Ηράκλειο: Ανεβαίνουν οι τόνοι για την Παπούρα - Το ομόφωνο ναι στο Περιφερειακό συμβούλιο

Το Περιφερειακό Συμβούλιο, με ομόφωνο ψήφισμα, ζήτησε να εξεταστεί εναλλακτική τοποθεσία για την τοποθέτηση του ραντάρ, να μην επιτραπεί καμία σύγχρονη κατασκευή στον λόφο Παπούρα και να χαρακτηριστεί ως αρχαιολογικός χώρος μείζονος σημασίας .

Στο Περιφερειακό Συμβούλιο παρευρέθηκε και ο Δήμαρχος Μινώα Πεδιάδας Βασίλης Κεγκέρογλου, ζητώντας από το Σώμα την άμεση ανακήρυξη του λόφου Παπούρα, ως αρχαιολογικού χώρου μείζονος σημασίας. Το ζήτημα συζητήθηκε εκτός ημερήσιας διάταξης, με το Δήμαρχο να επισημαίνει πως ο Δήμος είχε ζητήσει από τα μέλη του ΚΑΣ να προβούν σε αυτοψία πριν να αποφασίσουν, ώστε να διαπιστώσουν ιδίοις όμμασι την σπουδαιότητα του Μνημείου.

Παράλληλα, επανέλαβε τη θέση του Δήμου για ακύρωση της απόφασης του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, υπογραμμίζοντας πως θα εξαντληθούν όλα τα νομικά μέσα προκειμένου αυτό να επιτευχθεί, παράλληλα με την ανάδειξη του ζητήματος σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. 

"Ξέρουμε πώς να προστατεύσουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά. «Αυτός που στέκεται απέναντι μας δεν είναι άλλος από το Υπουργείο Υποδομών και την ΥΠΑ που έχουν την ευθύνη να προχωρήσουν σε διαγωνιστικές διαδικασίες για τα ραντάρ. Ωστόσο, μέχρι το 2022 δεν είχε υπάρξει καμία πρόοδος. Έκτοτε, με μια σειρά μεθοδευμένων ενεργειών, προχώρησε σε στοχευμένες αποφάσεις. Τον Ιούλιο του 2024, το Δημοτικό Συμβούλιο ασχολήθηκε επισήμως με τον λόφο Παπούρα, ξεκαθαρίζοντας πως το Μνημείο ούτε επιχωματώνεται, ούτε μπορεί να μεταφερθεί. Αντιθέτως, χρειάζεται οικονομική στήριξη για την ολοκλήρωση της ανασκαφής που θα εξασφαλίσει τη διάσωση, την ανάδειξη και τη δυνατότητα επίσκεψης του από το κοινό.

Η γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) βασίζεται σε μια πρόχειρη προμελέτη του υπουργείου υποδομών που έγινε μόνο στις απαλλοτριωμένες κορυφές και μια έκθεση, που δεν έχει εκπονηθεί από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηρακλείου, αλλά από μια υπάλληλο του Υπουργείου Πολιτισμού χωρίς καμία ουσιαστική γνώση για το συγκεκριμένο μνημείο», είπε ο κ. Κεγκέρογλου που κατέληξε λέγοντας ότι: «μιλάμε για ένα Μνημείο φτιαγμένο αποκλειστικά από πηλό και πέτρα, και όμως, η μελέτη δεν επιτρέπει ούτε την κατασκευή στεγάστρου. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα το μνημείο να φθαρεί πλήρως με την πάροδο του χρόνου και να μην είναι επισκέψιμο κατά τη διάρκεια του χειμώνα», ανέφερε χαρακτηριστικά στην τοποθέτηση του.

Σημειώνεται ότι την προσεχή Τετάρτη στο Δημοτικό Συμβούλιο, θα γίνει εισήγηση για να ενταχθεί στο έμβλημα του Δήμου, το μνημείο της Παπούρας.

Ομόφωνο ψήφισμα 

Το Περιφερειακό Συμβούλιο τελικά με ομόφωνο ψήφισμα, ζήτησε να εξεταστεί εναλλακτική τοποθεσία για την τοποθέτηση του ραντάρ, να μην επιτραπεί καμία σύγχρονη κατασκευή στον λόφο Παπούρα και να αναγνωριστεί επίσημα ως χώρος ιδιαίτερης αρχαιολογικής αξίας.

Σημειώνεται τέλος ότι κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης, παρενέβησαν και αρχαιολόγοι, αναρτώντας πανό μέσα στην αίθουσα με συνθήματα υπέρ της προστασίας του λόφου και στέλνοντας ηχηρό μήνυμα για τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η ανασκαφική ανακάλυψη

στον λόφο της Παπούρας, κοντά στο Καστέλλι Πεδιάδος, ένα μυστηριώδες κυκλικό μνημείο ήρθε στο φως.

Ένα τελετουργικό σύμπλεγμα από ομόκεντρους λίθινους δακτυλίους, που αρχαιολόγοι, επιστήμονες και τοπικές αρχές έχουν ήδη αρχίσει να αποκαλούν «Μινωική Πύλη του Ουρανού».

Η δομή που αποκαλύφθηκε, στο πλαίσιο εργασιών για την εγκατάσταση ραντάρ στο πλαίσιο της κατασκευής του αεροδρομίου Καστελλίου στο νομό Ηρακλείου, είναι μοναδική για τα δεδομένα του Αιγαιακού χώρου. 

Αποτελείται από οκτώ ομόκεντρους κυκλικούς λίθινους δακτυλίους και έχει εξωτερική διάμετρο περίπου 48 μέτρα. 

Η συνολική επιφάνειά της υπολογίζεται σε πάνω από 1.800 τετραγωνικά μέτρα, ενώ στο κέντρο της δεσπόζει ένας τετράπλευρος θάλαμος, διαιρεμένος σε τέσσερα μέρη συμφωνα με το menshouse.gr.

Ονομάζεται και Βαθμιδωτός Πύργος Παπούρας και συνιστά πρακτικά το αρχαιότερο και μεγαλύτερο αρχαίο αστεροσκοπείο στην Ελλάδα!

Η αρχιτεκτονική της κατασκευής – χωρίς κονίαμα, με προσεκτικά τοποθετημένες πέτρες και περίτεχνες εσωτερικές διαδρομές – υποδηλώνει έναν σκοπό που ξεπερνά την απλή αποθήκευση ή κατοίκηση. Πρόκειται για μια κατασκευή με ισχυρό τελετουργικό, κοινωνικό και αστρονομικό χαρακτήρα. Εκτείνεται σε διαφορετικά υψομετρικά επίπεδα και με «δαιδαλώδες – λαβυρινθώδες» εσωτερικό.

Σύμφωνα με τους ερευνητές Ξενοφώντα Μουσά και Μηνά Τσικριτσή, το μνημείο λειτουργούσε ως αστρονομικό και ημερολογιακό εργαλείο. Ο Δρ Μουσάς είναι αστρονόμος, καθηγητής του ΕΚΠΑ και «φύλακας» του Μηχανισμού των Αντικυθήρων. Ο Μηνάς Τσικριτσής είναι καθηγητής πληροφορικής και ερευνητής Αιγαιακών γραφών, με δημοσίευση πολλών μελετών για τη μινωική γραφή. 

Οι δύο καθηγητές συνυπογράφουν άρθρο, που καλεί την κυβέρνηση να άρει τα σχέδια για την ανέγερση ραντάρ δίπλα στο μνημείο. «Η μινωική Κρήτη δεν έχτιζε απλώς ναούς, αλλά δημιουργούσε λίθινους μηχανισμούς χρόνου: παρατηρητήρια, ημεροδείκτες και κοσμοϊερά. Οι αντιδράσεις των αρχαιολόγων των κατοίκων και άλλων φορέων, οι οποίοι ζητούν την ανάδειξη του μνημείου και την αλλαγή σχεδίων της κατασκευάστριας εταιρείας μας βρίσκει σύμφωνους», αναφέρεται μεταξύ άλλων στο άρθρο.

Στις 7 Ιουλίου εκδόθηκε ανακοίνωση – παρέμβαση, που υπογράφηκε από 114 αρχαιολόγους – ακαδημαϊκούς από την Ελλάδα και το εξωτερικό, με θέμα την «πρόθεση της διαχειρίστριας εταιρείας “Διεθνής Αερολιμένας Ηρακλείου Κρήτης” να εγκαταστήσει τα ραδιοβοηθήματα του νέου αεροδρομίου στην Παπούρα.

Το πόρισμα είναι ότι «θα βλάψει ανεπανόρθωτα το μνημείο και τον περιβάλλοντα χώρο, διαταράσσοντας την άρρηκτη σχέση που τα συνδέει». 

Το εύρημα χρονολογείται στην Πρωτοπαλατιακή περίοδο του Μινωικού πολιτισμού, δηλαδή περίπου στο 2000–1700 π.Χ., ενώ υπάρχουν ενδείξεις για χρήση και σε μεταγενέστερες εποχές. Η σημασία του δεν έγκειται μόνο στη χρονολογία, αλλά και στη μοναδικότητα της αρχιτεκτονικής του. Παρόμοια μνημεία δεν έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα ούτε στην Κρήτη ούτε στο υπόλοιπο Αιγαίο.

Η αποκλειστικότητα της Παπούρας, σε συνδυασμό με τον μνημειώδη χαρακτήρα της, έχει κινήσει το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας εντός και εκτός Ελλάδας. Μέσα ενημέρωσης όπως το Smithsonian Magazine, το Artnet News και το Ancient Origins έχουν ήδη καλύψει την ανακάλυψη, εστιάζοντας στον πρωτοφανή συνδυασμό τελετουργίας, τεχνολογίας και παρατήρησης του ουρανού.

Αυτή η μοναδική κατασκευή, προσεκτικά προσανατολισμένη, ήταν κατά τα φαινόμενα ένας τόπος πολυπρισματικής μυσταγωγίας, όπου τελούνταν αγροτικά, αστρονομικά και ιερατικά δρώμενα με συμμετοχή της κοινότητας. Ένας ανοικτός, τελετουργικός πολύ-λειτουργικός χώρος τελετουργιών, κοινωνικών συναθροίσεων, και αστρονομικών παρατηρήσεων.

Ο κύριος άξονας του κύκλου προσανατολίζεται στην ανατολή του Ήλιου στις 26 Οκτωβρίου, μια ημερομηνία που συνέπιπτε με την παραδοσιακή εποχή σποράς για τους Μινωίτες.

Επιπλέον, στο εσωτερικό του έχουν βρεθεί οστά ζώων και ίχνη από τελετουργικά κατάλοιπα, στοιχείο που επιβεβαιώνει τη χρήση του ως ιερού χώρου.