Περί της άρσης του ακαδημαϊκού ασύλου και της αστυνόμευσης

Στόχος του παρόντος κειμένου δεν είναι να αναδείξει για άλλη μια φορά την συνολικότερη κρίση της Ανώτατης Παιδείας: Λόγου χάρη το κοινωνικό αίτημα της χρήσης της ως κοινωνικού ασανσέρ, που πηγαίνει μόνο «προς τα πάνω». Που υπό το πρόσημο του δικαιωματισμού, καθιστά την πτυχιοποίηση του κάθε υποψήφιου φοιτητή ή εν δυνάμει απόφοιτου κάτι σαν «ατομικό δικαίωμα του καθενός» με οποιοδήποτε τρόπο, ανεξάρτητα προφανώς από τις πραγματικές επιδόσεις των δικαιωματούχων («τα πτυχία copies κτώνται» έγραφαν μέχρι πρότινος οι τοίχοι του Παντείου). Τη συστηματική καλλιέργεια του παρασιτισμού στις νοοτροπίες των νέων και των γονέων τους. Τις πολυάριθμες διευκολύνσεις αποφοίτησης όσων απαιτούν γρήγορα το πτυχίο τους, αλλά και όσων παρατείνουν την φοιτητική τους ιδιότητα υπό την μορφή της «αιώνιας φοίτησης». Την μεταβολή της δημόσιας ανώτατης εκπαίδευσης σε ένα είδος μεταλυκειακών σπουδών που συμπληρώνονται με μεταπτυχιακούς τίτλους από κάποια πανεπιστήμια της ημεδαπής, της αλλοδαπής κλπ. Όλες αυτές οι καταστάσεις, οι νοοτροπίες που τις υποθάλπουν, οι πολιτικές επιλογές που τις στηρίζουν, είναι πράγματα χιλιοειπωμένα τα οποία είναι εντούτοις κάπου κάπου χρήσιμο να υπενθυμίζονται, έτσι ώστε οι παραχαράξεις του παραδοσιακού αιτήματος του εκδημοκρατισμού της παιδείας, ιδίως δε της ανώτατης από τους συνήθεις υποκριτές που παριστάνουν τους προοδευτικούς, να αναδεικνύεται κάθε φορά που οι περιστάσεις το απαιτούν.

Η σημερινή συζήτηση αφορά περισσότερο στην μεταβολή της λειτουργίας του λεγόμενου πανεπιστημιακού ασύλου. Καθίσταται επείγουσα από τη θεσμοθέτηση της αστυνόμευσης των χώρων όπου, όπως υποτίθεται, καλλιεργείται η ελεύθερη σκέψη και ο κριτικός στοχασμός μέσω της διδασκαλίας και της έρευνας. Του ασύλου, που επί της ουσίας έχει προ πολλού καταργηθεί, προφανώς με τις ευλογίες ορισμένων δήθεν προοδευτικών δυνάμεων στους χώρους των διαλυμένων πρώην μαζικών φοιτητικών κινημάτων, αλλά και των ίδιων των συγκλήτων και των άλλων θεσμικών πλαισίων που είναι αρμόδια για την λειτουργία των ελληνικών δημόσιων πανεπιστημίων. Τα επεισόδια της ανομίας, της βίας κατά όλων των αντιφρονούντων στην εκάστοτε «πολιτική ορθότητα» της εποχής, συχνά από φασίζουσες συμμορίες τραμπούκων του πανεπιστημιακού και εξωπανεπιστημιακού χώρου, που ενδεχομένως αποκαλούν τον εαυτό τους «αναρχικό» ή «αντιεξουσιαστή», έλαβαν χώρα με την ανοχή και την συναίνεση πολλών, πιο σοβαροφανών, ψευτοαριστερών του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος. Τα απαράδεκτα συμβάντα που βλέπουν το φως της δημοσιότητας πληθαίνουν υπενθυμίζοντας μας τις γενικές, παρούσες ιστορικές συγκυρίες του έμμεσου εκφασισμού των κοινωνικών νοοτροπιών και της παράλυσης των νέων θεσμικών πλαισίων διαχείρισης του σημερινού πανεπιστημίου. Ίσως, τα παραπάνω αναδεικνύουν και τις πιο αποτρόπαιες πτυχές του εκφυλισμού των πολιτικών εννοιών και της ίδιας της κοινής λογικής σε άθλιες, πολιτικά, πολιτισμικά και οικονομικά χρεοκοπημένες αποικίες, όπως η Ελλάδα.

Σε τέτοιες συνθήκες, ελλείψει σοβαρών δημοκρατικών φοιτητικών κινημάτων, ικανών με την μαζικότητά τους και το δυναμισμό τους να περιφρουρήσουν το άσυλο και να αποτρέψουν τον εκφυλισμό του, δυστυχώς, δυστυχέστατα ίσως, η αστυνόμευση των χώρων του πανεπιστημίου φαίνεται να καθίσταται αναγκαία, όχι βέβαια για την πραγματική προάσπιση του ασύλου (τίποτα δεν μπορεί να προστατέψει την ελεύθερη διακίνηση ιδεών στα πανεπιστήμια από το διαρκώς ανερχόμενο ιδεολογικό και πολιτισμικό χάος, τη γενικευμένη ημιμάθεια και τις φασίζουσες πρακτικές των διαφόρων κατά φαντασίαν δικαιωματούχων και δικαιωματιστών της αναρχοφιλελεύθερης συμφοράς), αλλά για τη διάσωση κάποιων στοιχειωδών όρων αρμονικής συνύπαρξης των κοινωνικών και ιδεολογικών αντιθέσεων. Όρων μάλλον απαραίτητων πλέον, ακόμα και για την κάπως πιο εύρυθμη τυπική λειτουργία των σημερινών δημοσίων ΑΕΙ. Είναι πράγματι λογικό να πιστεύει κανείς ότι κάπως θα πρέπει να προστατευθούν από τις διάφορες νεοφασίζουσες συμμορίες, τόσο οι εξατομικευμένοι και συχνά τρομοκρατημένοι από τους τραμπουκισμούς φοιτητές, όσο και οι δημόσιοι λειτουργοί που έχουν ακαδημαϊκές ιδιότητες και έχουν επιφορτιστεί με το έργο της διδασκαλίας του ορθού λόγου. Διότι είναι χαρακτηριστικό της μέχρι σήμερα ολιγωρίας του επίσημου ελληνικού κράτους, ότι μόνο οι φοροεισπράκτορες και οι συμβολαιογράφοι προστατεύτηκαν νομικά από τις λογικές και αναμενόμενες κοινωνικές αντιδράσεις και τις αντιστάσεις ενός τμήματος του ελληνικού λαού που κινητοποιήθηκε κατά των απίστευτων μνημονιακών επιβαρύνσεων (από το 2019 τα αδικήματα της διατάραξης της λειτουργίας δημόσιας υπηρεσίας ή των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου κατέστησαν αυτεπάγγελτα, καθώς και τα αδικήματα «σε βάρος ανθρώπων που πέφτουν θύματα βιαιοπραγιών στον χώρο της εργασίας τους, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους»). Εντούτοις, η ασυδοσία και η αυθαιρεσία στα ΑΕΙ έμειναν στο απυρόβλητο παρά τις παραπάνω επίσημες δηλώσεις: προφανώς λόγω ασύλου, τίποτα δεν προστατεύει ως σήμερα τους ακαδημαϊκούς λειτουργούς από τις συμμορίες και τους τραμπούκους.

Είναι βέβαια σίγουρο ότι οι γνωστοί «ακτιβιστές» που δρουν με την ανοχή όλου του συρμού των δυνάμεων της πολιτικά ορθής «αριστεράς» και των λοιπών προοδευτικών δυνάμεων, θα ενοχληθούν και θα αντιταχθούν με όλους τους τρόπους στην αστυνόμευση των χώρων των ΑΕΙ. Και πράγματι, το θέαμα μιας τέτοιας αστυνόμευσης ίσως να είναι όντως ανατριχιαστικό. (Κατά μείζονα λόγω τώρα που η αστυνομοκρατία που έχει επιβληθεί στο σύνολο της κοινωνίας λόγω της πανδημίας και του ελέγχου των κινήσεων όλων των πολιτών έχοντας δημιουργήσει μια εύλογη αγανάκτηση σε πολυπληθείς κοινωνικές ομάδες.) Ας όψονται όμως, γι’ αυτήν την ανατριχίλα όλοι όσοι, άμεσα ή έμμεσα, έστω με τη σιωπή τους, με τις παρατάξεις τους, τις κουτοπόνηρες κομματικές τους συναλλαγές, τις καλές πολιτικές σχέσεις τους με το αποτρόπαιο θέαμα της λουμπενοποίησης και της συμμοριοποίησης ενός σημαντικού τμήματος της νεολαίας (φοιτητικής ή μη) συμμετέχουν από την μεταπολίτευση και ύστερα στην αποσύνθεση των μαζικών φοιτητικών κινημάτων και στη σταδιακή απονομιμοποίηση της παραδοσιακής, δημοκρατικής έννοιας του ασύλου. Ας μην κοροϊδευόμαστε: είναι δυστυχώς πολλοί οι ακαδημαϊκοί που, πίσω από διάφορες σκοπιμότητες, μέσα από βαρύγδουπες δήθεν προοδευτικές δηλώσεις, κούφιες και κενές συγκεκριμένου περιεχομένου ριζοσπαστικές συνδηλώσεις, λεονταρισμούς κατοικίδιας ακαδημαϊκής γάτας, αγριάδες εγκλωβισμένου ξεδοντιασμένου σκύλου που ενώ γλύφει όποιο καθεστωτικό χέρι τον βοηθά να αναδειχτεί και να εξελιχθεί επαγγελματικά, συνεχώς γαβγίζει ενάντια σε ότι του φαίνεται ή του είπαν πως είναι «συντηρητικό», συνέβαλαν στην απονομιμοποίηση του ακαδημαϊκού ασύλου. Είναι εντούτοις αλήθεια ότι η πλειοψηφία αυτών των ανθρώπων θέλοντας και μη, ή επιθυμώντας να μην έχουν προβλήματα στη δουλειά τους και στην εξέλιξή τους, προσαρμόστηκε στις ψευτοπροοδευτικές ιδεοληψίες του συρμού και εκλογίκευσε την ιδεολογική υποταγή της στις ροζουλί ανοησίες της καθεστωτικής αριστεράς. Δηλαδή στις επιτρεπτικότητες, στις ανεκτικότητες και στα άλλα δόγματα της νέας πολιτικής θρησκείας του εξατομικευμένου δικαιωματισμού. Οι άνθρωποι αυτοί είναι συχνά οι ίδιοι θύματα του νέου ολοκληρωτισμού που έχει επιβληθεί σε όλο το οικοδόμημα της παιδείας. Με άλλα λόγια, είναι οι ίδιοι θύματα της συμβολικής ή κάποτε και της έμπρακτης βίας που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο χαρακτηρίζουν πρακτικά την καταστρατήγηση του ασύλου και της δημοκρατίας στα ΑΕΙ. Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους γκρινιάζουν λίγο «για τα μάτια του κόσμου», για ορισμένες «υπερβολές» που υπό την κάλυψη του δήθεν ασύλου, συμβαίνουν στους χώρους των πανεπιστημίων, αλλά διστάζουν να καταγγείλουν ότι το άσυλο έχει μεταβληθεί σε τυπικό κέλυφος τις ιδεολογικής τρομοκρατίας που ασκεί το παρακράτος εντός των πανεπιστημίων. Έτσι, οι παραπάνω προοδευτικοί συμπορεύονται με την ιστορική διαδικασία που οδηγεί ορισμένα τμήματα της κοινωνίας, η οποία σταδιακά μοιάζει να βυθίζεται στο χάος, να βγάζουν μόνα τους, με τα χεράκια τους, τα ματάκια τους…

Όταν λοιπόν οι ακαδημαϊκές κοινότητες φαίνονται έως σήμερα ανίκανες να προασπίσουν τα απολύτως αυτονόητα από τον εκφυλισμό, είναι μοιραίο να αναλαμβάνει το κράτος – το όποιο κράτος, τα πολιτικά καθήκοντα της αποτροπής των διαδικασιών της σταδιακής υποκατάστασης του ακαδημαϊκού ασύλου των ιδεών από το άσυλο που παρέχεται στο χάος, στην ανομία, στην ασυδοσία και στην αυθαιρεσία.

Ο νέος υφυπουργός, κ. Συρίγος, που ανέλαβε τις ηλεκτροφόρες αρμοδιότητες σχετικά με την αστυνόμευση των χώρων των ΑΕΙ, θα πρέπει μάλλον να περιμένει από τους κύκλους αυτούς τις ανάλογες αντιδράσεις. Γνώμη μας είναι ότι θα πρέπει να τις παρακάμψει χωρίς αυταρχισμό (για να μην θρηνήσουμε και θύματα, διότι οι νοοτροπίες αυτές τρέφονται από τις συγκρούσεις), χρησιμοποιώντας ίσως τα ίδια ιδεολογικά εργαλεία της μεταλλαγμένης αριστεράς για την ριζική αποδόμηση της δήθεν αντιαυταρχικής επιχειρηματολογίας της. Ίσως, χρησιμοποιώντας έναν διαρκή ανοιχτό διάλογο με την ευρύτερη νεοελληνική κοινωνία του θεάματος επί των κρίσιμων αυτών ζητημάτων.

*Ο Γιάννης Παπαμιχαήλ είναι ομότιμος καθηγητής Ψυχολογίας. Αρχικά στο Πανεπιστήμιο Πατρών (1985-2003) και στη συνέχεια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Διευθυντής της έδρας UNESCO στις Επιστήμες της Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Πατρών. Ερευνητής στο CNRS (1978-1982). Συγγραφέας βιβλίων, δοκιμίων, μονογραφιών και πολλών άρθρων σχετικά με θέματα κοινωνικής, πολιτικής και εκπαιδευτικής ψυχολογίας.