Το Δημόσιο δεν διεκδικεί πλέον δικαιώματα κυριότητας για τους δασωμένους αγρούς
Ι. Με την αντικατάσταση του άρθρου 67 του Ν. 998/1979 , αν και αντιμετωπίζεται μερικώς μόνο το πρόβλημα των δασωμένων αγρών, τουλάχιστον επιλύεται με απλές και ευέλικτες διαδικασίες το ιδιοκτησιακό καθεστώς αυτών. Ειδικότερα, το προηγούμενο άρθρο αντικαθίσταται ως εξής:
«1. Το δημόσιο δεν προβάλλει δικαιώματα κυριότητας σε εκτάσεις που εμφανίζονται στις αεροφωτογραφίες του 1945,ή, εφόσον αυτές δεν είναι ευκρινείς του 1960, με αγροτική μορφή που δασώθηκαν μεταγενέστερα, ανεξάρτητα από τη μορφή που απέκτησαν αργότερα επί των οποίων το δημόσιο δεν θεμελιώνει δικαιώματα κυριότητας βάση τίτλων…
2.Άν οι εκτάσεις της παρ.1 (δασωμένοι αγροί) εντάσσονται στην παρ1 του άρθρου 3 (αν έχουν τα χαρακτηριστικά δάσους ),τότε εμβαδόν έως (30) τριάντα στρέμματα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για γεωργική και δενδροκομική εκμετάλλευση, χωρίς να επιτρέπεται αλλαγή χρήσης. Δικαίωμα να ζητήσουν την αλλαγή χρήσης για γεωργική και δενδροκομική εκμετάλλευση έχουν όσοι αξιώνουν δικαιώματα κυριότητας επί των ανωτέρω εκτάσεων, δυνάμει τίτλων νόμιμα μεταγραμμένων….
3.Εάν οι εκτάσεις της παρ.1 εντάσσονται στην παρ.2 ( έχουν δηλαδή τα χαρακτηριστικά των δασικών εκτάσεων) του άρθρου 3 ,τότε δεν υπάγονται στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας και επιτρέπεται η απομάκρυνση της φυόμενης δασικής βλάστησης, μετά από άδεια του οικείου δασάρχη, του διευθυντή δασών εάν δεν υφίσταται δασαρχείο στο νομό, κατόπιν αιτήσεως του προσώπου που προβάλλει δικαιώματα κυριότητας στην έκταση. Ο ενδιαφερόμενος προκειμένου να αποδείξει το έννομο συμφέρον του να αιτηθεί την απομάκρυνση της δασικής βλάστησης, συνυποβάλλει με την αίτηση είτε συμβολαιογραφικούς τίτλους , είτε δήλωση στοιχείων ακινήτου (Ε9), είτε ένορκες βεβαιώσεις , είτε οποιοδήποτε άλλο στοιχείο από το οποίο πιθανολογείται ο νομικός δεσμός με το ακίνητο».
ΙΙ. Στην εισήγηση μου στην ολομέλεια των δημάρχων της Κρήτης και των μελών της διοίκησης της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Κρήτης , η οποία έγινε ομόφωνα δεκτή είχα προτείνει (επισημάνει) για τους δασωμένους αγρούς τα παρακάτω:
1.« ΟΙ ΔΑΣΩΜΕΝΟΙ ΑΓΡΟΙ ΕΙΧΑΝ ΑΝΕΚΑΘΕΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ –ΜΗ ΔΑΣΙΚΟ – ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ,(Κατά συνέπεια ήταν ανέκαθεν ιδιωτικές όπως γινόταν παγίως δεκτό από τη δικαιοσύνη)
Η διατύπωση της παρ. 1 α. του άρθρου 67 του Ν.998/1979 - παρά τα προβλήματα που δημιουργούνται από άλλες εσφαλμένες ρυθμίσεις, των επόμενων παραγράφων, στις οποίες θα σχολιάσω στη συνέχεια - είναι απολύτως σαφής ως προς τον αγροτικό (μη δασικό) χαρακτήρα των εκτάσεων αυτών, ήτοι: «Εκτάσεις που εμφανίζονται με αγροτική μορφή που δασώθηκαν μεταγενέστερα, επί των οποίων το δημόσιο δεν θεμελιώνει δικαιώματα κυριότητος βάσει τίτλου, αναγνωρίζονται ως ιδιωτικές με απόφαση του Γενικού Γραμματέα (ήδη Συντονιστή) της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης μετά από εισήγηση του Δασάρχη ή του Διευθυντή δασών εάν δεν υφίσταται δασαρχείο στο Νομό , εφόσον ο ιδιώτης προσκομίσει τίτλους ιδιοκτησίας οι οποίοι ανάγονται πριν από την 23ην Φεβρουαρίου 1946 και έχουν μεταγραφεί».
Οι ιδιωτικές αυτές εκτάσεις, χωρίς να προσκομισθούν τίτλοι ιδιοκτησίας του δημοσίου, με μόνο το χαρακτηρισμό τους ως ΑΔ (δασωμένων αγρών) στους δασικούς χάρτες , «περιήλθαν» αυθαιρέτως κατά κυριότητα στο Ελληνικό Δημόσιο, σύμφωνα με την προανάρτηση των κτηματολογικών πινάκων, χωρίς να καταβληθεί η οφειλόμενη αποζημίωση και χωρίς να προηγηθεί αξιολόγηση των τίτλων ιδιοκτησίας των καλλιεργητών – ιδιοκτητών - του παρελθόντος ή των κληρονόμων τους και εν τέλει χωρίς να ληφθούν υπόψη τα στοιχεία από τα οποία τεκμηριώνεται η κτήση της κυριότητας αυτών με παράγωγο τρόπο, τακτική ή έκτακτη χρησικτησία.
Η εγκατάλειψη τους ακαλλιέργητων, δεν τα καθιστά αδέσποτα, ενώ ως πράξεις νομής- η μακροχρόνια άσκηση των οποίων οδηγεί στη κτήση κυριότητας με χρησικτησία – θεωρούνται μεταξύ των άλλων η επίσκεψη, η φύλαξη, η συλλογή καρπών, η εκμίσθωση, η οριοθέτηση , η καταμέτρηση, η σύνταξη διαγραμμάτων ακόμη και η απλή πληρωμή φόρων.
Συνεπώς, το δημόσιο επί των δασωμένων αγρών, δεν μπορεί να θεμελιώσει δικαιώματα κυριότητος επικαλούμενο απλώς τη δάσωση των, ακόμη και στις περιοχές που ισχύει το διαδικαστικό τεκμήριο κυριότητας του δημοσίου επί των δασών και των δασικών εκτάσεων . Σημειωτέον ότι οι δασωμένοι αγροί, εξ ορισμού σύμφωνα με τη διατύπωση του νόμου, ως καλλιεργούμενες αγροτικές-γεωργικές εκτάσεις το 1945 δεν περιήλθαν ποτέ στην κυριότητα του δημοσίου, ήταν δηλαδή ανέκαθεν ιδιωτικές, δεκτικές πράξεων νομής και κατοχής με τη θέληση κυρίου, πολλές δε εξ αυτών με τίτλους ιδιοκτησίας.
Με δεδομένο ότι ανέκαθεν ήταν ιδιωτικές εκτάσεις δεν απαιτείται τίτλος και δη ορισμένης ημερομηνίας, για να αναγνωρισθούν από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση σύμφωνα με την προηγούμενη διαδικασία, ως ιδιωτικές.
Με την άποψη αυτή συντάχθηκε έμμεσα και η 744/2019 απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας, με την οποία κρίθηκαν ως συνταγματικές οι σχετικές διατάξεις του άρθρου 67 του Ν.998/1979, λόγω του ότι επιτρέπεται η απόδειξη της κυριότητας τους με τακτική ή έκτακτη χρησικτησία».
Με την παραπάνω ρύθμιση, παρά τις ελλείψεις της, αναγνωρίζεται επί τέλους το αυτονόητο, ότι οι δασωμένοι αγροί(ΑΔ) αποτελούν ιδιωτικές εκτάσεις.
2. ΟΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΩΣΗ ΔΗΜΩΝ ΚΡΗΤΗΣ ΛΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΠΡΟΒΛΗΤΑ ΤΩΝ ΔΑΣΟΜΕΝΩΝ ΑΓΡΩΝ.
α ). Η αντιμετώπιση των δασωμένων αγρών -ιδίως στις εξαιρούμενες του τεκμηρίου κυριότητος του δημοσίου περιοχές- είναι απλούστερη και μπορεί να ρυθμιστεί (οριζόντια σύμφωνα με την εκφρασμένη βούληση της Κυβέρνησης) με την τροποποίηση του άρθρου 62 του Ν.998/1979 ως εξής:
«Εκτάσεις στις περιοχές του άρθρου 62 παρ.1 εδ. β ν. 998/1979 που στις αεροφωτογραφίες των ετών 1945 ή εφόσον αυτές δεν είναι ευκρινείς, του 1960,εμφανίζονται ως μη δασικές (αγροτικές), δεν χαρακτηρίζονται ως δάση ή δασικές εκτάσεις κατά τη διαδικασία κατάρτισης του δασικού χάρτη ή αναμόρφωσης κυρωμένου δασικού χάρτη ,ανεξάρτητα από την μορφή που απέκτησαν αργότερα. Η ρύθμιση αυτή εφαρμόζεται και στην περίπτωση που κατά το χρόνο έναρξης ισχύος της παρούσης διάταξης έχει αναρτηθεί ήδη ο δασικός χάρτης, οπότε απαιτείται η ανασύνταξη του».
Με την προτεινόμενη ως άνω ρύθμιση αντιμετωπίζεται ριζικά το πρόβλημα των δασωμένων αγρών, προς όφελος των πολιτών, όπως υπόσχεται η ηγεσία του ΥΠΕΝ, χωρίς μάλιστα να απαιτείται η εμπλοκή , όλων των συναρμόδιων στη διαδικασία Κτηματογράφησης Υπουργείων.
β ). Πολιτικά πιο βατή λύση, λόγω του ότι καλύπτεται το σύνολο της χώρας, αποτελεί η αναγνώριση των αυταπόδεικτων σύμφωνα με τις προηγούμενες σκέψεις δικαιωμάτων κυριότητας των μακροχρόνια νομέων τους (καλλιεργητών) με τα προσόντα της τακτικής η έκτακτης χρησικτησίας, με την υποβολή ενόρκων βεβαιώσεων, μισθωτηρίων, τοπογραφικών διαγραμμάτων, φορολογικών στοιχείων ή όποιων άλλων αποδεικτικών στοιχείων από τα οποία, τεκμηριώνεται η μακροχρόνια νομή αυτών με τα προσόντα της χρησικτησίας, ανεξάρτητα από το χαρακτηρισμό τους, ως δασικών .η μη, ο οποίος αφορά το χαρακτήρα, τη χρήση και το θεσμικό πλαίσιο προστασίας αυτών. ( η πρόταση μας αυτή υιοθετήθηκε τελικά από την προηγούμενη διάταξη).
Στην τελευταία όμως περίπτωση, στο βαθμό που περιορίζεται η χρήση αυτού και μειώνεται de facto η αξία τους, λόγω των επιβαλλόμενων περιορισμών, το δημόσιο υποχρεούται να καταβάλλει αποζημιώσεις, για να διατηρηθεί εσαεί ο δασικός χαρακτήρας αυτών, άλλως πρέπει να υπάρξουν πρόνοιες άρσης των περιορισμών, ανάλογες με τις προβλέψεις για τις απαλλοτριώσεις.
3. Η ΑΠΟΨΗ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΑΠΟΖΗΜΕΙΩΣΕΩΝ.
Η άποψη αυτή για την υποχρέωση μερικής ή ολικής αποζημίωσης στην περίπτωση που ακυρώνεται μερικώς ή ουσιωδώς η εκμετάλλευση αυτών, γίνεται πλήρως αποδεκτή από την Ολομέλεια του Συμβουλίου Επικρατείας, το οποίο με τις 689 και 690/2019 αποφάσεις του, υπό την Προεδρεία της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας μάλιστα, δεσμευτικές για τη διοίκηση, έγιναν δεκτά τα εξής:
«Σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 1650/1986, προκειμένου να επιτευχθεί ο συνταγματικός στόχος της διαφύλαξης του φυσικού περιβάλλοντος επιτρέπεται, μεταξύ άλλων, να χαρακτηρίζονται εκτάσεις ως περιοχές προστασίας της φύσης, Εθνικά πάρκα ή ζώνες προστασίας αυτών και να επιβάλλονται, αφού τηρηθεί η αρχή της αναλογικότητας, προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα που συνεπάγονται την απαγόρευση της ανάπτυξης ορισμένων δραστηριοτήτων σε αυτές ή τη χρήση τους για ορισμένο σκοπό. Εξάλλου, εάν το επιβαλλόμενο μέτρο έχει ως αποτέλεσμα την ουσιώδη στέρηση της χρήσης της ιδιοκτησίας κατά τον προορισμό της, η οποία υπερβαίνει το εύλογο όριο ανοχής και αλληλεγγύης που δικαιούται να αξιώνει το κράτος από τους πολίτες και απολήγει σε θυσία ολίγων, κατά την έννοια της διάταξης του άρθρου 22 παρ. 1 του ν. 1650/1986 ερμηνευόμενης ενόψει της κατοχυρωμένης στο άρθρο 25 παρ. 4 του Συντάγματος αρχής της αναλογικότητας, του κατά το άρθρο 17 παρ. 1 του Συντάγματος κοινωνικού χαρακτήρα του δικαιώματος της ιδιοκτησίας, του άρθρου 1 παρ. 1 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της Σύμβασης της Ρώμης και την αρχή της ισότητας των πολιτών στα δημόσια βάρη, η αποζημίωση του ιδιοκτήτη δεν ανήκει στη διακριτική ευχέρεια της Διοίκησης, αλλά γεννάται αξίωσή του έναντι του Δημοσίου προς αποζημίωση, η οποία θεμελιώνεται ευθέως στη διάταξη αυτή (άρθρο 22 παρ.1), ανάλογα με την έκταση, την ένταση και τη χρονική διάρκεια της ζημίας. Η αποζημίωση αυτή αντιστοιχεί στην κατά προορισμό χρήση του ακινήτου, όπως προβλέπεται από το χωροταξικό και πολεοδομικό καθεστώς που ισχύει στη περιοχή (βλ. Σ.τ.Ε. 4283/2013, 3899/2014 κ.ά., πρβ. Σ.τ.Ε. 3146/1986., 3067/2001, 3419/2011).
Η αντικατάσταση του άρθρου 67 του Ν.998/1979 , αν και αποτελεί δικαίωση των απόψεων της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Κρήτης , εξακολουθεί να επιβάλλει περιορισμούς στη χρήση των ιδιωτικών αυτών εκτάσεων, χωρίς να προβλέπει διοικητικές διαδικασίες αποζημίωσης των ιδιοκτητών τους, το καινό αυτό πρέπει να αντιμετωπισθεί στο άμεσο μέλλον.
Είναι σημαντικό παρά ταύτα το γεγονός ότι οι δασωμένοι αγροί, ως καλλιεργούμενες εκτάσεις το 1945 ή το 1960 αν δεν είναι ευκρινείς οι αεροφωτογραφίες του 1945, αναγνωρίζονται ως ιδιωτικές, με απλές και ευέλικτες διαδικασίες, πλην όμως για να αποζημιωθούν οι ιδιοκτήτες τους οι οποίοι οφείλουν να τις προστατεύουν πληρώνοντας και ΕΝΦΙΑ, απαιτείται κατ΄ ανάγκη προσφυγή στη δικαιοσύνη, έτσι, πολλές εξ αυτών λόγω της αδυναμίας των μικρών ιδίως ιδιοκτητών να αντιμετωπίσουν το δυσβάστακτο αυτό κόστος θα καταστούν αδέσποτες.
Η διαδικασία κτηματογράφησης που βρίσκεται σε εξέλιξη αποτελεί σημαντική ευκαιρία για τους κατόχους τους να αποκτήσουν ισχυρούς τίτλους ιδιοκτησίας κυριότητος χωρίς να απαιτείται προσφυγή στη δικαιοσύνη, ενώ οι διευθύνσεις δασών δεν μπορούν, μετά την ισχύ της παραπάνω διατάξεως, να προβάλλουν ιδιοκτησιακά δικαιώματα του δημοσίου επί των δασωμένων αγρών.
*Ο Ευριπίδης Κουκιαδάκης είναι Δικηγόρος Ηρακλείου.
*Σημείωση: Οι απόψεις των αρθρογράφων αποτελούν προσωπικές θέσεις και δεν αποτελούν τυχόν θέσεις του newshub.gr
-
27 Μαρτιου 2024, 13:10Κρήτη: Τέσσερα ξενοδοχεία βγαίνουν στο σφυρί τον Απρίλιο σε Ρέθυμνο, Πλακιά και Χερσόνησο
-
27 Μαρτιου 2024, 21:07«Έφυγε» από τη ζωή ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης
-
28 Μαρτιου 2024, 07:06Σημερα το παλλασιθιώτικο συλλαλητήριο για τη Δημόσια Υγεία - Στάσεις εργασίας και κλειστά καταστήματα
-
27 Μαρτιου 2024, 12:10Επιτυχημένη η Ημέρα Καριέρας της Σ.Α.Ε.Κ Τουρισμού Κρήτης (ΦΩΤΟ)
-
28 Μαρτιου 2024, 07:11Το τελευταίο άρθρο του Μιχάλη Χαραλαμπίδη στο newshub.gr -Θλίψη για το θάνατο του
-
28 Μαρτιου 2024, 09:44Κρήτη: Δυο ακόμα αυτοκτονίες μέσα σε λίγες ώρες- Η μαύρη "πρωτιά" του νησιού