Κωστής Μουδάτσος: «Η Κρήτη έχει πολλές κληρονομιές. Αιώνες μακρινούς και θεοσκότεινους κρυφά και φανερά μαστορεύει...»

Ο ποιητής, στιχουργός και μουσικός παραγωγός Κωστής Μουδάτσος που χαρτογραφεί τη μουσική και ποιητική λαϊκή παράδοση της Κρήτης μιλά στο newshub.

Είναι ένας περήφανος λαϊκός αφηγητής, ένας περιπλανώμενος πραματευτής ήχων και στίχων, εχοντας βάλει σκοπό να δημιουργήσει ένα φυτώριο νέων συνεχιστών αυτής της κληρονομιάς με μια μεγάλη έκδοση αφιερωμένη στον λαϊκό πολιτισμό, στην κρητική μουσική και την ποίηση.  

Συγγραφέας, ποιητής, στιχουργός, μουσικός παραγωγός. Πόσο ανήσυχο πνεύμα είναι τελικά ο Κωστής Μουδάτσος;

-Ανήσυχος γιατί προσπαθώ να ερμηνεύσω την ανθρώπινη ύπαρξη και τον εσωτερικό μας κόσμο. Αγαπώ τη ζωή και τη θέληση για αξίες και ομορφιά στη ζωή, τη προοπτική του κάθε ανθρώπου και της κοινωνίας. Προτείνω νέες αξιολογήσεις των κοινωνικών πλαισίων αλλά και της αντιμετώπισης κοινωνικών φαινομένων. Ανησυχώ για τους πολέμους και το κυνισμό των ισχυρών της γης, τη κλιματική κρίση, τον ευτελισμό των αξιών όπως της κοινωνικής αλληλεγγύης, της ισότητας, της φιλίας και του αλληλοσεβασμού. Ανησυχώ για την αύξηση της βίας, για τις γυναικοκτονίες, για το δημογραφικό πρόβλημα, για τη νέα γενιά με τα απίστευτα προσόντα που όμως ξενιτεύεται για δουλειά και αξιοπρέπεια.

Ανησυχώ γιατί ο λαϊκός πολιτισμός πρέπει να εκφράζει τον έρωτα, το ελεύθερο πνεύμα, τη ζωή, τα ντέρτια και τα προβλήματα των ανθρώπων.

Ανησυχώ γιατί γνωρίζομε ότι εάν “σκλαβώσομε” τις μηχανές και τους υπολογιστές θα ζούσαμε καλύτερα. Θα αυξηθεί ο ελεύθερος χρόνος, θα κερδίζαμε καλύτερη ποιότητα ζωής. Βλέπομε όμως τα θέματα που βάζει η τεχνητή νοημοσύνη και τα νέα προβλήματα που δημιουργούνται, γιατί όλα τα ελέγχουν οι πολυεθνικές και οι ισχυροί κι ο κόσμος υποφέρει και πεινά. Ανήσυχος γιατί οι οικονομικοί παράγοντες και τα λόμπι ελέγχουν την πολιτική και την καθορίζουν.

 Ανησυχώ για την άνοδο των ακροδεξιών και των φασιστικών δυνάμεων που καθορίζουν την αντζέντα της διεθνούς πολιτικής. Ξέρομε πως δρούνε, πρώτα γοητεύουν με την ακράτεια του λαϊκισμού τους ελαφρόμυαλους και μετά φιμώνουν όσους τους πάρουν χαμπάρι!

Ανησυχώ για το “πάμε και όπου βγει”, θλίβομαι για τα αδικοχαμένα παιδιά και σέβομαι τη μάνα, τη Μαρία Καρυστιανού, τη Μάγδα Φύσσα, το χαροκαμένο γονιό επιζητώντας  να λάμψει η αλήθεια!

Ανησυχώ για την καθημερινότητα της ρουτίνας και για το άγχος της επιβίωσης. Ενώ αγαπώ το όμορφο, βαροκαρδίζω που ο κόσμος υποφέρει και ζει δύσκολα. Ανησυχώ αλλά και ελπίζω. Το όνειρο είναι η ελπίδα και η ελπίδα τ’ όνειρο. Ελπίζω ότι θα κυριαρχήσει η θέληση για ζωή, η αξιοπρέπεια και τα οράματα μιας καλύτερης κοινωνίας. Ανήσυχος για ότι γίνεται για εμάς, χωρίς εμάς! Γενικά ανησυχώ και γι’ αυτό “ψάχνω, γυρεύω, ερευνώ, ζητώ, ρωτώ να μάθω”, πως και που θα βρούμε τη ψυχή μας! Ξέρω ότι ο κόσμος είναι όμορφος σαν τον μοιραζόμαστε!

Για ποιο λόγο έχει αφιερώσει τη ζωή σου στη διάσωση, συνέχιση και εξέλιξη της Μουσικής Παράδοσης;

- Μιλάω για το λαϊκό πολιτισμό. Αγωνιζόμαστε για τη διάσωση και διάδοση του αλλά ξέρομε ότι χωρίς συνέχεια και εξέλιξη θα γίνει μουσειακό έκθεμα. Άρα τα νέα έργα, οι νέοι καλλιτέχνες είναι η ζωντανή εξέλιξη και η συνέχεια της ζωής του. Το θέμα είναι τα έργα να έχουν αισθητική και να εκφράζουν την εποχή τους και όμορφες αξίες, τον έρωτα, την αγάπη στη Φύση και στη ζωή, τα ιδανικά του τόπου και του λαού μας. Να παράγουν εικόνες και συναισθήματα, σκέψεις και ιδέες. Βέβαια η πραγματικότητα είναι σκληρή κι αδυσώπητη. Το γραφικό, το κερδοσκοπικό, το κακόγουστο με ενοχλεί, από όπου κι αν προέρχεται.

Υπάρχει εξέλιξη στην κρητική Μουσική και στη Κρητική Παράδοση;

-Εξέλιξη υπάρχει και γι’ αυτό στην Κρήτη βλέπουμε νέους ποιητές, μαντιναδολόγους, μουσικούς και δημιουργούς. Νέα έργα βγαίνουν. Πρέπει όμως μέσα στη πληθώρα να επιλέγουμε το όμορφο. Ο δημιουργός πρέπει να έχει προσωπικότητα, στυλ, ανοικτόμυαλος κι ας είναι και αιρετικός. Ακόμη καλύτερα. Θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Βλέπω τα νέα παιδιά να ψάχνονται και να βγαίνουν στο προσκήνιο. Χρειάζονται στήριξη και υποστήριξη. Χρειάζονται ελευθερία σκέψης και σεβασμό στην άποψη τους. Χρειάζονται χώρους για να εκφραστούν. Δεν είμαστε εμείς οι “κριτές των πάντων”. Κι όσο μελατάμε τα έργα τους, μαθαίνομε κι εμείς!

Από όσο γνωρίζουμε διεξάγετε μια έρευνα για την κρητική μουσική, εχοντας δημιουργήσει και ένα φυτώριο νέων συνεχιστών της κληρονομιάς του νησιού μας. Σε τι φάση σας βρίσκουμε σε σχέση με την έρευνα αυτή;

-Εμείς έχουμε στήσει μια ομάδα Τέχνης και Πολιτισμού με σκοπό να ολοκληρώσουμε τη συγγραφή ενός βιβλίου για το λαϊκό πολιτισμό της Κρήτης με σύγχρονες κι ευρύτερες απόψεις. Από τη μια υπάρχει η καταγραφή λαογραφικών στοιχείων και από την άλλη εξετάζονται σύγχρονοι κι επίκαιροι προβληματισμοί για τη πορεία, εξέλιξη και τις προοπτικές που ανοίγονται.

Συμμετέχουν νέοι άνθρωποι μέχρι όλες τις ηλικίες, με μοναδικό κριτήριο την αγάπη τους για το πολιτισμό της Κρήτης. Μελετούμε ότι όμορφο έχουν δώσει οι προηγούμενες γενιές και αναζητούμε την συνέχιση και την εξέλιξη της πορείας στο σύγχρονο και πολύπλοκο κόσμο. Είναι μια ομάδα που στήθηκε με πρόταση της ομ Μασταμπά - Ατσαλένιου του ΣΥΡΙΖΑ Π.Σ. και συμμετέχουν όσοι αγαπούν το λαϊκό πολιτισμό, χωρίς κανένα άλλο κριτήριο και δέσμευση. Συμμετέχουν περισσότεροι από τριάντα φίλους και φίλες από διάφορες μορφές Τέχνης ενώ τη προσπάθεια βοηθούν με κείμενα τους σημαντικοί καλλιτέχνες. Θα δείξει ο καιρός μέχρι που μπορούμε να φτάσομε αλλά αισθανόμαστε δυνατοί και ορεξάτοι. Ενδεικτικά σου αναφέρω μερικά ονόματα ξεκινώντας από τα νέα παιδιά: Σταύρος Τζανής, Κατερίνα Σταματάκη, Νίκος Κοσμαδάκης, Μαρία Αγιασοφίτη, Ανδρέας Αεράκης, Βάσω Αλεγκάκη, Έφη Μαχιμάρη, Ειρήνη Νταγιαντά- Σκουλά, Στρατής Σκαράκης, Μανόλης Καλλέργης, Μανόλης Λουλάκης, Έφη Μιχελάκη, Μιχάλης Ξυδάκης, Μανόλης Πασπαράκης, Γιώργης Παπαδάκης, Σταυρουλιδάκης Γιώργης... κι άλλοι πολλοί! Μετά από αρκετούς μήνες δουλειάς είμαστε σε καλή φάση. Νομίζω ότι θα τα καταφέρουμε το φθινόπωρο να δώσομε το πόνημα μας στο κόσμο. Να πούμε ότι η ομάδα είναι ανοικτή σε κάθε ανήσυχο μυαλό που αγαπά το λαϊκό πολιτισμό. Ελπίζω ότι θα κερδίσουμε το στοίχημα!

Ο Κρητικός συνεχίζει να αγαπά την παραδοσιακή Μουσική;

-Η Κρήτη έχει πολλές και ιδιαίτερες κληρονομιές. Αιώνες μακρινούς και θεοσκότεινους κρυφά και φανερά μαστορεύει... Γι’ αυτό ο λαός μας αγαπά το λαϊκό του πολιτισμό. Άλλωστε είναι ο ίδιος ο δημιουργός και ο πρωταγωνιστής. Ακόμη οι ρίζες του επώνυμου δημιουργού είναι στις καρδιές των λαϊκών ανθρώπων. Βλέπομε ότι πολλοί στο νησί μας παίζουν όργανα, γράφουν, χορεύουν και συμμετέχουν με διάφορους τρόπους. Χωρίς την αγάπη του κόσμου δεν υπάρχει προοπτική. Υπάρχουν όμως θέματα που πρέπει να τα βλέπομε κατάματα. Η Τέχνη χωρίς αξίες και όνειρα, χωρίς ψυχή, γίνεται πεζή κι εμπορευματική, κερδοσκοπική. Κι εδώ έχει ρόλο η ατομική ευθύνη. Τι μπορώ να κάνω εγώ, εσύ, εμείς! Ας πούμε όχι στον ευτελισμό και ας παραδειγματιστούμε από σπουδαίους καλλιτέχνες, ποιητές, πνευματικούς ανθρώπους του τόπου μας, της χώρας μας και από το κόσμο όλο, αλλά και από τα έργα τους.

Εκφράζεται η νεολαία μέσα από αυτήν;

-Η νεολαία αποτελεί το μέλλον! Το θέμα είναι να εκφράζομε τις ανησυχίες και τους νταλκάδες της. Να τους προσφέρομε κάτι νέο χωρίς να αναμασούμε τα τετριμμένα. Βέβαια τα νέα παιδιά παίζουν λαϊκά όργανα, λύρα, λαούτα, βιολί, μπουζούκια, ταμπουράδες, μαντολίνα, γράφουν και χορεύουν αλλά αυτό δεν αρκεί. Χρειάζεται να ψαχνόμαστε συνεχώς. Τι να πούμε στα νέα παιδιά; Τι να απολογηθούμε που οι προηγούμενες γενιές υποθηκεύουν το μέλλον τους και τα έχουν καταχρεώσει! Τα νέα παιδιά τα έχομε αφήσει σαν ναυαγούς στις μαύρες τρικυμίες!

Έχουμε άξιους εκπροσώπους των πρωτομαστόρων της κρητικής Μουσικής ή πλέον μιλάμε για μια τυποποίηση του κρητικού τραγουδιού;

-Η τυποποίηση είναι αποτέλεσμα της παρακμής και της κυριαρχίας της μετριότητας. Υπάρχει θέμα. Μοιάζει να είμαστε εγκλωβισμένοι στα καλούπια και στα δόγματα. Χρειαζόμαστε προσωπικότητες που θα σπούνε αυτά τα καλούπια, θα ανοίγουν νέους δρόμους και φόρμες, που θα εκφράζουν την εποχή τους. Ήταν οι πρωτομάστορες. Ήρθαν οι επόμενες γενιές και πρόσφεραν σπουδαία έργα και τεχνικές. Είναι οι δημιουργοί που προκάλεσαν την εξέλιξη και τη συνέχεια. Όμως μην ξεχνάμε ότι στο χρόνο μένει το όμορφο και αληθινό. Κανείς δεν θυμάται τους παρακμιακούς εκείνης της εποχής. Στο χρόνο μένει ο αληθινός καλλιτέχνης που τολμά, αμφισβητεί, ανοίγει δρόμους, που πειραματίζεται και προχωρεί τις περισσότερες φορές ενάντια στις υπάρχουσες καταστάσεις. Το έργο τους είναι σαν το φως στο αφέγγαρο μεσονύχτι!

Βέβαια μεγάλο εμπόδιο είναι η τεράστια βιομηχανία της διασκέδασης, τα κυκλώματα που ελέγχουν το πολιτισμό και καθορίζουν πολιτικές πολιτισμού, τα δύσκολα οικονομικά δεδομένα για το κόσμο και τους καλλιτέχνες. Τα τελευταία χρόνια το βιβλίο, η μουσική, το θέατρο και οι άλλες μορφές Τέχνης έχουν κτυπηθεί ανελέητα από τις οικονομικές κρίσεις, τα μνημόνια, τις πανδημίες κτλ. Η εξουσία φοβάται το λαϊκό πολιτισμό γιατί είναι το φως στο σκοτάδι. Γιατί δίνει όραμα στο κόσμο και αναδεικνύει τη ζωή και τα σπουδαία ιδανικά. Κι αυτά δε συμβαδίζουν με τη κονόμα, τη διαπλοκή και τη διαφθορά. Οι εξουσιαστές και οι άπονες εξουσίες θέλουν υπηρέτες, δούλους των συμφερόντων τους. Θέλουν ανυποψίαστους πολίτες αραγμένους στο καναπέ για να χάνονται στο θολό τοπίο της παραπληροφόρησης και της παραπλάνησης. Δεν θέλουν και θέτουν στο περιθώριο εκείνο που διαλαλεί αξίες, ιδανικά, οράματα και αμφισβήτηση των κατεστημένων και των ιερατείων της εξουσιαστικής γραφειοκρατίας.

Τι ρόλο παίζει η μαντινάδα στην καθημερινότητα σας; Ποια είναι η αγαπημένη σας μαντινάδα;

-Η μαντινάδα είναι τρόπος έκφρασης. Όλοι ξέρομε το ρόλο της και όλοι την αγαπάμε. Έχομε σπουδαίους  μαντιναδολόγους που είναι οι λαϊκοί μας ποιητές. Τους μελετάμε και τους σπουδάζομε. Βγαίνουν νέα παιδιά που γράφουν υπέροχα. Είναι και το ριζίτικο υπέροχος τρόπος έκφρασης. Βέβαια να πούμε ότι κάθε δημιουργός έχει το δικαίωμα να εκφράζεται όπως εκείνος νομίζει και του ταιριάζει. Το βασικό είναι να βγαίνει αξιόλογο έργο και ψυχή. Πολλές μαντινάδες μου αρέσουν. Κάθε στιγμή έχει τη δική της. Μιας και ρωτάς θα σου πω μια παλιά και κλασική, “Η Λεβεντιά ‘ναι μια πληγή που πάντα αίμα τρέχει, Θέ μου και πως τη νταγιαντά εκείνος που την έχει” ή την άλλη, “Βάστα καρδιά μου δυνατά μα το κορμί αντέχει, ως νταγιαντούνε τα βουνά όντε βροντά και βρέχει”.

Τι νέο να περιμένουμε από εσάς στο μέλλον;

-Τι να περιμένομε... Ανησυχίες, σκέψεις, ποιήματα, διηγήματα και ότι άλλο προκύψει. Έχομε μέσα μας το παιδί που του αρέσει το παιγνίδι. Υπάρχει και η ποιητική εργασία  για τη προσφυγιά από το 1922 μέχρι σήμερα, που είναι στα σκαριά για να εκδοθεί και πολλά τραγούδια από αυτή, έχουν μελοποιηθεί από το Μιχάλη Ξυδάκη, τον επί είκοσι χρόνια συνεργάτη και αδερφικό φίλο. Κι όσο μας αρέσει να παίζουμε με τη ζωή θα δημιουργούμε και θα προτείνουμε. Ξέρομε ότι η Τέχνη πρέπει να είναι απλή, αλλά είναι και πολύπλοκη. Το απλό και λαϊκό είναι δύσκολο. Συνεχώς αναζητούμε νέα ξεκινήματα. Όπως λέει και ο θυμόσοφος λαός μας, “το ήμισυ του παντός είναι η αρχή!” και ελπίζομε όποιος ασχολείται με το έργο μας να βλέπει, να βρίσκει τον εαυτό του μέσα σε αυτό!