Πέτρος Κουτράκης: «Θα ήταν τέλειο να είμαι στο Πανεπιστήμιο στην Αμερική, και στις 5 μμ να ανοίγω μια πόρτα και να είμαι στις Αρχάνες»

Από τις Αρχάνες, στην Πάτρα, από εκεί στη Γαλλία και τελικός προορισμός το Harvard και η Αμερική. Ο καθηγητής Περιβαλλοντικών Επιστημών στο Harvard, Πέτρος Κουτράκης, όταν ήταν μικρός δεν φανταζόταν  ότι θα έκανε μια τόσο μεγάλη διαδρομή για να πραγματοποιήσει τα όνειρα του. 
Ήταν όμως σίγουρος ότι μέσα στις αποσκευές του θα κουβαλούσε όλες τις μνήμες και τις μυρωδιές από την Κρήτη. «Μεγάλωσα με μυρωδιές από σταφύλια, μούστο, σταφίδες και ελιές», λέει ο ίδιος στο newshub.gr στη διαρκεια της συνάντησης μας - σε γνωστή καφετέρια για τη συζήτηση μας- και συμπληρώνει ότι «αυτά όλα τα έχω προίκα στο μυαλό μου όλα τα χρόνια που λείπω από την Κρήτη».
 
Οι δυο μεγάλες αγάπες της ζωής του (εκτός από την οικογένεια του) η επιστήμη που υπηρετεί και ο τόπος του, οι Αρχάνες. 
«Είμαι τυχερός που γεννήθηκα σε μια κωμόπολη που δεν είναι απρόσωπη, που όταν γυρίζω βλέπω ανθρώπους από το παρελθόν. Ωστόσο, είμαι τυχερός που έφυγα και άνοιξα τους ορίζοντες μου», λέει με σιγουριά. 

Ο πατέρας του ήταν ιδιοκτήτης φορτηγών και η  μητέρα του εκτός από νοικοκυρά, σύζυγος και μητέρα δούλευε στα αμπέλια που είχαν. Μικρός ήθελε να γίνει παπάς, ενώ στο γυμνάσιο άρχισε να του κεντρίζει το ενδιαφέρον η χημεία και τότε πήρε την απόφαση να γίνει χημικός και να ακολουθήσει ακαδημαϊκή καριέρα. Πρώτη στάση το Πανεπιστήμιο Πάτρας Χημικό, δεύτερη στάση το Παρίσι, για Διδακτορικές Σπουδές
και μετά Αμερική στο Harvard για σπουδές στην Ενέργεια και Περιβαλλοντικής Πολιτικής κι Δημόσια Έργα.  Άξιζε άραγε όλη αυτή η διαδρομή και οι θυσίες που έκανε για να υλοποιήσει όλους του στόχους που έβαλε νέος; Ο κ. Κουτράκης απαντά χωρίς δεύτερη σκέψη ότι  «δεν έχω μετανιώσει που πήγα και έμεινα στην Αμερική. Θα ήταν τέλειο να είμαι στο πανεπιστήμιο που είμαι και στις 5 το απόγευμα να ανοίγω μια πόρτα και να είμαι στις Αρχάνες. Νομίζω όμως ότι οι εμπειρίες που έχω κερδίσει μένοντας στο εξωτερικό αξίζουν πραγματικά αυτή τη θυσία του να μένεις μακριά από τον τόπο σου». 

Αν έπρεπε να εξηγήσετε με απλά λόγια σε κάποιον τι είναι το φαινόμενο του θερμοκηπίου, τι θα λέγατε;  
«Άκουσα τη φράση αυτή  πρώτη φορά πριν από 40 χρόνια όταν ήμουν στο Παρίσι.  Ας φανταστούμε ότι η Ελλάδα είναι σε ένα θερμοκήπιο που αντί για πλαστικές επιφάνειες, να έχει ένα στρώμα διοξείδιο του άνθρακα – που προέρχεται από τα καύσιμα -  το οποίο την περιτυλίγει και εμποδίζει την ακτινοβολία που έρχεται από τη γη να βγαίνει προς τα έξω. Νομίζω αυτός είναι ένας απλός τρόπος να καταλάβει κάποιος τι είναι το φαινόμενο του θερμοκηπίου». 

Οι προσπάθειες για τη μείωση του διοξειδίου του άνθρακα έχουν αρχίσει να φέρνουν κάποιο αποτέλεσμα ή όλο αυτό μοιάζει σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας;
«Ακόμη και τώρα να σταματήσουν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα για να φανούν τα αποτελέσματα θα πρέπει να περάσουν 150, ίσως και 200 χρόνια. Η τάση είπε είναι από τα ορυκτά καύσιμα να περάσουμε σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η αιολική και η ηλιακή, οι οποίες είναι ολοένα και πιο προσιτές οικονομικά και προέβλεψε ότι και η Ευρώπη θα αρχίσει να εγκαταλείπει τα ορυκτά και θα στραφεί σε άλλες τεχνολογίες που ήδη αναπτύσσονται και σε 15-20 χρόνια θα δούμε άλλα πράγματα. Ως εκ τούτου, δε θα συμφέρει τις εταιρίες να κάνουν εξορύξεις νότια της Κρήτης γιατί και στις ΗΠΑ αυτός είναι ο σχεδιασμός. Επίσης σκεφτείτε να έχουμε ένα ατύχημα όπως αυτό της ΒΡ τον Κόλπο του Μεξικού. Να δημιουργηθεί μια πετρελαιοκηλίδα η οποία θα καταστρέψει τις παραλίες της Κρήτης που είναι από τις πιο ωραίες παραλίες σε όλον τον κόσμο. Είμαι βέβαιος ότι εμείς στην Κρήτη πρέπει να αντισταθούμε απέναντι στο θέμα των υδρογονανθράκων». 

Κύριε Κουτράκη υπάρχει γνώση στη χώρα μας στον τομέα του Περιβάλλοντος και της τεχνολογίας ;
«Βεβαίως και υπάρχει. Στην Ελλάδα έχουμε εξαιρετικούς επιστήμονες, δεν θεωρώ τον εαυτό μου καλύτερο από αυτούς, ίσως απλά έχω περισσότερες εμπειρίες όσον αφορά στο τι γίνεται στο εξωτερικό. Έχουμε καλούς καθηγητές στα ελληνικά Πανεπιστήμια , και πιστεύω ότι τις τεχνολογίες αυτές οι Έλληνες μηχανολόγοι μπορούν να τις εφαρμόσουν, αρκεί να υπάρχει μια οικονομική υποστήριξη». 

Πρόσφατα, πριν από δυο χρόνια είχαμε τις καταστροφικές πλημμύρες στο Δήμο Μαλεβιζίου και την Αγία Πελαγία. Βέβαια, αντίστοιχα φαινόμενα σημειώθηκαν και στη Θεσσαλία. Τι πρέπει να κάνουμε κ. καθηγητά για να προστατέψουμε τον τόπο μας από τις φυσικές καταστροφές; 
«Αρχικά πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτά τα φαινόμενα είναι εδώ και θα παραμείνουν.  Η Μεσόγειος έχει θερμανθεί αρκετά, ώστε κάθε φορά που υπάρχουν οι κατάλληλες μετεωρολογικές συνθήκες εξατμίζονται μεγάλες μάζες νερού που δημιουργούν αυτές τις πλημμύρες στις οποίες αναφέρεστε. Είναι απαραίτητο να δημιουργήσουμε προδιαγραφές για τα κτήρια και τους δρόμους ώστε να υπάρχει μια αντιπλημμυρική θωράκιση. Βέβαια, δεν είναι σίγουρος ότι μπορούμε να προστατέψουμε τους πολίτες στο 100%. Μπορούμε ωστόσο να αποφύγουμε τεράστια λάθη τα οποία κάνουμε, όπως για παράδειγμα να μπαζώνουμε ρυάκια και να «κλείνουμε» ποτάμια». 

Όσον αφορά στις σεισμικές δονήσεις; Πρόσφατα συμπληρώθηκαν τρία χρόνια από τον καταστροφικό σεισμό στο Αρκαλοχώρι
«Μη ξεχνάμε ότι στην Ελλάδα έχουμε τις καλύτερες αντισεισμικές προδιαγραφές στα κτήρια. Νομίζω ότι εάν υπάρχει ανάλογη νομοθεσία και δημιουργηθούν οι κατάλληλες αντισεισμικές μελέτες για δημόσια κτήρια, δημόσια έργα και κατασκευές. Νομίζω ότι δεν χρειάζονται να επενδυθούν  τεράστια χρηματικά ποσά για να γίνουν όλα τα παραπάνω και να ελαχιστοποιήσουμε τις καταστροφές από φυσικά φαινόμενα όπως οι σεισμοί». 

Τα τελευταία χρόνια κε Κουτράκη η Κρήτη έχει πληγεί από την ανομβρία, με αποτέλεσμα το νησί να εκπέμπει sos για τη λειψυδρία, η οποία εξαπλώνεται όλο και περισσότερο. 
«Μια λύση την οποία θα πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε στην Κρήτη είναι η αφαλάτωση. Η αφαλάτωση εφαρμόζεται στις χώρες της Μέσης Ανατολής. Εκεί βέβαια υπάρχουν και τα θερμοηλεκτρικά που βγάζουν θερμότητα την οποία τη χρησιμοποιούν για να εξατμίζουν νερό της θάλασσας. Στο Κουβέιτ για παράδειγμα το 95% του νερού είναι από αφαλάτωση. Βέβαια, η αφαλάτωση δεν είναι βιώσιμη εαν χρησιμοποιούμε το νερό για να ποτίζουμε για παράδειγμα τις ελιές. Η αφαλάτωση είναι για να πίνουμε νερό και να κάνουμε τις συνήθεις δραστηριότητες». 

Όση ώρα συζητάμε λέτε γεωργία και όχι πρωτογενής τομέας. Για ποιο λόγο; 
Δεν μου αρέσει ο όρος πρωτογενής τομέας γιατί η γεωργία προέρχεται από τη λέξη αγρός. Είναι τιμή μας να χρησιμοποιούμε μια ελληνική λέξη.

Η κλιματική αλλαγή έχει επηρεάσει τη γεωργία, έτσι δεν είναι κε Κουτράκη; 
«Έξυπνη» γεωργία, ο συνδυασμός με την τεχνολογία και το «know how» είναι ο μόνος τρόπος για να δώσουμε φαγητό στον κόσμο. Ο τρόπος με τον οποίο παράγουμε μέχρι αυτή τη στιγμή τα τρόφιμα, είναι επιβλαβής. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε έτσι. Να χρησιμοποιούμε για παράδειγμα το 80% των υδάτινων πόρων για να ποτίζουμε τις καλλιέργειες και να χρησιμοποιούμε  μεγάλες ποσότητες φυτοφαρμάκων. Επίσης η κρεατοφαγία έχει τεράστιες επιπτώσεις όχι μόνο στην υγεία μας, αλλά και στο περιβάλλον. Ένα γραμμάριο πρωτεΐνης από ζωική τροφή, θέλει δέκα φορές περισσότερη ενέργεια από πρωτεΐνη που προέρχεται από φυτική τροφή. 

Σε ατομικό επίπεδο τι μπορεί να κάνει ο καθένας από εμάς για να βοηθήσει στην προστασία του περιβάλλοντος; 
Δεν είμαστε μόνοι στην κοινωνία, υπάρχει μια αλληλεπίδραση με τους υπόλοιπους. Να είμαστε υγιείς, ώστε να μην επιβαρύνουμε το σύστημα υγείας. Να μην καπνίζουμε για να μην επιβάλλουμε τον καπνό μας στον άλλον, να μη μεθάμε για να μη σκοτώσουμε τον άλλο και άλλα πολλά. Οφείλουμε να προσπαθούμε καθημερινά να διατηρούμε υγιή τον εαυτό μας, αλλά και τον πλανήτη. Να προσπαθήσουμε να ελαττώσουμε το ενεργειακό μας αποτύπωμα. Για παράδειγμα κόσμος πάει βόλτα με το όχημα του χωρίς να υπάρχει λόγος. Θα ήταν συμφέρον να βάλουμε φωτοβολταϊκα στα σπίτια μας, ώστε να παράγουμε ενέργεια. Ξέρετε η Παγκοσμιοποίηση από τη μια έχει οδηγήσει σε μια οικονομική ανάπτυξη, αλλά από την άλλη έχει καταστρέψει το περιβάλλον, την υγεία μας και έχει δημιουργήσει ανισότητες και το αίσθημα της αβεβαιότητας. 

Κε Καθηγητά πώς θα είναι η Κρήτη σε μερικά χρόνια. Το 2050 για παράδειγμα ; 
Θα ήθελα να δω μια Κρήτη που θα έχει ένα υγιές περιβάλλον και υγιείς ανθρώπους.  
 

*O Πέτρος Κουτράκης, είναι καθηγητής Περιβαλλοντικών Επιστημών στο Harvard. Έχει πάνω από 40 χρόνια εμπειρίας στον τομέα των περιβαλλοντικών επιστημών υγείας, συ-μπεριλαμβανομένων των εκτιμήσεων ανθρώπινων κινδύνων που σχετίζονται με την ατμο-σφαιρική ρύπανση, την κλιματική αλλαγή, και την περιβαλλοντική ακτινοβολία. Έχει συγγράψει πάνω από 650 δημοσιεύσεις και έλαβε το 2018 Βραβείο Αριστείας από την International Society of Exposure Science.