Σακχαρώδης διαβήτης: Η «σιωπηλή» επιδημία που αφορά 530 εκατομμύρια ενήλικες παγκοσμίως

Ο σακχαρώδης διαβήτης συνεχίζει να αποτελεί μία από τις κύριες προκλήσεις δημόσιας υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο. Η καθιέρωση της 14ης Νοεμβρίου ως Παγκόσμιας Ημέρας Διαβήτη προέρχεται από την πρωτοβουλία του International Diabetes Federation (IDF) και του Παγκόσμιου Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) το 1991.

Επιδημιολογικά στοιχεία

Σύμφωνα με τον IDF, πάνω από 530 εκατομμύρια ενήλικες ζουν σήμερα με σακχαρώδη διαβήτη παγκοσμίως. Σημαντικό ποσοστό από αυτούς δεν έχουν διαγνωστεί εγκαίρως ή δεν έχουν επαρκώς ρυθμισμένο γλυκαιμικό έλεγχο, με αποτέλεσμα την εμφάνιση σοβαρών μικρο ‐ και μακροαγγειακών επιπλοκών. Η αύξηση των περιπτώσεων συναρτάται με παράγοντες όπως η παχυσαρκία, η καθιστική ζωή, η γήρανση του πληθυσμού και οι κοινωνικο‐οικονομικές ανισότητες. Στην Ελλάδα, τα πιο πρόσφατα στοιχεία υποδεικνύουν ότι περίπου 11% του ενήλικου πληθυσμού ζει με σακχαρώδη διαβήτη, ενώ η τάση είναι ανοδική.

Περισσότεροι από 530 εκατομμύρια ενήλικες ζουν με σακχαρώδη διαβήτη σε όλο τον κόσμο - Η κυρία Λίνα Πάσχου, Επίκουρη Καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, μιλά για τις επιπλοκές και της σημασία της έγκαιρης διάγνωσης

Ο σακχαρώδης διαβήτης συνεχίζει να αποτελεί μία από τις κύριες προκλήσεις δημόσιας υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο. Η καθιέρωση της 14ης Νοεμβρίου ως Παγκόσμιας Ημέρας Διαβήτη προέρχεται από την πρωτοβουλία του International Diabetes Federation (IDF) και του Παγκόσμιου Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) το 1991.

Επιδημιολογικά στοιχεία

Σύμφωνα με τον IDF, πάνω από 530 εκατομμύρια ενήλικες ζουν σήμερα με σακχαρώδη διαβήτη παγκοσμίως. Σημαντικό ποσοστό από αυτούς δεν έχουν διαγνωστεί εγκαίρως ή δεν έχουν επαρκώς ρυθμισμένο γλυκαιμικό έλεγχο, με αποτέλεσμα την εμφάνιση σοβαρών μικρο ‐ και μακροαγγειακών επιπλοκών. Η αύξηση των περιπτώσεων συναρτάται με παράγοντες όπως η παχυσαρκία, η καθιστική ζωή, η γήρανση του πληθυσμού και οι κοινωνικο‐οικονομικές ανισότητες. Στην Ελλάδα, τα πιο πρόσφατα στοιχεία υποδεικνύουν ότι περίπου 11% του ενήλικου πληθυσμού ζει με σακχαρώδη διαβήτη, ενώ η τάση είναι ανοδική.

Παθογένεια και κλινικές μορφές

Ο σακχαρώδης διαβήτης χαρακτηρίζεται από υπεργλυκαιμία, είτε λόγω ανεπαρκούς παραγωγής ινσουλίνης είτε λόγω μειωμένης δράσης της (ινσουλινοαντίσταση). Η ινσουλίνη είναι η βασική ορμόνη που «ξεκλειδώνει» τα κύτταρα και επιτρέπει τη μεταφορά της γλυκόζης εντός τους για χρήση της ως ενέργεια.

Οι κύριες κατηγορίες είναι:

Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1: αυτοάνοση καταστροφή β κυττάρων του παγκρέατος – απόλυτη έλλειψη ινσουλίνης.

Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2: σχετίζεται με ινσουλινοαντίσταση και/ή σχετική έλλειψη ινσουλίνης, αντιπροσωπεύει τη συντριπτική πλειοψηφία των περιστατικών (περίπου 90%).

Σακχαρώδης διαβήτης κύησης: εμφανίζεται κατά την κύηση, συχνά υποστρέφει μετά τον τοκετό, αλλά αυξάνει τον μακροχρόνιο κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

Επιπλοκές και σημασία της έγκαιρης διάγνωσης

Ο διαβήτης μπορεί να παραμείνει «σιωπηλός» για πολλά χρόνια, με την υπεργλυκαιμία να επιφέρει βλάβες σε αγγεία, νεφρά, αμφιβληστροειδή, νεύρα και καρδιά. Οι κυριότερες επιπλοκές περιλαμβάνουν καρδιαγγειακή νόσο, διαβητική νεφροπάθεια, αμφιβληστροειδοπάθεια και νευροπάθεια, ενώ η κακή ρύθμιση αυξάνει το κόστος, τη νοσηρότητα και τη θνητότητα. Η έγκαιρη διάγνωση, με μέτρηση γλυκόζης νηστείας και γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c) και η κατάλληλη διαχείριση είναι κρίσιμες για την πρόληψη ή επιβράδυνση των επιπλοκών.

Η θεματική της Παγκόσμιας Ημέρας Διαβήτη 2025

Η καμπάνια για τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη (2025) έχει ως κεντρικό θέμα «Diabetes and Well-being» (Διαβήτης και Ευεξία) με εστίαση στον χώρο εργασίας: «Diabetes and well‐being at work». Το μήνυμα καλεί σε δράση με το σύνθημα «Know more and do more for diabetes at work».

Οι βασικοί άξονες της καμπάνιας συνοψίζονται ως εξής:

Παγκόσμια εκστρατεία για να αναδειχθεί πως το 70% περίπου των ατόμων με διαβήτη βρίσκεται σε ηλικία εργασίας.

Εστίαση στις ψυχολογικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν: για παράδειγμα, 3 στα 4 άτομα με διαβήτη έχουν βιώσει άγχος ή κατάθλιψη λόγω της νόσου.

Διαμόρφωση ενός εργασιακού περιβάλλοντος που σέβεται τις ανάγκες των εργαζομένων με διαβήτη (υγιεινή διατροφή, σωματική δραστηριότητα, υποστήριξη ψυχικής υγείας, αποφυγή ρατσισμού ή διακρίσεων).

Σύγχρονη προσέγγιση και εξελίξεις

Η έμφαση δίνεται πλέον όχι μόνο στη γλυκαιμική ρύθμιση αλλά και στην ολική ευεξία του ασθενούς.

Τα σύγχρονα θεραπευτικά εργαλεία περιλαμβάνουν:

Φαρμακευτικές κατηγορίες όπως οι αγωνιστές GLP-1 και οι αναστολείς SGLT2 που πέρα από το γλυκαιμικό έλεγχο στοχεύουν στην καρδιο-νεφρική προστασία.

Εκπαίδευση και ενδυνάμωση του ασθενούς (self-management), συμπεριλαμβανομένων των αλλαγών στον τρόπο ζωής: διατροφή, άσκηση, έλεγχος βάρους, διακοπή καπνίσματος.

Συνεχή καταγραφή γλυκόζης (CGM) και αντλίες ινσουλίνης (ιδιαίτερα σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1).

Η ολιστική αυτή προσέγγιση συνάδει με τη φετινή θεματική για ευεξία και εξασφάλιση ποιότητας ζωής για το άτομο με διαβήτη.

Προληπτικά πλαίσια και δημόσια υγεία

Η πρόληψη του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 αποτελεί στρατηγικό στόχο.

Μέτρα πρωτογενούς πρόληψης περιλαμβάνουν:

Προαγωγή υγιεινής διατροφής: αύξηση κατανάλωσης φυτικών ινών, λαχανικών, μείωση επεξεργασμένων τροφίμων, περιορισμός ζάχαρης και κορεσμένων λιπών.

Ενθάρρυνση τακτικής σωματικής δραστηριότητας: τουλάχιστον 150 λεπτά/εβδομάδα μέτριας έντασης άσκηση.

Διατήρηση φυσιολογικού βάρους και αποφυγή κεντρικής παχυσαρκίας.

Έλεγχος επιβαρυντικών παραγόντων όπως υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, κάπνισμα.

Η καμπάνια για τη φετινή χρονιά κατευθύνει το κοινό, τις επιχειρήσεις και τους εργασιακούς χώρους να αντιληφθούν τη διαταραχή όχι ως μεμονωμένο ιατρικό πρόβλημα αλλά ως ζήτημα ευεξίας, υποστήριξης και δικαιωμάτων στον χώρο εργασίας. Το σύνθημα «Know more and do more for diabetes at work» υπογραμμίζει ότι:

α) Η γνώση για τη νόσο πρέπει να μετατρέπεται σε πράξη (screening, υποστήριξη, ορθός χειρισμός).

β) Οι εργοδότες και φορείς πρέπει να διαμορφώνουν πολιτικές που επιτρέπουν στους εργαζόμενους με διαβήτη να εργάζονται με αξιοπρέπεια και ασφάλεια. γ) Κοινωνική ευθύνη και δημόσια υγεία συνδέονται – η αντιμετώπιση του διαβήτη απαιτεί συνεργασία μεταξύ επαγγελματιών υγείας, εργοδοτών, εργαζομένων και πολιτικών φορέων.

Ο Νοέμβριος προσφέρει μια ευκαιρία για αναστοχασμό και ενεργοποίηση: η Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη δεν είναι μόνο ημέρα ενημέρωσης αλλά μια πρόσκληση για αλλαγή.

Βασικές προτεραιότητες πρέπει να είναι:

Η έγκαιρη διάγνωση και η τακτική παρακολούθηση των ατόμων με προδιαβήτη ή διαβήτη.

Η εφαρμογή ολιστικών στρατηγικών που ενσωματώνουν θεραπεία, εκπαίδευση, τεχνολογία και ψυχική υγεία.

Η ενίσχυση του ρόλου των εργασιακών χώρων, ως περιβάλλοντων που προάγουν την υγεία και δεν στιγματίζουν.

Η συμμετοχική καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, μέσω των μέσων ενημέρωσης, των φορέων και της κοινωνίας των πολιτών, με έμφαση στο μήνυμα «διαβήτη και ευεξία».

Ο σακχαρώδης διαβήτης δεν αφορά μόνο τη ρύθμιση της γλυκόζης, αφορά τη συνολική ποιότητα ζωής του ατόμου, την κοινωνική του ένταξη, την ευεξία και το δικαίωμα στην εργασία με αξιοπρέπεια. Η φετινή θεματική μας υπενθυμίζει ότι η γνώση πρέπει να μετασχηματίζεται σε δράση και ότι κάθε επαγγελματίας υγείας, κάθε εργοδότης, κάθε πολίτης έχει ρόλο σε αυτήν την ενιαία προσπάθεια.

ygeiamou