Ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης-Κύπρου: Σε ποια συμφέροντα οφείλεται το «κρυφτούλι» της Λευκωσίας;

Σε μάκρος τραβά το «σίριαλ» της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης-Κύπρου, μέσα από τις παλινωδίες της κυπριακής κυβέρνησης. Σε μια κατάσταση που σέρνεται καιρό τώρα και τείνει να αναχθεί σε ένα πολιτικό «κρυφτούλι», γύρω από την προώθηση της πόντισης του καλωδίου μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, φαίνεται δυστυχώς να μετέχει πλέον και ο ίδιος ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης. 

Σε αντίθεση με τις ρηματικές διακηρύξεις του Ελληνοκύπριου προέδρου, που επαναλήφθηκαν μάλιστα μόλις πριν λίγες ημέρες με αφορμή τη συνάντησή του στη Νέα Υόρκη με τον Έλληνα πρωθυπουργό, το γαϊτανάκι των δηλώσεων και διαρροών που υπονομεύουν την δυναμική ολοκλήρωσης του έργου GSI (Great Sea Interconnector) δεν σταματά, αντίθετα αυτές έχουν τώρα καταλήξει να πραγματοποιούνται από τον ίδιο.

Το τελευταίο επεισόδιο του «σίριαλ»

Τελευταίο επεισόδιο συνιστά η σκληρή αντίδραση του κ.Χριστοδουλίδη τα προηγούμενα 24ωρα, μετά από χαλκευμένο δημοσίευμα της εφημερίδας Φιλελεύθερος, με το οποίο ούτε λίγο ούτε πολύ εμφάνιζε τον ΑΔΜΗΕ να ζητά με επιστολή του «εδώ και τώρα» από τη ΡΑΕΚ, την αρμόδια ρυθμιστική αρχή της Κύπρου, την καταβολή 250 εκατομμυρίων ευρώ περίπου.

Η διευκρίνιση και η απάντηση από τον ΑΔΜΗΕ στην παραπληροφόρηση δεν άργησε να έρθει. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Διαχειριστή, η επιστολή του αφορά α) την αναγνώριση του συνόλου των εξόδων του ύψους 251 εκατ. ευρώ, που έχουν ήδη αναγνωριστεί από την ελληνική ρυθμιστική αρχή, την ΡΑΕΕΥ, και β) την αναγνώριση της κυπριακής οφειλής για το 2025, που είναι ύψους 25 εκατομμυρίων.

Συνεπώς, ο πρόεδρος της Κύπρου αντέδρασε επί ενός αβάσιμου, αν όχι υποβολιμαίου, δημοσιεύματος και δημιούργησε ζήτημα εκ του μη όντος πάνω σε μια υπόθεση που έχει ήδη ταλαιπωρήσει και πληγώσει τις σχέσεις της Αθήνας με τη Λευκωσία. Το χειρότερο είναι ότι μετά και τη διάψευση, αντί να υπάρξει αναδίπλωση, είδαν το φως δημοσιεύματα που αποδίδουν την αντίδραση του Νίκου Χριστοδουλίδη σε τάχα «συσσωρευμένη ενόχληση» από τη συμπεριφορά του προέδρου του ΑΔΜΗΕ, Μάνου Μανουσάκη. Είναι όμως αδύνατο να ανάγεται σε ζήτημα προσωπικό ένα τέτοιο ενεργειακό project διεθνούς επιπέδου, που ταυτόχρονα αποτελεί εθνικό «στοίχημα» για την Αθήνα και τη Λευκωσία. Πού οφείλεται αυτή η αντίδραση; 

Όπως όλα δείχνουν, ισχυροί κύκλοι της Κύπρου με ιδιαίτερη επιρροή στην κυβέρνηση και τα μέσα ενημέρωσης, έχουν αποδυθεί σε μια σταθερή προσπάθεια ματαίωσης του έργου. Ενδεικτικό της διαχρονικής αντίδρασης και υπονόμευσης του project είναι ότι σχεδόν δύο χρόνια μετά την ανάληψη της ευθύνης για την υλοποίηση του έργου από τον κυπριακό φορέα υλοποίησης EuroAsia Interconnector Ltd και ενώ έχει ήδη δαπανήσει μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια, δεν έχει μεταβιβαστεί ακόμα η σχετική άδεια στον ΑΔΜΗΕ! Στο πλαίσιο αυτό της διαχρονικής κωλυσιεργίας κάποιοι έχουν πείσει πιθανότατα την κυπριακή ηγεσία ότι πρέπει να αξιοποιεί κάθε αφορμή ή και να δημιουργεί αφορμές προκειμένου να αποσταθεροποιεί διαρκώς την πορεία του έργου.

Ποιοι έχουν συμφέρον να ματαιωθεί η διασύνδεση

Όσο περνά ο καιρός και ιδίως μετά την ξεκάθαρη στάση της ελληνικής κυβέρνησης υπέρ της ολοκλήρωσης του έργου με ό,τι συνεπάγεται αυτό από την πλευρά του «γεωπολιτικού ρίσκου», δηλαδή των πιθανών αντιδράσεων της Άγκυρας, άρχισε να φαίνεται πολύ πιο ξεκάθαρα ότι είναι αρκετοί αυτοί που δεν θέλουν τη διασύνδεση στην Κύπρο.

Και μιας και το έργο, όπως ξεκάθαρα έχει τονίσει και ο Υπουργός Ενέργειας της Κύπρου, Γιώργος Παπαναστασίου, ωφελεί πρωτίστως και πολλαπλά την χώρα από πολλές απόψεις, είναι σαφές ότι οι λόγοι που συναντά αντιδράσεις οφείλονται στο ότι συγκεκριμένα ενεργειακά συμφέροντα πρόκειται να πληγούν. Οι λίγοι και συγκεκριμένοι επιχειρηματικοί παίκτες της κυπριακής αγοράς ενέργειας επωφελούνται από το σημερινό καθεστώς. Είναι όμως το κοντόφθαλμο συμφέρον λίγων ικανή συνθήκη για να ακυρωθεί ένα project που θα είναι προς όφελος των πολλών;

Δεσπόζουσα θέση στην κυπριακή ενεργειακή αγορά έχει, βεβαίως, η κρατική εταιρεία ΑΗΚ, που κατέχει περίπου το 75% και βασίζεται επί το πλείστον σε παραγωγή μέσω καύσης υδρογονανθράκων. Δεν είναι τυχαίο ότι η Κύπρος κατατάσσεται σταθερά πολύ ψηλά στην κατανάλωση πετρελαίου στην ΕΕ, το οποίο άγγιζε ως και το 90% της ενεργειακής πίτας της τα προηγούμενα χρόνια. Το υπόλοιπο 25% της κυπριακής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας ανήκει σε λίγους παραγωγούς ΑΠΕ.

Οι παραγωγοί ενέργειας στην Κύπρο απολαμβάνουν τιμές αγοράς τετραπλάσιες ή και μεγαλύτερες από τις τιμές του κόστους παραγωγής, κάθε κιλοβατώρα που παράγεται, πωλείται σε τιμή τέσσερις ή και πέντε φορές μεγαλύτερη του κόστους. Αυτό το κόστος φυσικά μετακυλίεται στον τελικό αποδέκτη, τον καταναλωτή. Η λιανική τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο κυμαίνεται σταθερά σε ένα λόγο διπλάσιο ως και τριπλάσιο από τις αντίστοιχες τιμές στην Ελλάδα. Οι Κύπριοι καταναλωτές έχουν ίσως τα ακριβότερα τιμολόγια ενέργειας στην ΕΕ. 

Ταυτόχρονα, λόγω κυριαρχίας της συμβατικής ρυπογόνας παραγωγής της ΑΗΚ αφενός,  γεωγραφικού περιορισμού και αδυναμίας διοχέτευσης της υπερβάλλουσας παραγωγής σε άλλα εθνικά δίκτυα αφετέρου, η Κύπρος «πετάει» μεγάλες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας. Σύμφωνα με στοιχεία της ανεξάρτητης πλατφόρμας CyprusGrid, μέσα στο πρώτο μισό του 2025 έμειναν ανεκμετάλλευτες πάνω από 180.000 μεγαβατώρες.

Όλα αυτά είναι προβλήματα που η διασύνδεση πρόκειται να επιλύσει, ανοίγοντας την κυπριακή αγορά όχι απλά στην ελληνική, αλλά στην ευρωπαϊκή. Αυτό θα έχει ως συνέπεια την ταχεία αποκλιμάκωση των τιμών. Συνεπώς, το σημερινό ολιγοπωλιακό τοπίο της κυπριακής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας θα ζημιωθεί, χάνοντας πολλά χρήματα. Αυτός είναι ο απλός, πραγματικός και δυσάρεστος λόγος που η διασύνδεση μέσω του GSI συναντά τέτοιες αντιστάσεις στην Κύπρο. Όλα τα υπόλοιπα είναι, δυστυχώς, προφάσεις εν αμαρτίαις.

Για κάποιο διάστημα αυτές οι μεθοδεύσεις μπόρεσαν να κρυφτούν πίσω από την αβεβαιότητα στο γεωπολιτικό επίπεδο και την ασάφεια στις προθέσεις της Αθήνας, έναντι μιας δυνητικής απειλής από την Τουρκία. Η Αθήνα όμως έχει καταστήσει σαφές ότι δεν θα κάνει πίσω σε σχέση με την υλοποίηση του GSI και δηλώνει έτοιμη να αρχίσει τις έρευνες βυθού. Ως εκ τούτου είναι πλέον απόλυτα σαφές ότι η πραγματική αιτία των αντιδράσεων είναι η επιθυμία να μη διαταραχθεί το σκηνικό νόμιμης κερδοσκοπίας των παραγωγών ενέργειας της Κύπρου.

Τι μέλλει γενέσθαι με το έργο

Η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν ξέρει αυτή τη στιγμή. Οι δύο κυβερνήσεις, Ελλάδας και Κύπρου, εξακολουθούν να διακηρύσσουν ότι θεωρούν το έργο ιδιαίτερα σημαντικό και ότι αυτό πρέπει να προχωρήσει και να ολοκληρωθεί. Η ένταση ωστόσο παραμένει… Το απόγευμα της Κυριακής, ο Κυριάκος Μητσοτάκης συγκάλεσε εκτάκτως σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου για αυτό το θέμα. Αργότερα το βράδυ της ίδιας ημέρας ακολούθησε τηλεφωνική συνομιλία Μητσοτάκη και Χριστοδουλίδη, το περιεχόμενο της οποίας δεν έγινε γνωστό.

Η ελληνική κυβέρνηση στηρίζει ξεκάθαρα τον ΑΔΜΗΕ, του οποίου άλλωστε το ελληνικό δημόσιο είναι ο βασικός μέτοχος. Ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου μιλώντας το πρωί της Δευτέρας στον τηλεοπτικό σταθμό OPEN τόνισε ότι «η Ελληνική Δημοκρατία δεν εκβιάζει κανέναν», χρησιμοποιώντας φράση του Κύπριου προέδρου ότι «η κυπριακή κυβέρνηση δεν μπορεί να εκβιάζεται». Υπογράμμισε δε ότι «για να προχωρήσει το έργο πρέπει να αρθούν οι επιφυλάξεις για τη βιωσιμότητά του», επισημαίνοντας ωστόσο παράλληλα ότι οι σχέσεις Ελλάδας και Κύπρου είναι πάνω από οποιοδήποτε έργο. Ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας αντίστοιχα, δήλωσε το πρωί της Δευτέρας ότι και οι σχέσεις Ελλάδας και Κύπρου, αλλά και η δική του προσωπική σχέση με τον Κυριάκο Μητσοτάκη είναι ισχυρότερες από ποτέ.

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Τίποτε στην πράξη, αν η Λευκωσία δεν αποφασίσει να παραμερίσει τις επιρροές που θέλουν να δυναμιτίσουν το καλώδιο. Όλα τα υπόλοιπα που χρησιμοποιούνται κάθε λίγο, σχετικά με τις υποχρεώσεις του ΑΔΜΗΕ και της ΡΑΕΚ, είναι στην πραγματικότητα προσχήματα και αφορμές για παρέλκυση. Η μπάλα βρίσκεται στα πόδια της Λευκωσίας και πρέπει να αποφασίσει αν θα συνεχίσει να παίζει στο κοινό γήπεδο ή θα την πετάξει οριστικά στην εξέδρα. Οι ευθύνες για την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί είναι βαριές και είναι σαφέστατα στην μεριά της Κύπρου, όπου δυστυχώς συγκεκριμένα ισχυρά ολιγοπωλιακά συμφέροντα επιχειρούν να ακυρώσουν αυτή την εθνικών και ευρωπαϊκών διαστάσεων επένδυση.