Αιφνίδιος καρδιακός θάνατος: Τα «ένοχα» φάρμακα που αυξάνουν τον κίνδυνο

Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος περιγράφεται ως ο «απροσδόκητος» θάνατος ενός ατόμου, το οποίο είτε θεωρείται υγιές είτε πάσχει από χρόνια νόσο που βρίσκεται σε σταθερή φάση τη συγκεκριμένη περίοδο. Το συμβάν εκτυλίσσεται μέσα σε μία ώρα από την έναρξη των συμπτωμάτων (όταν παρίσταται αυτόπτης μάρτυρας) ή εντός 24 ωρών από την τελευταία φορά που το άτομο εθεάθη ζωντανό (σε περίπτωση που είναι μόνο του).

Ποια είναι τα συχνότερα αίτια αιφνίδιου καρδιακού θανάτου;

Σε νεαρά άτομα, κάτω των 39 ετών, οι κυριότερες αιτίες περιλαμβάνουν τη μυοκαρδιακή υπερτροφία ή ηλεκτρικές διαταραχές στην καρδιά. Αντιθέτως, στους ηλικιωμένους, ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος συνδέεται κατά κύριο λόγο με στένωση των στεφανιαίων αγγείων.

Προηγούμενες μελέτες έχουν τεκμηριώσει αυξημένα ποσοστά θνησιμότητας στους ασθενείς με ψυχιατρικές διαταραχές, καθώς και διπλάσιο κίνδυνο αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Ωστόσο, ο ρόλος της έκθεσης σε αντικαταθλιπτικά φάρμακα στον συγκεκριμένο κίνδυνο δεν ήταν μέχρι πρότινος σαφής.

Σε αυτό το πλαίσιο, μελέτη που παρουσιάστηκε στο EHRA 2025 (το επιστημονικό συνέδριο της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας) αναδεικνύει ότι, συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό που δεν έχει λάβει αντικαταθλιπτικά, τα άτομα με σχετικό ιστορικό εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο, ο οποίος μεταβάλλεται ανάλογα με την ηλικία και τον χρόνο έκθεσης.

Πως συνδέονται τα αντικαταθλιπτικά με τον αιφνίδιο καρδιακό θάνατο;

Οι ερευνητές ανέλυσαν όλους τους θανάτους στη Δανία το 2010, σε άτομα ηλικίας 18 έως 90 ετών, λαμβάνοντας υπόψη πιστοποιητικά θανάτου και εκθέσεις αυτοψίας. Οι περιπτώσεις ταξινομήθηκαν σε αιφνίδιους καρδιακούς θανάτους και λοιπούς, βάσει των διαθέσιμων στοιχείων. Ως «έκθεση» σε αντικαταθλιπτικά ορίστηκε η λήψη τουλάχιστον δύο συνταγογραφήσεων εντός ενός έτους, κατά την 12ετή περίοδο πριν από το 2010. Η διάρκεια της έκθεσης στα φάρμακα κατανεμήθηκε σε 2 κατηγορίες: από ένα έως πέντε έτη και έξι ή περισσότερα.

Σε ένα σύνολο 4,3 εκατομμυρίων πολιτών, καταγράφηκαν 45.701 θάνατοι, εκ των οποίων οι 6.002 ταξινομήθηκαν ως αιφνίδιοι καρδιακοί. Από αυτούς, οι 1.981 σημειώθηκαν στην ομάδα ατόμων με έκθεση σε αντικαταθλιπτικά, ενώ 4.021 σε άτομα χωρίς σχετικό ιστορικό. Συνολικά, 643.999 κάτοικοι είχαν εκτεθεί σε αντικαταθλιπτικά, πριν από την έναρξη της παρακολούθησης.

Ποιες ηλικιακές ομάδες διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο;

Η επίπτωση του αιφνίδιου καρδιακού θανάτου αποδείχθηκε σημαντικά υψηλότερη σε όσους είχαν λάβει αντικαταθλιπτικά, με εξαίρεση την ηλικιακή ομάδα 18-29 ετών, όπου η συσχέτιση δεν έφτασε επίπεδα στατιστικής σημασίας. Μετά από προσαρμογή για ηλικία, φύλο και συννοσηρότητες, η ομάδα με έκθεση ενός έως πέντε ετών είχε 56% αυξημένο κίνδυνο, ενώ όσοι λάμβαναν αντικαταθλιπτικά για έξι ή περισσότερα έτη εμφάνισαν 2,2 φορές υψηλότερο κίνδυνο.

Η ηλικιακή ανάλυση σε σχέση με τη διάρκεια έκθεσης ανέδειξε τα εξής:

• Άτομα 30-39 ετών: Με έκθεση ενός έως πέντε ετών, ο κίνδυνος ήταν σχεδόν τριπλάσιος. Για έκθεση έξι ή περισσότερων ετών, ο κίνδυνος αυξήθηκε πέντε φορές.
• Άτομα 50-59 ετών: Ο κίνδυνος διπλασιάστηκε για έκθεση ενός έως πέντε ετών και τετραπλασιάστηκε για μεγαλύτερη έκθεση.
• Στις μεγαλύτερες ηλικίες, οι διαφορές στον κίνδυνο μεταξύ των περιόδων έκθεσης μειώνονται.
• Άτομα 70-79 ετών: Η έκθεση ενός έως πέντε ετών αύξησε τον κίνδυνο κατά 83%, ενώ για έκθεση έξι ετών και άνω, οι πιθανότητες ήταν αυξημένες κατά 2,2 φορές.

Τι ρόλο διαδραματίζει η διάρκεια της έκθεσης στα αντικαταθλιπτικά;

Σε άτομα ηλικίας 40-79 ετών, η μακρόχρονη έκθεση (έξι ή περισσότερα έτη) σχετίστηκε με σημαντικά αυξημένο κίνδυνο αιφνίδιου καρδιακού θανάτου, σε σύγκριση με τη βραχύτερη έκθεση. Η αύξηση του κινδύνου διαμορφώθηκε ως εξής:

• 40-49 ετών: +70% αυξημένος κίνδυνος
• 50-59 ετών: +100% αυξημένος κίνδυνος
• 60-69 ετών: +40% αυξημένος κίνδυνος
• 70-79 ετών: +20% αυξημένος κίνδυνος

Για τις ηλικιακές ομάδες 39 ετών και κάτω, αλλά και 80 ετών και άνω, οι διαφορές δεν ήταν στατιστικά σημαντικές.

Ο Δρ. Jasmin Mujkanovic από το Κέντρο Καρδιάς του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Κοπεγχάγης, συν-συγγραφέας της μελέτης, σημειώνει: «Η διάρκεια έκθεσης σε αντικαταθλιπτικά συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο αιφνίδιου καρδιακού θανάτου. Όσο μεγαλύτερη η διάρκεια λήψης, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος, σε σύγκριση με όσους δεν έλαβαν καθόλου τέτοια φαρμακευτική αγωγή».

Αναφορικά με τις πιθανές αιτίες της συσχέτισης, προσθέτει ότι «οι αρνητικές καρδιαγγειακές επιδράσεις ορισμένων αντικαταθλιπτικών είναι πιθανές αλλά η διάρκεια έκθεσης ενδέχεται να αποτελεί και δείκτη σοβαρότητας της υποκείμενης ψυχικής νόσου. Παράλληλα, δεν αποκλείεται η επίδραση παραγόντων συμπεριφοράς ή τρόπου ζωής που σχετίζονται με την κατάθλιψη, όπως η καθυστερημένη αναζήτηση ιατρικής βοήθειας ή η επιβαρυμένη καρδιακή υγεία. Απαιτούνται περισσότερες μελέτες για τη διερεύνηση των ευρημάτων».