθετικούς προσδιορισμούς, όπως βιώσιμη, αειφόρος κλπ.  

Και η κλιματική αλλαγή είναι μεταξύ άλλων και ένα πρόβλημα περατότητας με άμεσες επιπτώσεις στο μέλλον της ανθρωπότητας. Κι αυτό παρά τις όποιες βελτιώσεις σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Παράδειγμα και πάλι η ηλεκτροκίνηση. Εδώ υπάρχει ένα συνδυαστικό ζήτημα μεταξύ κλίματος και συγκοινωνιών. Έτσι, απλά βελτιώνουμε τους κινητήρες των αυτοκινήτων, όμως δεν βλέπουμε ποιες μορφές κινητικότητας πρέπει να προωθούμε. Αμφιβάλλω αν οι μετέχοντες στη διάσκεψη της Γλασκώβης που οι περισσότεροι χρησιμοποίησαν τον μεγαλύτερο ρυπαντή της κινητικότητας, το αεροπλάνο, έκαναν τέτοιες σκέψεις, συμπεριλαμβανομένων των περιβαλλοντιστών.   

6)  Τελικά, όλοι δείχνουν ως βασικό υπεύθυνο της κλιματικής αλλαγής την Κίνα των 1,4 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, των 14,72 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ΑΕΠ και των 9.596.961 km² έκτασης. Το Πεκίνο δείχνει όμως να μη θέλει να ξεφύγει από τον «κρατικοκαπιταλιστικό» προγραμματισμό της για την ενεργοβόρα οικονομική τους ανάπτυξη.  Είναι πράγματι έτσι; 

Είναι σαφές ότι οι περισσότερες περιβαλλοντικές οργανώσεις ασκούν κριτική κυρίως αλλά όχι μόνο στην Κίνα - κάποιες μάλιστα και με πολιτικά κριτήρια - στη βάση των στατιστικών στοιχείων. Η πραγματικότητα είναι πάντως πως η Κίνα σκοπεύει μόνο μέσα στον επόμενο χρόνο να προσθέσει στα 1082 εν λειτουργία εργοστάσια καύσης άνθρακα και άλλα 43. Μπορεί η Κίνα να επενδύει πολλά δισεκατομμύρια για το περιβάλλον, όμως είναι σαφές πως θέτει την πρωτόγνωρη στην ανθρώπινη ιστορία οικονομική ανάπτυξή της πάνω από την συντελούμενη ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή.  

Δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός όμως ότι οι αριθμοί και οι στατιστικές έχουν συχνά διπλή ανάγνωση. Έτσι, μπορεί η Κίνα να ευθύνεται για υπερδιπλάσιες ποσότητες εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα απ΄ ότι οι ΗΠΑ (10 δισ. τ./έτος έναντι 4,5 δισ. τ./έτος) και τριπλάσιους απ΄ ότι η Ευρώπη (2,5 δις. τ./έτος). Όμως αν εξετάσουμε την κατά κεφαλή ετήσια παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα, τότε έχουμε διαφορετική ανάγνωση. Σε κάθε κάτοικο των ΗΠΑ αναλογούν ετησίως 13 τόνοι, έναντι 7,1 στην Κίνα και 6,5 στην Ευρώπη. Όμως με αυτή την ανάγνωση παγκόσμιοι πρωταθλητές σε εκπομπές είναι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (18,2 τ./έτος), ακολουθουμένα από την Αυστραλία (14,6 τ./έτος) και την Σαουδική Αραβία (14,5 τ./έτος). Και ασφαλώς πολύ πίσω δεν πάει ούτε η Ρωσία με 10,8 τ./έτος.  

Εάν σε αυτά προστεθεί και η παράμετρος χρόνος εκπομπών, από πότε δηλαδή μια βιομηχανική χώρα εκπέμπει αέριους ρύπους στην ατμόσφαιρα, τότε το ζήτημα των αριθμών γίνεται ακόμα πιο σύνθετο.  

Γεγονός είναι πάντως ότι Κίνα και Ινδία, ακολουθούμενες και από άλλες χώρες, επέβαλλαν στη Γλασκώβη την σταδιακή μείωση της παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα και όχι τη σταδιακή κατάργηση, όπως ήθελαν πολλές άλλες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα,  που ως γνωστόν αποφάσισε την - βεβιασμένη κατά την άποψή μου - απολιγνιτοποίηση μέχρι το 2028, αν και επιβαρύνεται μόλις με το 0,19% των παγκόσμιων εκπομπών. 

7) Τι σημαίνουν όμως όλα αυτά για την Ελλάδα της «πράσινης μετάβασης» όπως λέει η κυβέρνηση; Και μιλάμε για την Ελλάδα με τα λιγοστά  εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής από το «εθνικό καύσιμο», τον λιγνίτη, που της αναλογεί ποσοστό εκπομπών μόλις 0,19% παγκοσμίως ;  

Η Ελλάδα προφανώς θα πρέπει να συμβάλει και αυτή στη μείωση των αέριων εκπομπών. Δίνοντας, κατά τη γνώμη μου, βάση κυρίως στην λελογισμένη κατανάλωση ενέργειας και στην ορθά σχεδιασμένη (περιβαλλοντικά, οικονομικά και ενεργειακά) χρήση ΑΠΕ. Όμως το να γίνονται αυτοβούλως «πράσινα» ενεργειακά άλματα, αναγγέλλοντας υπεραισιόδοξα χρονοδιαγράμματα, όπως π.χ. το σταδιακό «σβήσιμο» όλων των μονάδων της ΔΕΗ μέχρι το 2023 και την πλήρη απολιγνιτοποίηση έως το 2028 (Γερμανία: 2038), είναι κάτι που προκαλεί ερωτήματα, που έως τώρα έχουν απαντηθεί μόνο στα χαρτιά και στα πανάκριβα διαφημιστικά αφιερώματα επίδοξων μεγαλοπαραγωγών «πράσινης ενέργειας» στις εφημερίδες, που μέχρι χθες είχαν πολύ διαφορετικές επαγγελματικές ασχολίες. Ύστερα, μη ξεχνάμε ότι το Ταμείο Ανάπτυξης των δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ που εξαγγέλθηκε ανοίγει την όρεξη για «βίαιη» πράσινη μετάβαση σε πολλούς «πράσινους» επιχειρηματίες ΑΠΕ, εντός και εκτός Ελλάδας.  

Υπάρχουν όμως και ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν σε συνάρτηση με όλα αυτά. Αναμένεται ή όχι : 

• έκρηξη τιμών στο ηλεκτρικό ρεύμα;  

• απόλυτη ενεργειακή εξάρτηση από το εξωτερικό; 

• (επαναλαμβανόμενος) κίνδυνος black out; 

• περιβαλλοντική υποβάθμιση και αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος σε όλη σχεδόν την ελληνική επικράτεια με την σχεδόν ανεξέλεγκτη εγκατάσταση ΑΠΕ σε βουνά, νησιά και θάλασσες; 

• γιγάντωση της διαπλοκής μεταξύ κράτους, πολιτικής και επιχειρηματικότητας (ξένης και ελληνικής); 

• κοινωνική αναταραχή και κρατικός αυταρχισμός σε βάρος όσων αντιστέκονται σε κυβερνητικές επιταγές του τύπου: «Αποφασίζομεν και διατάσσομεν» ;  

Γνωρίζουμε μήπως ότι η Γερμανία των πολλών ΑΠΕ που θέλουμε να τις μοιάσουμε ως μικρομέγαλοι είναι σήμερα παγκοσμίως η πιο ακριβή χώρα παροχής ηλεκτρικού ρεύματος; Ή το πώς αντιμετωπίζουν οι διάφοροι λομπίστες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (π.χ. για την αυθαίρετη εκτόξευση του κόστους των ρύπων διοξειδίου του άνθρακα με καύσιμο τον λιγνίτη) και μερικοί μεγαλοσχήμονες επιχειρηματίες - μεταπράτες την «πράσινη ενέργεια» και εν τέλει τον «πράσινο καπιταλισμό» στην Ελλάδα και παντού ; Μάλλον όχι. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι πράγματι το κλίμα δεν αλλάζει και ότι υπάρχει μπροστά μας μια μεγάλη πρόκληση. Όχι όμως να μας λένε επίσημα χείλη πως για κάθε δυνατή καταιγίδα, μεγάλη πλημμύρα ή δασική πυρκαγιά φταίει η κλιματική αλλαγή, γι  αυτό κι επιλέγουμε τον «πράσινο» καπιταλισμό.  

*ο Βασίλης Στοϊλόπουλος είναι Γεωλόγος-περιβαλλοντολόγος και αθρογράφος. Έχει κάνει σπουδές του στη Γεωλογία στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου το 1984 και συνέχισε με μαθήματα στην Οργάνωση Επιχειρήσεων και τον Προγραμματισμό. Το 1990, ολοκλήρωσε τις Μεταπτυχιακές σπουδές του με θέμα “Προστασία του περιβάλλοντος και τεχνικές για τη προστασία του” στο Πολυτεχνείο του Μονάχου. Το 1992 – 1995 ολοκλήρωσε το Προδίπλωμα στις Πολιτικές Επιστήμες στο ίδιο Πανεπιστήμιο.