Η Πειθώ... που δεν πείθει!

Τι άλλο θα μπορούσε να ήταν, πάρεξ θεά της ελληνικής μυθολογίας;
Προσωποποιούσε την πολύπλευρη δύναμη του λόγου και το μεγαλείο της ρητορικής. Στόχος της μοναδικός, η παρακίνηση. Η παρακίνηση κάποιου τρίτου για αποδοχή του μηνύματος και περαιτέρω δράση. Από τα “Μαθήματα Ρητορικής” του Νίτσε, συνάγεται ότι, ρητορεία είναι η ικανότητα να διεγείρομε σε άλλους την άποψή μας περί ενός ζητήματος, να εξάψομε μέσα τους το συναίσθημά μας και να τους κάνομε να μας προσέξουν και, γιατί όχι, να μας συμπαθήσουν.
Βέβαια, ο Γκαίτε μας τρομάζει όταν παρατηρεί, ότι στις τραγωδίες του Σοφοκλή εμφανίζονται οι καλλίτεροι ρήτορες διότι, όταν όλοι τους θα έχουν ολοκληρώσει το λόγο τους, σου δημιουργείται η εντύπωση πως η υπόθεσή τους, η θέση τους, η άποψή τους είναι η πιο σωστή και η πιο δίκαιη.

Όμως, αυτή η παρακίνηση, για αποδοχή και δράση, προσκρούει σε ουκ ολίγες θεωρίες “προσδοκιών” του ατόμου για ένα δεδομένο αποτέλεσμα, αλλά και την ελκυστικότητά
του. Και εδώ, είναι ατελείωτοι οι κρίκοι της αλυσίδας που οδηγούν στα μύχια της ψυχής μας για να βρούμε γιατί κάποιο αποτέλεσμα είναι ή δεν είναι δεδομένο, είναι ή δεν είναι ελκυστικό,
για τον καθένα μας. Γι’ αυτό, ο Αριστοτέλης διατείνεται πως, η ρητορική τέχνη ως σύστημα έχει να κάνει με τους τρόπους δημιουργίας πειθούς, ένα είδος απόδειξης, γιατί τότε κυρίως
πειθόμαστε, όταν θεωρήσομε ότι κάτι τι έχει αποδειχθεί, ότι η ρητορική απόδειξη είναι το ενθύμημα το οποίο είναι το κυριότερο μέσο δημιουργίας πειθούς, είναι ένα είδος
συλλογισμού, και γίνεται φανερό ότι εκείνος που είναι σε θέση να ξέρει από τι υλικό ξεκινώντας και ποια πορεία ακολουθώντας διαμορφώνεται ένας συλλογισμός, αυτός μπορεί
να διακρίνει το αληθινό από το αληθοφανές, αν και οι άνθρωποι είναι από τη φύση τους προικισμένοι να συλλαμβάνουν την αλήθεια . . .

Καμία διάθεση, ίσως και δυνατότητα, από πλευράς μας, να εξαντλήσομε και να ερμηνεύσομε τις προϋποθέσεις που θέτει ο Αριστοτέλης για να φθάσομε στην πειθώ. Αλλά, στην κωμωδία “Πλούτος” του Αριστοφάνη, ένας πατέρας, τίμιος αλλά καταχρεωμένος
αγρότης, πηγαίνει στους Δελφούς να ρωτήσει τι ακριβώς πρέπει να κάνει ώστε ο γιος του να έχει καλύτερη από αυτόν τύχη. Παίρνει την απάντηση να ακολουθήσει τον πρώτο άνθρωπο που θα συναντήσει βγαίνοντας από τον ναό. Αλλά αυτός είναι κουρελής και τυφλός. Αργότερα θα μάθει πως είναι ο ίδιος ο θεός Πλούτος, που μοιράζει τα πλούτη χωρίς να βλέπει που και
σε ποιον τα δίνει. Αμέσως τον πηγαίνει στον Ασκληπιό και τον γιατρεύει. Όταν όμως μαθεύτηκε ότι έχει στο σπίτι του τον θεό Πλούτο, αρχίζουν να προσέρχονται διάφοροι πονηροί και καιροσκόποι για να ζητήσουν από τον Πλούτο, που τώρα πλέον βλέπει, να τους δώσει από τα καλά του και από τα πλούτη του. Η μόνη που αντιστέκεται και επιτίθεται σε τούτη τη νέα τάση του κόσμου είναι η Πενία, η οποία λέει πως μόνο με αυτήν ο κόσμος
προοδεύει. Μόνο μαζί της μπορεί να υπάρχει η ελπίδα και η προσπάθεια για ένα καλύτερο μέλλον. Η φτώχια αναγκάζει τους ανθρώπους να δουλεύουν και να προκόβουν.

Δικό μου δώρο, λέει, είναι η φρόνηση και η σεμνότητα που χαρίζω, όχι η ξετσιπωσιά και η παραλυσία,  όπως κάνει ο Πλούτος. Τελικά ο Χρεμύλος, το όνομα του πατέρα, θα διώξει την Πενία κακείν κακώς, είναι και μια κακάσχημη γριά, λέγοντάς της,
“Ου γαρ πείσεις ουδ’ δ’ ην πείσεις” (ου με πείσεις καν με πείσεις). Γιατί τελικά ο (κάθε) Χρεμύλος δεν πείθεται; Είναι φτωχή η παρακίνηση; Είναι χαλαρή η προσδοκία; Είναι το ενθύμημα δυσανάγνωστο; Προφανώς, με την (παρα)πληροφόρηση της εποχής μας, ασφαλής προσέγγιση του θέματος δεν υπάρχει.
Αλλά, θα διερωτηθούμε, η ιατρική Επιστήμη και το Κράτος, για ένα θέμα πανδημίας με
καταγεγραμμένες τις τραγικές συνέπειες (και δεν ξέρομε ακόμα που θα φθάσομε), πρέπει να μετατραπούν σε Αριστοτελικούς ρήτορες για να πείσουν τους πολίτες τι πρέπει γίνει ώστε να θωρακιστούν οι κοινωνίες από τον Covid -19;
Αφήνω κατά μέρος τον ξερόλα της διπλανής πόρτας, τους τσαρλατάνους, τους δικηγόρους με άποψη επί παντός του επιστητού, τους “φευγάτους” σταυροφόρους και κάθε πικραμένο “δικαιωματιστή”, οi οποίοi, λες και έφαγαν τα νιάτα τους στην έρευνα και τα εργαστήρια και έχουν κατανοήσει τον τρόπο που . . . “η πρωτεΐνη ακίδα του Covid -19
δεσμεύεται στην επιφάνεια των ανθρωπίνων κυττάρων πάνω σε έναν υποδοχέα γνωστό ως μετατρεπτικό ένζυμο της αγγειοτενσίνης και, άρα, διαφοροποιεί το ανθρώπινο DNA . . . και άρα το εμβόλιο είναι σκεύασμα του σατανά”! Και οι αποδέκτες πολλοί!

Είχε άδικο η Jane Austen που την “Πειθώ”, την μετέτρεψε σε εμπνευσμένο μυθιστόρημα ερωτικού περιεχομένου;
Πάντως, οι τρεις εικονιζόμενοι της φωτογραφίας αναντίρρητα και με λαχτάρα, φόρεσαν τις μάσκες που τους παρείχε η Πολιτεία, εκεί, τότε, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, για την προστασία της ζωής τους και το καλό όλων. Όπως η ανθρωπότητα, διαχρονικά “φοράει” το εμβόλιο που η Επιστήμη της προσφέρει ως θείο δώρο για την κάθε περίσταση.
Σήμερα, ποιά αόρατη “Πενία” προσπαθεί να επιβάλλει την άρνηση και πόσα τα θύματά της;
 

* O Γρηγόριος Δημ. Νούσιας είναι αεροπόρος.