Ο Ερντογάν εγκλωβισμένος ανάμεσα στο SAFE και το Οβάλ Γραφείο

Ο πρόεδρος της Τουρκίας είναι ένας δεινός παίκτης στη διεθνή πολιτική. Πολλές φορές όμως αυτά που προσπαθεί να κάνει δεν του βγαίνουν. Κάτι τέτοιο συμβαίνει και τον τελευταίο καιρό, που δείχνει να μην είναι σίγουρος για τίποτα από όσα γίνονται στον περίγυρο της χώρας του και αποτελούν προτεραιότητες για τη πολιτική που εφαρμόζει η Τουρκία στο εγγύς εξωτερικό της.

Πιο συγκεκριμένα, η γειτονική χώρα τον τελευταίο καιρό έχει στοχεύσει να προωθήσει τη θέση της σε κάποια πεδία. Ένας στόχος ήταν η ένταξή της στο ευρωπαϊκό κέλυφος ασφάλειας και αμυντικής βιομηχανίας. Ένας άλλος η εδραίωσή της στη Μέση Ανατολή. Τρίτος στόχος η βελτίωση της σχέσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ξεπάγωμα της προμήθειας των F-35. Και τέλος, ο πιο πάγιος και διαρκής στόχος, η προώθηση των θέσεών της για τη διευθέτηση των θαλασσίων ζωνών και των ενεργειακών επενδύσεων στην Ανατολική Μεσόγειο.

Όλα αυτά φαίνεται να επιτυγχάνονται μέχρι ένα περιορισμένο ή και ελάχιστο βαθμό, για μια σειρά από λόγους. Κυρίως όμως χάρη στην παρουσία και τις παρεμβάσεις δύο χωρών, που η Άγκυρα πρέπει να αισθάνεται ότι αντικρύζει σε αυτή τη φάση όποια πόρτα κι αν πάει να ανοίξει, και αναφερόμαστε στο Ισραήλ και την Ελλάδα.

SAFE χωρίς την Τουρκία

Το ζωηρό ενδιαφέρον της Άγκυρας να ενταχθεί -αλλά και κάποιων ευρωπαϊκών πρωτευουσών, όπως το Βερολίνο, να την εντάξουν- στην μεγάλη αμυντική ομπρέλα της Ευρώπης ναυαγεί. Το άτυπο βέτο που έθεσαν η Ελλάδα και η Κύπρος για την αποδοχή της Τουρκίας στους κόλπους του προγράμματος SAFE, με το οποίο θα χρηματοδοτηθούν συμπαραγωγές αμυντικών συστημάτων από την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, οδήγησε σε αδιέξοδο την προσπάθεια αυτή. 

Η Τουρκία δεν μπορούσε ή δεν ήταν διατεθειμένη να προχωρήσει σε άρση του casus belli έναντι της Ελλάδας, ούτε φυσικά και να κάνει κάποια ουσιαστική κίνηση αναγνώρισης της Κυπριακής Δημοκρατίας, με αποτέλεσμα οι δύο χώρες να εμμένουν στον αποκλεισμό της από το ευρωπαϊκό πλαίσιο αμυντικής βιομηχανικής ανάπτυξης. 

Η Τουρκία θα ωφεληθεί μόνο στον βαθμό που τουρκικές εταιρείες έχουν συμμετοχές σε βιομηχανίες ευρωπαϊκών χωρών, όπως για παράδειγμα στην Leonardo. Η Τουρκία προσπάθησε να άρει τις ευρωπαϊκές επιφυλάξεις με το να δηλώνει ότι δεν στρέφεται εναντίον καμίας άλλης χώρας, και να προσπαθεί να δείξει ένα πρόσωπο καλού γείτονα και αξιόπιστου εταίρου. Μέχρι και ο ίδιος ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προέβει τις τελευταίες ημέρες επανειλημμένα σε δηλώσεις ότι η Τουρκία δεν έχει βλέψεις έναντι οποιασδήποτε γειτονικής ή κοντινής της χώρας, ωστόσο τίποτα δεν έχει αλλάξει στην ουσία και ενώ οι προθεσμίες για το SAFE κλείνουν, η ίδια παραμένει εκτός νυμφώνος. 

Η προσέγγιση της Τουρκίας με συγκεκριμένες ευρωπαϊκές χώρες απέδωσε μόνο την ευόδωση των διαπραγματεύσεων για την προμήθεια μαχητικών αεροσκαφών Eurofighter, που ασφαλώς τα χρειάζεται διακαώς, αν και αποτελούν οπωσδήποτε λύση ανάγκης, τον μόνο ουσιαστικά δυνατό συμβιβασμό για να αποκτήσει η τουρκική αεροπορία σε ένα βαθμό δυνατότητες που θα της επιτρέψουν να παρακολουθεί έστω σε τεχνολογική εξέλιξη την ελληνική.

Νεο-οθωμανική επέκταση στη Μέση Ανατολή «γιόκ»

Στη μεταπολεμική εποχή της Γάζας ο Ερντογάν είχε βλέψεις να παίξει ένα πολύ σημαντικό ρόλο -βλέψεις που είχε σε μεγάλο βαθμό ενισχύσει και η στάση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ έναντι της Τουρκίας. Τα πράγματα δεν εξελίσσονται όμως καθόλου στην κατεύθυνση που θα επιθυμούσε το «Ακ Σαράι».

Χάρη σε εμφανές και αφανές βέτο της ισραηλινής πλευράς οι φιλοδοξίες της Τουρκίας ψαλιδίστηκαν πολύ γρήγορα. Μετά την δεσπόζουσα θέση που ο Τραμπ επεφύλαξε στον Ερντογάν στο τραπέζι της ειρηνευτικής συμφωνίας για τη Γάζα, στο Σαρμ Ελ Σέιχ, πολύ λίγα οφέλη φαίνεται να μπορεί να αντλήσει η Άγκυρα από τη Μέση Ανατολή. 

Το Ισραήλ ρητά και κατηγορηματικά απέκλεισε τη συμμετοχή τουρκικών δυνάμεων στο σώμα ασφαλείας και επιτήρησης της ειρήνης. Ταυτόχρονα, προώθησε τη συμμετοχή της Ελλάδας και της Κύπρου στο μόνο όργανο που θα συμμετέχει η Τουρκία, στο επιτελείο του κέντρου ελέγχου της ειρηνευτικής συμφωνίας, όπως νωρίτερα είχε γίνει και στη διάσκεψη του Σαρμ Ελ Σέιχ. 

Παράλληλα με την έκλειψη των δυνατοτήτων να αποκτήσει έναν σημαίνοντα ρόλο στην επόμενη ημέρα της Γάζας, η Τουρκία βλέπει το τελευταίο διάστημα τις βλέψεις της στη Συρία να προσκρούουν στις επιδιώξεις του Ισραήλ, αλλά και στην αμερικανική πολιτική. 

Μετά την ισχυρή αγκίστρωση των ισραηλινών δυνάμεων σε κρίσιμα κράσπεδα της νότιας Συρίας και τα πλήγματα της ισραηλινής αεροπορίας εναντίον συριακών βάσεων που προορίζονταν για τους Τούρκους, η Ουάσιγκτον έρχεται να μεταβάλλει μια πολιτική δεκαπενταετίας και να ενισχύσει πλέον τη θέση της στη χώρα. Ήδη Αμερικανοί τεχνικοί σύμβουλοι έχουν ελέγξει τις δυνατότητες χρήσης αεροπορικών υποδομών στη Συρία, τις οποίες μπορεί να χρησιμοποιεί για μεταφορές καταρχάς οι αμερικανική πολεμική αεροπορία. 

Την ίδια ώρα, σε λίγες ώρες από τώρα ο μεταβατικός πρόεδρος της Συρίας Αχμέντ Αλ Σαράα (ο γνωστός παλιότερα ως Αλ Τζολάνι) θα βρεθεί στον Λευκό Οίκο για να συναντηθεί με τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ. Είναι απόλυτα σαφές ότι η αμερικανική επιστροφή στη Συρία και στη Μέση Ανατολή ευρύτερα σε ένα βαθμό, περιορίζει αισθητά τις δυνατότητες παρεμβάσεων και επιρροής της Τουρκίας.

Τα άφαντα F-35 και το «χτύπημα στην πλάτη»

Παράλληλα, στον «κουβά» φαίνεται να καταλήγει όλη η επιχείρηση γοητείας και προσεταιρισμού του Ντόναλντ Τραμπ από τον Ερντογάν. Η πολυσυζητημένη συνάντησή τους στο Οβάλ Γραφείο παρήγαγε μπόλικες -αν και ενίοτε ιδιόρρυθμες- φιλοφρονήσεις και πολλά καλά λόγια, δεν απέδωσε όμως τίποτα στην πράξη στην κατεύθυνση που ήθελε ο Ερντογάν -πλην της τιμητικής πρόσκλησης στο Σαρμ Ελ Σέιχ.

Αντίθετα, οι Τούρκοι φορτώθηκαν με δαπανηρά συμβόλαια και με προειδοποιήσεις και υποδείξεις να κόψουν κάθε οικονομικό δεσμό με την Ρωσία. Ο Τραμπ ζήτησε να σταματήσει η Τουρκία να αγοράζει ρωσικό φυσικό αέριο. Και λίγες εβδομάδες μόλις μετά ολόκληρο κυβερνητικό κλιμάκιο των ΗΠΑ έφτασε στην Ελλάδα για να την αναδείξει σε προτιμητέο στρατηγικό εταίρο των ΗΠΑ στην περιοχή για τη διακίνηση του αμερικανικού LNG, αλλά και να επισφραγίσει την είσοδο αμερικανικών πετρελαϊκών κολοσσών στην αξιοποίηση των ελληνικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Πόσο καλύτερα να πάει όλο αυτό δηλαδή για την Άγκυρα;

Είναι, συνεπώς, πλήρως αιτιολογημένος ο εκνευρισμός του Ερντογάν τις τελευταίες ημέρες έναντι των ΗΠΑ, είναι ενδεικτικό ότι μετά από καιρό επέστρεψε στη ρητορική περί ιμπεριαλισμού που επιδιώκει να ελέγξει την περιοχή. Παράλληλα, η Τουρκία εξέδωσε ένταλμα σύλληψης κατά του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου. Όλα αυτά είναι δείγματα ότι τα πράγματα δεν πάνε καθόλου στην κατεύθυνση που ήθελε η τουρκική κυβέρνηση.

Ακόμα και στο πιο πρακτικό ζήτημα, εκεί που οι Τούρκοι κυριολεκτικά καίγονται και ήθελαν διακαώς να βρεθεί μια λύση, το ζήτημα των τουρκικών F-35, όλα παραμένουν λιμνάζοντα, αν όχι νεκρά. Πέρα από καλές προθέσεις και ευχάριστα λόγια, δεν πήραν τίποτα χειροπιαστό ούτε στον Λευκό Οίκο, ούτε στη συνέχεια. Αυτό οδήγησε και στην επισημοποίηση του προγράμματος των τουρκικών Eurofighter, που παραμένουν ωστόσο, όπως αναφέραμε, λύση ανάγκης.

Κάπως έτσι, δεν του βγαίνει σχεδόν τίποτα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τον τελευταίο καιρό σε όλο αυτό το φάσμα επιδιώξεων. Με το Ισραήλ σταθερά απέναντι, με την Ελλάδα και την Κύπρο να μπλοκάρουν το πλασάρισμα στην ευρωπαϊκή αμυντική ομπρέλα και με τους Αμερικανούς να μπαίνουν ξανά δυναμικά στη Μέση Ανατολή, αλλά και στο ενεργειακό μέλλον της Ανατολικής Μεσογείου, μέσω της Ελλάδας, μια σειρά από πόρτες έκλεισαν απότομα για την Άγκυρα. 

Γι’αυτό και το επόμενο διάστημα απαιτείται μέγιστη προσοχή και εγρήγορση από ελληνικής πλευράς, προκειμένου να μην επιτρέψουμε να εκδηλωθεί κάποια σπασμωδική κίνηση ή κάποια σκόπιμη ένταση που θα στοχεύει σε πρόκληση εναντίον της χώρας μας. Ας ελπίσουμε να έχουν γνώση οι φύλακες…