Ούτε ένα ευρώ δεν πληρώνει 1 στις 3 ατομικές επιχειρήσεις

To σύνολο των ατομικών επιχειρήσεων στη χώρα ειναι 737000. Είναι το άθροισμα των αυτοαπασχολούμενων και των ελευθέρων επαγγελματιών. Από αυτές, μία στις τρεις δεν πληρώνει ούτε ένα ευρώ φόρο, ενώ αν προστεθούν και αυτές που καταβάλλουν κάτω από 40 ευρώ τον μήνα, ανεβαίνουμε στο 60%.

Όπως αναφέρει ρεπορτάζ της Καθημερινής, η μικρή φορολογική επιβάρυνση είναι απόρροια του χαμηλού δηλωθέντος εισοδήματος: με τη δήλωση καθαρών κερδών κάτω από τα 10.900 ευρώ ετησίως, περισσότεροι από 510.000 επιτηδευματίες εκτός από τη μειωμένη ή μηδενική φορολογική επιβάρυνση, εξασφαλίζουν και το δικαίωμα στο κοινωνικό επίδομα: τέκνων, στέγασης, θέρμανσης κ.λπ.

Οσο για τη συμβολή στην αγορά εργασίας, αποτυπώνεται στο ακόλουθο στατιστικό εύρημα: 610.000 ατομικές επιχειρήσεις δεν έχουν κανέναν εργαζόμενο –είναι το 83,3% του συνόλου–, ενώ ακόμη 44.000 έχουν έναν και μοναδικό υπάλληλο.

Αυτή την εικόνα επιχειρεί να ανατρέψει η κυβέρνηση με το νέο σύστημα φορολόγησης των ατομικών επιχειρήσεων. Ενας πολύ μεγάλος αριθμός φορολογουμένων να δηλώνει εισοδήματα που δεν υπερβαίνουν το 8%-9% των συνολικών εισοδημάτων της χώρας και να εισφέρει αντίστοιχα κάτω από το 10% του συνολικού φόρου εισοδήματος –περίπου 1,3 δισ. ευρώ όλοι μαζί μετά τις εκπτώσεις που προβλέπει ο νόμος– αφήνοντας στους μισθωτούς και στους συνταξιούχους πάνω από το 75%-80% του συνολικού «βάρους».

Το νέο σύστημα θα προσθέσει περίπου 5,5 δισ. ευρώ στα δηλωθέντα εισοδήματα και ένα δισ. ευρώ στον φόρο εισοδήματος, ενώ θα περιορίσει τη δαπάνη των κοινωνικών επιδομάτων κατά περισσότερο από 100 εκατ. ευρώ.

Τα «προνόμια»

Η φορολογική πολιτική έγινε πολύ πιο ευνοϊκή για τους αυτοαπασχολούμενους από το τέλος του 2019 με δύο σημαντικές παρεμβάσεις της σημερινής κυβέρνησης. Πρώτον, θεσπίστηκε το νέο κλιμάκιο στη φορολογική κλίμακα (συντελεστής 9% για το τμήμα του εισοδήματος έως 10.000 ευρώ) και δεύτερον, αποσυνδέθηκε το δηλωθέν εισόδημα από το ύψος των ασφαλιστικών εισφορών. Ετσι, οι αυτοαπασχολούμενοι εξασφάλισαν τη δυνατότητα να ασκούν το επάγγελμά τους ή την επιχείρησή τους με τα ακόλουθα «προνόμια»:

1. Να πληρώνουν φόρο 9% για το τμήμα του εισοδήματος έως τα 10.000 ευρώ, προνόμιο που εκμεταλλεύτηκαν πάνω από 500.000 φορολογούμενοι. Σε πολλές περιπτώσεις, το «μνημονιακό» τέλος επιτηδεύματος (500-650 ευρώ) αποτελούσε για αυτούς τους φορολογούμενους μεγαλύτερο βάρος από ό,τι ο φόρος εισοδήματος.

2. Να καταβάλλουν το ελάχιστο επιτρεπόμενο όριο των ασφαλιστικών εισφορών, ήτοι 230 ευρώ τον μήνα με τα σημερινά δεδομένα.

3. Να έχουν δικαιώματα στα περισσότερα κοινωνικά επιδόματα καθώς δηλωθέν εισόδημα κάτω από 10.000 ευρώ σε ατομικό επίπεδο ουσιαστικά δεν «κόβει» κανένα από τα βασικά βοηθήματα που χορηγεί το κράτος για στέγαση, ανατροφή παιδιών, θέρμανση κ.λπ.

Το ευνοϊκό φορολογικό περιβάλλον δεν οδήγησε σε ουσιαστική αύξηση των φορολογηθέντων εισοδημάτων όπως προκύπτει και από την επεξεργασία των τελευταίων φορολογικών δηλώσεων. Τρεις επιμέρους στατιστικές καταγράφουν το οικονομικό «αποτύπωμα» των ατομικών επιχειρήσεων:

1. Περίπου 75.000 επαγγελματίες δεν πληρώνουν απολύτως τίποτα στην εφορία. Ούτε καν το τέλος επιτηδεύματος. Οι 197.000 καταβάλλουν μόνο το τέλος επιτηδεύματος. Εχουν δηλαδή μηδενικό εισόδημα και συνεχίζουν να δίνουν μόνο τα 500-650 ευρώ τον μήνα. Στους 172.000 –περίπου το 23% του συνολικού αριθμού– ανέρχονται αυτοί που δίνουν έως και 500 ευρώ τον χρόνο για φόρο εισοδήματος, ενώ από 501 έως 1.000 ευρώ πληρώνουν 95.000 άτομα (το 13% του συνόλου). Σε όλα τα υψηλότερα κλιμάκια, τα ποσοστά συμμετοχής είναι μονοψήφια. Κάτω από 200.000 άτομα δίνουν πάνω από 1.000 ευρώ τον χρόνο στην εφορία (χωρίς το τέλος επιτηδεύματος), ενώ το όριο των 5.000 ευρώ ξεπερνούν 63.000 άτομα.

2. Περίπου 128.000 ατομικές επιχειρήσεις δηλώνουν εισόδημα «μηδέν». Και επιπλέον 394.000 δεν έχουν ξεπεράσει ποτέ το όριο των 10.920 ευρώ, δηλαδή τις ετήσιες αποδοχές που δηλώνει όποιος αμείβεται με τον κατώτατο μισθό για την 8ωρη απασχόληση. Πόσοι δηλώνουν ετήσιο εισόδημα (προ φόρων) πάνω από 30.000 ευρώ; Μόλις το 11% του συνόλου, δηλαδή 81.000 επαγγελματίες. Με τον ανώτατο συντελεστή φορολόγησης της κλίμακας (το 44%) φορολογείται μέρος του εισοδήματος μόλις 32.000 ατόμων, καθώς αυτοί ξεπερνούν το όριο των 40.000 ευρώ ετησίως.

3. Η στατιστική της απασχόλησης δείχνει ότι οι ατομικές επιχειρήσεις –αν και εκατοντάδες χιλιάδες στον αριθμό– δεν συμβάλλουν ουσιαστικά στην απασχόληση. Το 83,3% των ατομικών επιχειρήσεων δεν έχει κανέναν εργαζόμενο, ενώ το 6% μόλις έναν εργαζόμενο. Δηλαδή σε 650.000 ατομικές επιχειρήσεις, έχουν βρει δουλειά μόλις 44.000 υπάλληλοι.

Τα 6 κριτήρια

Το νέο σύστημα φορολόγησης δεν αποκαλύπτει κρυμμένα εισοδήματα. Αυξάνει τη φορολογητέα ύλη με έξι συγκεκριμένα κριτήρια (προϋπηρεσία, ύψος αμοιβής καλύτερα αμειβόμενου υπαλλήλου, συνολική μισθολογική δαπάνη, χρόνια λειτουργίας ατομικής επιχείρησης, διεύθυνση έδρας και ύψος εσόδων) και κατά συνέπεια και το ύψος του φόρου. Ετσι, το βασικό ζητούμενο που είναι να αποκαλυφθούν τα κρυφά εισοδήματα (διά των ηλεκτρονικών διασταυρώσεων, της αξιοποίησης των στοιχείων για τις δαπάνες που συγκεντρώνει η ΑΑΔΕ κ.λπ.) παραμένει.

Το εισόδημα των αυτοαπασχολούμενων που θα μπουν στο «ραντάρ» του νέου τρόπου φορολόγησης, θα αυξηθεί –με το… ζόρι– κατά 6,17 δισ. ευρώ.

Θα μειωθεί η επιβάρυνση από τα τεκμήρια κατά 600 εκατ. ευρώ –κάποιοι θα τα καλύψουν με το «ελάχιστο εισόδημα» που θα τους υπολογίσει η εφορία– και έτσι η τελική φορολογητέα ύλη θα αυξηθεί κατά 5,56 δισ. ευρώ: από τα 7,78 δισ. ευρώ σήμερα (κάτω από το 9% των συνολικών εισοδημάτων της χώρας) θα ανέβει στα 13,35 δισ. ευρώ.

Τι θα πληρώσουν οι έχοντες ατομική επιχείρηση; Αντί για 1,3 δισ. ευρώ που πλήρωναν μέχρι τώρα, θα δουν τον τελικό λογαριασμό να ανεβαίνει κατά 1 δισ. ευρώ στα 2,3 δισ. ευρώ. Μέρος αυτών των χρημάτων θα «χρηματοδοτήσει» την κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος σε μια διετία, αλλά τα υπόλοιπα θα κατευθυνθούν στον προϋπολογισμό των υπουργείων Υγείας και Παιδείας. Επίσης, ακριβώς εξαιτίας της αύξησης του δηλωθέντος εισοδήματος κατά περίπου 5,5 δισ. ευρώ, οι αυτοαπασχολούμενοι θα χάσουν κοινωνικά επιδόματα –κυρίως επιδόματα τέκνων, στέγασης αλλά και το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα– συνολικού ύψους άνω των 100 εκατ. ευρώ. Αυτό το ποσό, όπως θα ανακοινωθεί το επόμενο διάστημα ενόψει και της κατάθεσης του τελικού σχεδίου του προϋπολογισμού στη Βουλή, θα διατεθεί για την αύξηση των επιδομάτων προκειμένου αυτά να μη «ροκανίζονται» από τον πληθωρισμό. Ηδη έχουν αυξηθεί τα αναπηρικά επιδόματα, από την 1η Ιανουαρίου ανεβαίνει και το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα κατά 8% και με τους πόρους που θα εξοικονομηθούν, το βάρος αναμένεται να πέσει στην αύξηση του επιδόματος τέκνων ακριβώς για να σταλεί το μήνυμα ότι ο περιορισμός της φοροδιαφυγής μπορεί να εξασφαλίσει πόρους που θα στηρίξουν άλλους εθνικούς στόχους: παιδεία, υγεία, υπογεννητικότητα.

Εκτός από τις άμεσες επιπτώσεις που θα φανούν στα εκκαθαριστικά του 2024 –και στον προϋπολογισμό της επόμενης χρονιάς– το νέο σύστημα φορολόγησης διασφαλίζει και τη συνεχή αναπροσαρμογή των εισοδημάτων των αυτοαπασχολούμενων. Εως σήμερα, οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι ήταν οι μόνοι που έβλεπαν την ονομαστική αύξηση του εισοδήματός τους να «εξανεμίζεται» λόγω της μη τιμαριθμικής αναπροσαρμογής της κλίμακας. Τώρα, το ίδιο θα συμβαίνει και με τους αυτοαπασχολούμενους οι οποίοι θα βλέπουν σε κάθε αναπροσαρμογή του κατώτατου μισθού (σ.σ. η επόμενη θα γίνει από τον Απρίλιο) να ανεβαίνει και το δικό τους φορολογητέο εισόδημα άρα και ο φόρος.