Γάζα: Από τι κινδυνεύει να ναυαγήσει το ειρηνευτικό σχέδιο Τραμπ

Η επίτευξη συμφωνίας μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς  για την επιστροφή των ομήρων, την ανταλλαγή σορών και την απελευθέρωση κρατουμένων έγινε δεκτή από άλλους με χαρά, από τους περισσότερους με ανακούφιση, αλλά από κάμποσους και με σκεπτικισμό. Και ο σκεπτικισμός και η επιφύλαξη δεν αφορά βέβαια την αυτονόητα θετική εξέλιξη που ανοίγει τον δρόμο για την διαπραγμάτευση και εφαρμογή του σχεδίου Τραμπ, αλλά τον μεγάλο αριθμό σημαντικών εμποδίων που έχει αυτό το σχέδιο να αντιμετωπίσει προκειμένου να υλοποιηθεί. 

Καταρχάς πρέπει να είναι σαφές σε όλους ότι η καταρχάς συμφωνία που επιτεύχθηκε στο κοσμοπολίτικο Σαρμ ελ Σέιχ στο επίπεδο των ανταλλαγών δεν συνεπάγεται ότι έχει συζητηθεί και συμφωνηθεί όλο το υπόλοιπο «πακέτο» από τα 21 σημεία που προβλέπει το σχέδιο. Σίγουρα αυτή η συμφωνία δημιουργεί το πλαίσιο για τη διαπραγμάτευση που η επιτυχία της θα σημάνει την υλοποίηση του σχεδίου, όμως ακόμα απέχουμε πολύ από αυτή, ουσιαστικά το βήμα που έγινε είναι απολύτως αναγκαίο αλλά μόνο εισαγωγικό.

Ο δρόμος προς την οριστική συμφωνία είναι ακόμα μακρύς και δεν θα είναι εύκολος, πόσο μάλλον για να γίνει αυτή η συμφωνία βιώσιμη στη συνέχεια. Όπως είναι εύλογο, οι κίνδυνοι για την επίτευξη και βιωσιμότητα της συμφωνίας προέρχονται από τους δύο αντιμαχόμενους, το Ισραήλ και τη Χαμάς, ενώ δεν αποκλείεται σε μια προσπάθεια αποσταθεροποίησης της ειρηνευτικής διαπραγμάτευσης να μετάσχουν πέρα από εσωτερικούς παράγοντες και τρίτες δυνάμεις που πιθανά ενδιαφέρονται να παραταθεί η συγκεκριμένη σύγκρουση, όπως το Ιράν, η Ρωσία ή η Κίνα.

Οι όμηροι

Η πορεία της διαπραγμάτευσης μπορεί να τιναχτεί στον αέρα, αν το Ισραήλ διαπιστώσει στην πορεία ότι όμηροι που έχουν δηλωθεί ως ζώντες είναι ήδη νεκροί ή ότι κάποιες σοροί δεν μπορούν να βρεθούν. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι δεν βρίσκονταν ποτέ όλοι οι όμηροι στα χέρια της κεντρικής διοίκησης της Χαμάς, και κάποιοι εξαρχής κρατούνταν από άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις, όπως η Ισλαμική Τζιχάντ, επί των οποίων ο έλεγχος δεν είναι απόλυτος.

Τα όπλα

Ένα από πιο ακανθώδη σημεία του σχεδίου αφορά τον αφοπλισμό της Χαμάς. Πρόκειται για όρο που η οργάνωση δεν έχει αποδεχθεί και πρόκειται να διαπραγματευτεί. Το Ισραήλ επιζητά τον πλήρη αφοπλισμό της, οι Παλαιστίνιοι πρόκειται να διεκδικήσουν την παράδοση μέρους του οπλισμού και διατήρηση τουλάχιστον σημαντικού μέρους του ελαφρού οπλισμού, των φορητών αυτόματων όπλων, δηλαδή τυφεκίων, οπλοπολυβόλων κλπ, επικαλούμενοι λόγους αυτοάμυνας, επιβολής της τάξης κλπ. Επίσης, υπάρχει η υπόνοια ότι στο πλέγμα των τούνελ της Χαμάς που δεν έχουν καταφέρει να εντοπίσουν οι Ισραηλινοί, θα γίνει προσπάθεια να αποκρύψουν όπλα και πυρομαχικά, πιθανότατα και βαρύ οπλισμό, όπως αντιαρματικά και εκρηκτικές ύλες. Όλα αυτά αποτελούν δυνητικά νάρκες που μπορούν να οδηγήσουν τη συμφωνία σε αδιέξοδο.

Η διοίκηση

Ένα ακόμα καίριο στοίχημα αφορά τη στελέχωση της νέας -υποτίθεται- διοικητικής δομής, η οποία θα αναλάβει να διαχειριστεί την επόμενη ημέρα στη Λωρίδα της Γάζας. Καταρχάς σε επίπεδο συμφωνίας και εν συνεχεία σε επίπεδο υλοποίησης, οι Ισραηλινοί δεν θα δεχθούν να εμπλακούν σε αυτό τον μηχανισμό στελέχη της Χαμάς ή άνθρωποι που έχουν οι ίδιοι ή το άμεσο περιβάλλον τους σχέσεις με την οργάνωση. Αυτό όμως δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση, καθώς πέρα από τις γενικές διακηρύξεις περί της πρόσκλησης σε «πεχνοκράτες Παλαιστίνιους από όλο τον κόσμο» στην πράξη είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρεθούν άνθρωποι που είναι πρόθυμοι να δεσμευτούν σε αυτή την προσπάθεια και δεν έχουν πρότερη εμπλοκή στα πράγματα, αλλά και δεν θα είναι καθόλου εύκολη υπόθεση ο αποκλεισμός ενός ολόκληρου κρατικού μηχανισμού που διοικεί de facto την περιοχή επί αρκετά χρόνια.

Οι εγγυήσεις ασφαλείας

Το Ισραήλ πρέπει να εξασφαλίσει εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ με τη σύμπραξη συγκεκριμένων αραβικών και μουσουλμανικών κρατών, ότι δεν πρόκειται να υπάρξει οποιαδήποτε προσπάθεια να θιγεί η ασφάλεια των πολιτών και των υποδομών του από τη μεριά της Λωρίδας της Γάζας. Αν υπάρξει έστω και ένδειξη ότι κάτι τέτοιο δεν παρέχεται και δεν εξασφαλίζεται με αποφασιστικό τρόπο, τότε η συμφωνία μπορεί να ναυαγήσει. Αν οι ισραηλινές αρχές θεωρήσουν ότι έχουν ενδείξεις για οτιδήποτε μπορεί να συνιστά δυνητικά απειλή, θα επέμβουν ξανά στον θύλακα με στρατιωτικά μέσα με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Ο ρόλος των τρίτων

Σημαντικό στοιχείο μπορεί να αποδειχθεί επίσης ο ρόλος που θα έχουν στη διοίκηση της Γάζας συγκεκριμένα κράτη στα οποία το Ισραήλ έχει μικρή ή καθόλου εμπιστοσύνη αναφορικά με τις σχέσεις τους με τη Χαμάς, όπως η Τουρκία ή το Κατάρ. Αν οι Ισραηλινοί αντιληφθούν ότι μια ξένη δύναμη φιλική προς τη Χαμάς αποκτά καθοριστικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων ή στη διαχείριση των διοικητικών πραγμάτων στην επόμενη ημέρα της Γάζας, τότε μπορεί να αντιδράσουν διακόπτοντας τη διαδικασία.

Τα στρατεύματα

Ιδιαίτερα απαιτητικό σημείο εξέλιξης της διαδικασίας θα είναι και η αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων. Οι εκπρόσωποι της Χαμάς θα πιέσουν για την άμεση και ολοκληρωτική αποχώρησή τους από τον θύλακα. Το Ισραήλ από τη μεριά του θα διεκδικήσει μια σταδιακή και τμηματική αποχώρηση, επιδιώκοντας ενδεχομένως και την κατοχή συγκεκριμένων στρατηγικών σημείων ελέγχου για περισσότερο χρόνο, για λόγους ασφαλείας. Πρόκειται από τεχνικής άποψης για το πιο επίφοβο σημείο της διαπραγμάτευσης και είναι πιθανό να αποδειχθεί θρυαλλίδα ανάφλεξης.

Τα πολιτικά συμφέροντα

Ο κυριότερος λόγος για τον οποίον ναυάγησαν όλες οι ειρηνευτικές προσπάθειες μέχρι σήμερα είναι γιατί πολιτικά πρόσωπα από τη μία ή την άλλη πλευρά -ή και από τις δύο- τις σαμποτάρησαν, ενεργά ή κεκαλυμμένα. Και το έκαναν αυτό για πολιτικούς λόγους, κυρίως για να εξασφαλίσουν την επιδίωξη πολιτικών στόχων στο εσωτερικό τους ή να διατηρήσουν περαιτέρω την εξουσία τους. Αυτός ο παράγοντας παραμένει πάντα ενεργός, οι σκοπιμότητες δεν εκλείπουν ποτέ. Τόσο κύκλοι της κυβέρνησης Νετανιάχου, αν όχι και ο ίδιος ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, όσο φυσικά και παράγοντες της Χαμάς μπορούν να καθυστερήσουν, να μπλοκάρουν ή να υπονομεύσουν τις συνομιλίες και την εφαρμογή συγκεκριμένων σημείων, προκειμένου να υπηρετήσουν ιδιοτελείς σκοπιμότητες.

Εν κατακλείδι, το επιτυχές κλείσιμο της συμφωνίας για το πρώτο και βασικό βήμα υλοποίησης του «σχεδίου Τραμπ» είναι ιδιαίτερα θετική εξέλιξη και η ολοκλήρωσή της τις επόμενες ημέρες θα ανοίξει τον δρόμο για την κύρια φάση των συνομιλιών. Απαιτείται μέγιστη στοχοπροσήλωση από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, αλλά και ουσιαστική δέσμευση στην επιδίωξη υλοποίησης του σχεδίου προκειμένου να διευκρινιστούν με κοινή συμφωνία όλα τα «γκρίζα» σημεία και να ρυθμιστούν τα πιο ακανθώδη ζητήματα που δεν είναι λίγα.