Σπουδαία απόφαση για τη Μ. Απεζανών – Χαρακτηρίζεται «προστατευόμενο μεσογειακό τοπίο», ελέω ΕΛΜΕΠΑ και Απ. Διοίκησης

Ως προστατευόμενο τοπίο χαρακτηρίστηκε ο περιβάλλον  χώρος, της  Μονής Αγίου Αντωνίου Απεζανών του δήμου Φαιστού στο Ηράκλειο,  με όλες τις καλλιέργειες της, που έχουν τεράστια ιστορική και φυσική αξία, με απόφαση που δημοσιεύτηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2025 στο Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, που υπογράφει ο Προϊστάμενος της Γενικής Διεύθυνσης Περιβαλλοντικής Πολιτικής του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Δημόπουλου. 

Πρόκειται για το αποτέλεσμα σημαντικών προσπαθειών από τον Αναπληρωτή Προϊστάμενο του Αγροκτήματος του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου, Μιχάλη Παπαηλιάκη και της γραμματέως της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης Μαρίας Κοζυράκη.

Όπως αποκαλύπτει στο newshub.gr ο Μιχάλης Παπαηλιάκης, «το προστατευόμενο τοπίο έχει έκταση 271 στρέμματα. Αποτελείται από το μοναστηριακό συγκρότημα, τους ελαιώνες που το περιβάλλουν, τους αμπελώνες, τους οπωρώνες, τους χώρους όπου εγκαθίστανται καλλιέργειες κηπευτικών κ.λπ. Άρα δεν είναι μόνο οι ελαιώνες, αλλά είναι και το μοναστηριακό συγκρότημα»,  σύμφωνα με τον γνωστό επιστήμονα.

Ο σκοπός είναι ότι στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος που είχε το ΕΛΜΕΠΑ για τους παραδοσιακούς ελαιώνες του δήμου Φαιστού, η ερευνητική ομάδα επισκέφθηκε και τη Μονή Απεζανών που ανήκει στο Αντισκάρι. Εκεί η ομάδα διαπίστωσε, ότι η μονή περιβάλλεται από μια έκταση που αποτελείται από ελαιώνες, οροσειρές από κυπαρίσσια, μεμονωμένα κυπαρίσσια, χαρουπιές, συκές, πάρα πολλούς θάμνους κ.λπ και γενικά από μία βλάστηση που χαρακτηρίζει το μεσογειακό τοπίο. Μέσα σε αυτόν τον χώρο υπάρχουν ρυάκια, ξερολιθιές, πηγές κ.α. «Όλα αυτά λοιπόν σχηματίζουν ένα τοπίο μοναδικό, που σου δίνει την εντύπωση ότι για πολλές εκατοντάδες χρόνια δεν έχει αλλοιωθεί. Κυρίως τα ελαιόδεντρα είναι εξαιρετικά φροντισμένα, δηλαδή κλαδεμένα, οργωμένα τα χωράφια και παραγωγικά.

Αφού λοιπόν διαπιστώσαμε όλα αυτά, έγινε μία συνεννόηση με τη Μαρία Κοζυράκη, μήπως θα μπορούσε να προστατευτεί όλο αυτό το μεσογειακό τοπίο.

Είναι κάτι το οποία και οι μοναχοί επιθυμούν. Δηλαδή, να μην ξεριζωθούν τα δέντρα για να μπουν σύγχρονες καλλιέργειες, αλλά να παραμείνει όπως είναι. Και αυτό γιατί στους χώρους αυτούς συνυπάρχει με άριστο τρόπο η γεωργία και η κτηνοτροφία», όπως διευκρινίζει ο Μιχάλης Παπαηλιάκης.

«Εγώ λοιπόν μίλησα τότε με την κ. Κοζυράκη η οποία είναι εξαιρετικά ευαίσθητη σε αυτά τα θέματα και πάρα πολύ ενήμερη σχετικά με τη νομοθεσία. Και πραγματοποιήσαμε επανειλημμένες επισκέψεις. Σχημάτισε μια εικόνα του χώρου και από κοινού αποφασίσαμε να συντάξουμε μία μελέτη δωρεάν, να ζητήσουμε τον χαρακτηρισμό του κτηριακού συγκροτήματος και του χώρου που περιβάλλει το κτηριακό συγκρότημα να παραμείνει αναλλοίωτο μέσα από τον χαρακτηρισμό ως προστατευόμενου τοπίου. Η μελέτη λοιπόν στάλθηκε στο υπουργείο τον Απρίλιο του 2023. Έγιναν οι σχετικές διαβουλεύσεις με τον κ. Δημόπουλο και έτσι στις 26 Σεπτεμβρίου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, ότι το τοπίο αυτό χαρακτηρίζεται ως προστατευόμενο τοπίο», σύμφωνα με όσα μας είπε ο γεωπόνος Μιχάλης Παπαηλιάκης.

Τι σημαίνει όμως η απόφαση αυτή; «Καταρχάς η μελέτη περιλαμβάνει πάρα πολλές προϋποθέσεις. Τους επόμενους μήνες θα εκδοθεί μία υπουργική εγκύκλιος που θα αναφέρει όσα επιτρέπονται και όσα απαγορεύονται».

Σύμφωνα με τον Μιχάλη Παπαηλιάκη, η μελέτη αυτή προτείνει:

Να παραμείνουν οι ελαιώνες που είναι ηλικίας από 30 ετών μέχρι και 1.700 ετών! Οι υπερ αιωνόβιοι ελαιώνες ανάγονται στην εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, δηλαδή ζουν εδώ και 15 με 17 αιώνες, από την αρχή του Χριστιανισμού.

«Τα δέντρα δεν είναι όλα της ίδιας ηλικίας. Γιατί εμείς κάναμε μια εκτίμηση της ηλικίας των δέντρων ακολουθώντας τη μέθοδο του ΣΕΔΗΚ. Εντοπίσαμε λοιπόν δέντρα ηλικίας 1.500 και 1.700 ετών. Εντοπίσαμε πάρα πολλά δέντρα της εποχής της Ενετοκρατίας και μάλιστα, τα δέντρα της εποχής εκείνης, συμπίπτουν με τη χρονική περίοδο ίδρυσης της μονής. Δηλαδή, η μονή ιδρύθηκε περίπου στο δεύτερο μισό του 15^ου αιώνα. Τα δέντρα λοιπόν που εντοπίσαμε εμείς σε πάρα πολλές περιοχές, είναι περίπου της ίδιας εποχής».

Όπως προσθέτει χαρακτηριστικά, «υπάρχουν και δεντροστοιχία από κυπαρίσσια και το κυπαρίσσι είναι χαρακτηριστικό του μεσογειακού τοπίου. Υπάρχουν συκιές. Υπάρχουν χαρουπιές. Όλα αυτά τα δέντρα χαρακτηρίζουν το τοπίο. Όλα αυτά τα δέντρα λοιπόν ζητάμε να παραμείνουν ως έχουν για να μην αλλοιωθεί το περιβάλλον».

Μάλιστα, στον ίδιο χώρο υπάρχει και μιας ήπιας μορφής κτηνοτροφία για τις διατροφικές ανάγκες των μοναχών.

«Όλοι αυτοί οι όροι που περιλαμβάνονται στη μελέτη, συνεπάγονται και μίας χρηματοδότησης. Δηλαδή, μπορεί αύριο η μονή να ζητήσει μία χρηματοδότηση, για να συντηρήσει τις ξερολιθιές. Για να συντηρήσει τα εργατόσπιτα. Να συντηρήσει κτήρια που βρίσκονται έξω από το κτηριακό συγκρότημα. Δηλαδή, ανοίγονται προοπτικές για τη μονή, ώστε ολόκληρη η προστατευόμενη περιοχή να παραμείνει ως έχει και να βελτιώνεται συνεχώς», καταλήγει ο Μιχάλης Παπαηλιάκης.