Η τέχνη της παρουσίασης των αριθμών
Όπως έχω αναφέρει και σε παλαιότερο άρθρο μου τα μαθηματικά, οι αριθμοί δηλαδή μας δίνουν πολλά δεδομένα για να αναλύσουμε και να περιγράψουμε κάποιες καταστάσεις. Ένα πράγμα όμως που δεν κάνουν από μόνοι τους, είναι να συνθέσουν τη μεγάλη εικόνα. Αυτήν την φτιάχνει ο καθένας βασιζόμενος στην κρίση του και τη σκοπιμότητα που ενδεχομένως έχει. Πριν λίγες μέρες η Eurostat ανακοίνωσε τους δείκτες ανάπτυξης κάποιων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το τρίτο τρίμηνο του 2020 (Ιούλιο – Αύγουστο – Σεπτέμβριο). Οι πηχυαίοι τίτλοι στους διάφορους ιστότοπους στο εξωτερικό και στο εσωτερικό είχαν ως βασικό θέμα την οικονομική ανάκαμψη της Ευρώπης. Παρουσίαζαν δε τους υψηλούς δείκτες ανάπτυξης διψήφιους για αρκετές χώρες, τη Γαλλία με 18,2%, την Ισπανία με 16,7%, την Ιταλία με 16,1%, την Πορτογαλία με 12,1% κ.α. Ο μέσος όρος ανάπτυξης των δέκα χωρών για τις οποίες υπήρχαν στοιχεία ήταν στο 12.1% για την Ε.Ε. και στο 12.7% για τις χώρες του ευρώ! Βλέποντας τα νούμερα αυτά παραξενεύτηκα αρκετά, καθώς θεώρησα λανθασμένα, όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια, ότι η σύγκριση αυτή πραγματοποιήθηκε με τα αντίστοιχα στοιχεία του 2019. Η αλήθεια όμως ήταν διαφορετική. Η σύγκριση των ρυθμών ανάπτυξης γινόταν με το προηγούμενο τρίμηνο του 2020, δηλαδή τους μήνες Απρίλιο-Μάϊο –Ιούνιο, που εκτός του ότι είχε επιβληθεί lockdown λόγω της πανδημίας, δεν είναι και ποιοτικά συγκρίσιμοι. Οπότε η αναζήτηση της ορθής κατά τη γνώμη μου συσχέτισης που πρέπει να κάνει κάποιος, για να καταλάβει την πορεία της ανάπτυξης, με οδήγησε στο να διερευνήσω πέρα από τους τίτλους τα μεγέθη της αντίστοιχης περυσινής περιόδου.
Δυστυχώς τα στοιχεία αυτά παρουσιάζουν ένα διαφορετικό αποτέλεσμα. Το συγκεκριμένο τρίμηνο του 2020 παρουσιάζει ύφεση περίπου 4% σε σχέση με το αντίστοιχο του 2019 για τις 10 χώρες στις οποίες στηριζόταν η ανάλυση της Eurostat, συμπεριλαμβανομένων όμως χωρών όπως η Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία και το Βέλγιο. Δηλαδή σε μία αγορά που σχετικά επανήλθε τους καλοκαιρινούς μήνες σε μια πιο κανονικοποιημένη λειτουργία, παρατηρήθηκε σημαντική ύφεση, η οποία θα προστεθεί προφανώς στα ετήσια αποτελέσματα. Για τη χώρα μας στοιχεία τρίτου τριμήνου του 2020 δεν έχουν υποπέσει στην αντίληψη μου μέχρι στιγμής.
Πριν 6 περίπου μήνες είχα αναφέρει ότι η ύφεση που θα προκύψει από αυτές τις ιδιαίτερες συνθήκες της πανδημίας, δεν θα μετατρεπόταν σε ανάπτυξη με τη λύση των προβλημάτων είτε την τρέχουσα, είτε την επόμενη χρονιά. Η σχέση ύφεσης - ανάπτυξης στο μυαλό μου είναι σαν ένα ελατήριο. Όταν συμπιέζεις ένα ελατήριο και το αφήνεις ελεύθερο, αυτό θα επανέλθει άμεσα στο αρχικό του μήκος μόνο αν είναι ιδανικό, όταν δηλαδή δεν χάνει ενέργεια. Στην οικονομία όμως υπάρχουν παράγοντες, που δεν είναι εύκολο να προσδιοριστούν, με συνέπεια πολλές παράπλευρες απώλειες. Εξαιτίας της πανδημίας σίγουρα υπήρξαν επιπτώσεις στην εργασία, στους μισθούς και τα εισοδήματα, στην αγοραστική δυνατότητα και τον οικονομικό σχεδιασμό ενώ παραμένουν αναπάντητα τα ερωτήματα για το πότε και πως θα αναπληρωθούν τα εισοδήματα που χάθηκαν όπως και για το μέλλον κάποιων επιχειρήσεων που επλήγησαν σοβαρά.
Από όλα τα παραπάνω προκύπτει ότι το πρόβλημα δεν είναι καθόλου μονοδιάστατο και πραγματικά εντυπωσιάζομαι όταν οι πλέον αρμόδιοι στη χώρα μας, κάνουν προβλέψεις χωρίς να λαμβάνουν υπόψη την μεταβλητότητα των παραγόντων που επηρεάζουν τη σχέση ύφεσης – ανάπτυξης. Αυτό που θα αναφέρω και μπορεί κάποιος εύκολα να βρει στο διαδίκτυο, είναι η πρόβλεψη στα τέλη Ιουλίου του 2020 για την Ελλάδα (βασικό σενάριο) για ετήσια ύφεση 5.8%. Δεν πέρασαν σχεδόν δύο μήνες και η πρόβλεψη αναθεωρήθηκε από τους ίδιους προς τα πάνω κατά σχεδόν δύο μονάδες φτάνοντας στο 7.5%. Στην αρχή βέβαια της κρίσης, τον Μάρτιο του 2020 δεν προέβλεπαν ύφεση, αλλά μηδενική ανάπτυξη. Θα μου πει κάποιος μα καλά κανένας δεν μπορεί να φανταστεί τις επιδράσεις της κρίσης, ώστε να κάνει ακριβείς προβλέψεις, καθώς το σύστημα είναι δυναμικό. Συμφωνώ και το έχω αναλύσει παλαιότερα. Αλλά οι πλέον εξειδικευμένοι άνθρωποι, με τα επιτελεία τους δεν μπορεί να μην βλέπουν πέρα από το «κουτί». Συνεχώς δημοσιεύονται διάφορα στατιστικά δεδομένα για οικονομικές παραμέτρους που επηρεάζουν την αγοραστική δύναμη, τα οποία πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και συνάδουν με την απλή λογική. Η γνώση αυτών των παραγόντων και η σωστή χρήση τους, μπορεί να συμβάλει σε μία ορθολογικότερη εκτίμηση των παραμέτρων στο πλαίσιο του δυνατού. Και ο σκοπός δεν πρέπει να είναι άλλος από την λήψη κατάλληλων αποτρεπτικών μέσων προληπτικά, ώστε να μπει ένα εμπόδιο στην ύφεση. Η ουσία δεν είναι να προβλέψεις σωστά το νούμερο, η ουσία είναι να αξιολογήσεις τα δεδομένα με ρεαλισμό και να αποτρέψεις, λαμβάνοντας κατάλληλα μέτρα, την επιδείνωση των οικονομικών δεικτών.
Ας δούμε για παράδειγμα το θέμα της ανεργίας. Από πολύ πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, το συνολικό ποσοστό της ανεργίας για τον Σεπτέμβριο του 2020 στην Ε.Ε. αυξήθηκε σε σχέση με τον Σεπτέμβρη του 2019 κατά 0.9 % από 6.6% σε 7.5%, ενώ αντίστοιχα το ποσοστό για την ανεργία των νέων (κάτω από 25 χρονών) αυξήθηκε κατά 2.1% από 15.0 σε 17.1% για το ίδιο χρονικό διάστημα. Κι αν δεν κάνω λάθος στα ποσοστά αυτά, τα άτομα που τίθενται σε αναστολή σύμβασης εξακολουθούν να θεωρούνται απασχολούμενοι, εφόσον η διάρκεια της αναστολής είναι μικρότερη από 3 μήνες ή αν λαμβάνουν περισσότερο από το 50% των αποδοχών τους. Ιδιαίτερα για την Περιφέρεια Κρήτης που είναι ένας κατεξοχήν τουριστικός προορισμός, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ η καταγεγραμμένη ανεργία από τον Αύγουστο του 2019 αυξήθηκε από το 11,9% στο 20,1% σε σχέση με τον ίδιο μήνα το 2020, που είναι η μεγαλύτερη αύξηση σε όλη την Ελλάδα. Για τις υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας τα συγκεκριμένα στοιχεία δεν παρουσιάζουν μεταβολές (αύξηση ή μείωση) πάνω από 2%. Ενώ αυτό που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση στην ανακοίνωση της ΕΛΣΤΑΤ, είναι ότι ο δείκτης της καταγεγραμμένης ανεργίας στην περιφέρεια της Αττικής καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας μειώθηκε (από 14,4% στο 13,8%), κάτι που επηρεάζει σαφώς το γενικό δείκτη της χώρας, όπου φαίνεται σχεδόν αμετάβλητος για το διάστημα της σύγκρισης (Αυγ. 2019 – Αύγ.2020). Ίσως οφείλεται στο ότι η αναστολή εργασίας όπως προανέφερα, μάλλον δεν λαμβάνεται υπ ́ όψιν στην κατάρτιση του δείκτη. Οπότε στους επόμενους μήνες θα φανεί κατά τη γνώμη μου η συνολική επίδραση στην αγορά εργασίας.
Μία άλλη σημαντική παράμετρος για την οποία πολύ πρόσφατα μας ενημέρωσε η Eurostat, είναι ο δείκτης ατομικής καταναλωτικής δαπάνης, όπου το δεύτερο τρίμηνο του 2020 παρουσίασε μείωση κατά 17,3%. στην Ε.Ε. .Την τελευταία εικοσαετία μόνο μία χρονιά είχε παρατηρηθεί μείωση (το 2009), η οποία έφτασε το 4%. Αντίστοιχα είναι τα στοιχεία και για το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, όπου μειώθηκε κατά 4,9% το δεύτερο τρίμηνο του 2020.
Στον τομέα του τουρισμού, ο οποίος αποτελεί βασικό οικονομικό πυλώνα της χώρας μας, τα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (ΠΟΤ) είναι αρκετά δυσοίωνα. Οι αφίξεις παγκοσμίως για το διάστημα Ιανουαρίου - Αυγούστου του 2020 μειώθηκαν συνολικά κατά 70% , ενώ ειδικά τον Ιούλιο και τον Αύγουστο η μείωση έφτασε το 80%. Στην Ευρώπη οι αφίξεις ήταν 70% λιγότερες. Σε απόλυτους αριθμούς, η μείωση έφτασε παγκοσμίως τα 700 εκατομμύρια για τους οκτώ μήνες, με εκτιμώμενες απώλειες τζίρου ύψους 730 δισεκατομμυρίων ευρώ. Με βάση τα στοιχεία αυτά ο ΠΟΤ συμπεραίνει ότι η κρίση αυτή (χωρίς να υπολογίζονται οι επιπτώσεις του δεύτερου κύματος πανδημίας) είναι κατά 8 φορές μεγαλύτερη από αυτή του 2009 και η επαναφορά στην κανονικότητα δεν προβλέπεται πριν το 2022. Σύμφωνα με στοιχεία, που περιλαμβάνονται στο τελευταίο Στατιστικό Δελτίο του INSETE Intelligence, οι αφίξεις στη χώρα μας στο τρέχον έτος για το εννεάμηνο του 2020, παρουσίασαν πτώση 78%, ενώ αντίστοιχα για τα έσοδα η εκτίμηση αναφέρει μείωση 80%. Από μόνη της αυτή η παράμετρος προκαλεί ένα ντόμινο επιπτώσεων σε αρκετούς τομείς της Ελληνικής οικονομίας.
Για την αντιμετώπιση των συνεπειών αυτών στις επιχειρήσεις, έχει αναφερθεί από τους αρμοδίους ως λύση η χρήση του εργαλείου της πιστωτικής επέκτασης, με σκοπό την άμβλυνση των επιπτώσεων από την διαφαινόμενη ύφεση. Στη χώρα μας τα τραπεζικά ιδρύματα φαίνεται να είναι έτοιμα να χορηγήσουν νέα δάνεια που υπολογίζονταν να φθάσουν για το 2020 στο ύψος των 15 δισεκατομμυρίων ευρώ σύμφωνα με δημοσιεύματα των μέσω μαζικής ενημέρωσης. Προφανώς είναι ένα βασικό χρηματοδοτικό εργαλείο, αλλά δεν πρέπει να μας διαφεύγει τη στιγμή αυτή, ότι τα NPEs , τα μη εξυπηρετούμενα (κόκκινα) δάνεια είναι ένας βραχνάς για το τραπεζικό σύστημα και η εξυγίανση τους αρκετά δύσκολη. Την περίοδο όπου ξεκίνησε η πανδημία σύμφωνα με δημοσιεύματα, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια είχαν διαμορφωθεί σε 60,9 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ ταυτόχρονα λόγω του κορωνοϊού υπάρχουν προβλέψεις για περαιτέρω αύξηση τους κατά 8-10 δις. Οι επιπτώσεις της «εξυγίανσης» αυτής στην πραγματική αγορά δεν μπορούν να εκτιμηθούν ακόμα κατά τη γνώμη μου, ενώ ο νέος Κώδικας για τη Ρύθμιση Οφειλών και Παροχή 2ης Ευκαιρίας (Πτωχευτικός νόμος) σίγουρα θα προσθέσει προβλήματα στην αγοραστική ικανότητα των πολιτών. Προφανώς υπάρχει ανάγκη για αύξηση της ρευστότητας, αλλά πρέπει να γίνει με τέτοιους όρους, ώστε να μην μετατραπούν τα δάνεια την επόμενη χρονιά σε μη εξυπηρετούμενα. Διότι η βραχυχρόνια ανακούφιση θα μετατραπεί σε εφιάλτη μεσοπρόθεσμα.
Καλό θα είναι η βοήθεια που θα τονώσει την αγοραστική δύναμη, να μην περιοριστεί μόνο στη δανειοδότηση. Και επειδή αναφέρεται συχνά στα ΜΜΕ ότι το δημοσιονομικό κόστος δανεισμού είναι μικρό για τη χώρα μας, αυτό δεν ισχύει για το κόστος δανεισμού των επιχειρήσεων. Η Ελλάδα ανήκει στις χώρες τις Ε.Ε. που έχουν τόκους κατά πολύ υψηλότερους από το μέσο όρο της Ε.Ε. για αυτά τα δάνεια, ενώ ταυτόχρονα πολλές επιχειρήσεις δεν καλύπτουν τα τραπεζικά κριτήρια δανεισμού, οπότε και δεν έχουν εύκολα πρόσβαση σε ρευστότητα. Το μέτρο της επιδότησης των τόκων των δανείων για μία διετία που λήφθηκε από την κυβέρνηση για να συμβάλει στη διευκόλυνση των επιχειρήσεων ήταν στη σωστή κατεύθυνση, αλλά πρέπει να βρεθεί μία φόρμουλα και για τις υπόλοιπες επιχειρήσεις που δεν μπορούν να δανειστούν. Άποψη μου είναι ότι πρέπει να υπάρξει μέριμνα, ώστε να προβλεφθεί ενίσχυση στους πληττόμενους και με τη μορφή της απευθείας επιδότησης, τουλάχιστον όσον αφορά τη διατήρηση των θέσεων εργασίας (π.χ. καταβολή ασφαλιστικών εισφορών των εργαζομένων, κάλυψη μέρους μισθού, επιδότηση ενοικίου, μείωση προκαταβολής φόρου, κ.α. ).
Από πλευράς Ε.Ε. ως πρώτο βήμα για την στήριξη των οικονομιών λόγω της πανδημίας έχει θεσπιστεί ένα σχέδιο ύψους 750 δισ. ευρώ, γνωστό ως Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Ως χώρα που διαθέτουμε το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην Ε.Ε. και σχεδόν το μισό κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε σχέση με το μέσο όρο της Ε.Ε., πρέπει να διεκδικήσουμε επιπλέον πόρους στην κατανομή των κονδυλίων. Εκτός από το σχέδιο του ταμείου ανάκαμψης, η κυβέρνηση πρέπει να εκπονήσει ένα συνολικό σχεδιασμό αξιοποιώντας όλα τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία και το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, στοχεύοντας αφενός στην αύξηση της αγοραστικής δύναμης και αφετέρου στην χρήση των νέων τεχνολογιών σε όλους τους παραγωγικούς τομείς και στην διακυβέρνηση. Τα «θεμέλια» της ανάκαμψης πρέπει να είναι ισχυρά. Οι επενδύσεις θα πρέπει να είναι καλά σχεδιασμένες και βιώσιμες, ενώ όσες από αυτές ενισχύουν την αγορά εργασίας θα πρέπει να πριμοδοτούνται.
Εύκολα λοιπόν καταλαβαίνει κανείς ότι οι επιπτώσεις μόνο βραχυχρόνιες δεν είναι και το τέλος της πανδημίας αυτής μόνο προσδιορισμένο δεν είναι. Οι όποιες προβλέψεις πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικές, ρεαλιστικές, μακριά από πολιτικές σκοπιμότητες και να λαμβάνουν υπ’ όψιν τους τη συνολική επίδραση που επιφέρει η πανδημία. Οι αριθμοί πρέπει να χρησιμοποιούνται πρωτίστως ως εφόδιο και όχι ως νόμισμα με δύο όψεις, ιδιαίτερα δε όταν η κοινή λογική και τα δεδομένα συγκλίνουν. Ας ελπίσουμε σύντομα σε αποκλιμάκωση της έντασης της πανδημίας, ώστε να επανέλθουν οι ισορροπίες και να επιστρέψει η αισιοδοξία σε όλους.
*Ο Σπύρος Δοκιανάκης είναι Δρ. Χημικός Μηχανικός, Δημοτικός Σύμβουλος Ηρακλείου με την παράταξη «Ηράκλειο Ενεργοί Πολίτες»
*Σημείωση: Οι απόψεις των αρθρογράφων αποτελούν προσωπικές θέσεις και δεν αποτελούν τυχόν θέσεις του newshub.gr
-
02 Νοεμβριου 2024, 13:49Θλίψη στο Ηράκλειο: Έφυγε από την ζωή ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Νίκος Ψιλάκης
-
03 Νοεμβριου 2024, 16:45Θλίψη και συγκίνηση στο τελευταίο "αντίο" στο Νίκο Ψιλάκη - Σε κλίμα οδύνης η κηδεία του (φωτο)
-
02 Νοεμβριου 2024, 16:00Νίκος Ψιλάκης: Ένας παθιασμένος λάτρης της παράδοσης και της Κρήτης με τεράστια προσφορά και έργο
-
02 Νοεμβριου 2024, 16:35«Έπεσαν» οι υπογραφές για τις έξυπνες γέφυρες και στην Κρήτη - Θα τοποθετηθούν συνολικά 18
-
03 Νοεμβριου 2024, 22:16Θλίψη από τον πρόωρο χαμό της Μιράντας Κεφαλογιάννη
-
03 Νοεμβριου 2024, 07:20Ο Γιώργος Αϋφαντής στο newshub.gr: Οι Γερμανοί το 41-44 επιχείρησαν την αναίρεση και την εξάλειψη της εθνικής ταυτότητας των Ελλήνων (podcast)