ΕΕ: Αργά αλλά σταθερά ανοίγει ο δρόμος για την «ευρωπαϊκή CIA» στη σκιά του Τραμπ

Ένα από τα βασικά προβλήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ό,τι αφορά την κοινή άμυνα και ασφάλεια, όπως πολύ συχνά λέγεται, είναι η έλλειψη συνεννόησης ανάμεσα στις δυνάμεις και τις υπηρεσίες των 27 κρατών-μελών. Και φυσικά άμυνα και ασφάλεια δεν σημαίνει μόνο ένοπλες δυνάμεις και σώματα ασφαλείας. Σημαίνει εξίσου και υπηρεσίες πληροφοριών. 

Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες διαθέτουν τέτοιες υπηρεσίες. Πόσο όμως αυτές οι υπηρεσίες επικοινωνούν μεταξύ τους; Από ελάχιστα έως καθόλου στις περισσότερες περιπτώσεις. Και αν δεν υπάρχει επαρκής επικοινωνία, πώς να μιλήσει κανείς για συνεργασία ή συλλειτουργία αυτών των υπηρεσιών…

Άλλη μια αδυναμία

Δυστυχώς, σε αντίθεση με τις υπηρεσίες εφαρμογής του νόμου, τις αστυνομικές δυνάμεις των ευρωπαϊκών χωρών, που έχουν εδώ και πάνω από 25 χρόνια έναν ευρωπαϊκό οργανισμό συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών και εμπειρίας, τη γνωστή σε όλους EUROPOL με έδρα την Ολλανδία, αυτό δεν συμβαίνει με τις υπηρεσίες πληροφοριών και εθνικής ασφάλειας. Στον τομέα αυτό τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα συνεργασίας είναι πενιχρά.

Οπωσδήποτε αυτό έχει να κάνει και με τη δυσκολία κάθε χώρας, αλλά και κάθε υπηρεσίας να μοιράζεται το υλικό της με φορείς έξω από το κέλυφος ασφαλείας της. Στην περίπτωση όμως της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχουμε μια οικογένεια κρατών που έχουν τόσο στενή σχέση και αλληλεξάρτηση πια, που είναι κυριολεκτικά αδύνατο να μείνει έξω από τον χορό της συνεργασίας ο τομέας των πληροφοριών.

Έτσι έχουν προκύψει τα τελευταία χρόνια κάποιες υποτυπώδεις δομές, που ωστόσο ακόμα -ή μάλλον μέχρι πολύ πρόσφατα- παρέμεναν σε εμβρυακό στάδιο. Πρόκειται κατά βάση για δύο δομές, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πληροφοριών και Κατάστασης (EU Intelligence and Situation Centre: EU-INTCEN) και το Διευθυντήριο Πληροφοριών του Στρατιωτικού Επιτελείου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EU Military Staff – Intelligence Directorate). Και οι δύο αυτές υποδομές ανήκουν στην επίβλεψη της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης, δηλαδή της διπλωματικής υπηρεσίας της ΕΕ και λειτουργούν σε άξονα κυρίως επιβοηθητικό των οργάνων της Ένωσης, με σκοπό την παροχή δεδομένων, πληροφόρησης και συμβουλευτικής. Κοινώς δεν έχουν κανένα απολύτως εκτελεστικό, επιτελικό ή οργανωτικό χαρακτήρα.

Το ερώτημα είναι πώς είναι δυνατόν στην Ευρώπη να γίνεται τόση συζήτηση για την οργάνωση της κοινής άμυνας και την επαύξηση της κοινής ευρωπαϊκής ασφάλειας, όταν απουσιάζει εντελώς η μέριμνα για την συγκρότηση ενός κλάδου πληροφοριών, που είναι απόλυτα αναγκαίος για οποιοδήποτε κράτος, πόσο μάλλον για μια ένωση τόσων κρατών που είναι στόχος προκλήσεων και υπονόμευσης, όπως τονίζουν όλοι οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι.

Ο «τυφώνας Τραμπ» οδηγεί σε αλλαγές

Παρά το γεγονός ότι όλες οι συζητήσεις που γίνονται στις Βρυξέλλες τα τελευταία τριάμισι χρόνια για την ασφάλεια, την άμυνα και τους εξοπλισμούς είχαν αφήσει σχεδόν ανέγγιχτο το κρίσιμο κομμάτι των πληροφοριών, ένα διάστημα λίγων μηνών διακυβέρνησης των ΗΠΑ από τον Ντόναλντ Τραμπ ήταν αρκετό για να αρχίσουν να αλλάζουν τα πράγματα. Πλέον, οι κινήσεις πυκνώνουν μέσα στις δομές των ευρωπαϊκών οργάνων και όλα δείχνουν ότι σύντομα θα έχουμε σε αυτό το επίπεδο εξελίξεις που θα φέρουν ένα αρκετά διαφορετικό τοπίο σε σχέση με ό,τι ίσχυε ως τώρα.

Καταρχάς, όλους τους τελευταίους μήνες, οι περισσότερες χώρες μέλη τοποθετούν πλέον και για πρώτη φορά προσωπικό πληροφοριών στις διπλωματικές αντιπροσωπείες τους στην ΕΕ. Παράλληλα, τα έστω και υποτυπώδη ευρωπαϊκά κλιμάκια πληροφοριών που αναφέραμε παραπάνω, παρέχουν πλέον σε πολύ συχνή βάση εκθέσεις πληροφοριών τους ανώτερους αξιωματούχους της Ένωσης, κάτι σχεδόν άγνωστο μέχρι πρότινος. 

Επιπλέον, πυκνώνουν οι συζητήσεις για την ανάγκη συγκρότησης μιας «EUROPOL πληροφοριών» ή αλλιώς μιας «ευρωπαϊκής CIA» όπως τονίζουν υψηλόβαθμοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, δηλαδή ενός κεντρικού πανευρωπαϊκού οργάνου συνεργασίας των υπηρεσιών πληροφοριών των χωρών-μελών, που θα έχει και επιτελικό ρόλο αλλά και εκτελεστικές αρμοδιότητες. Βασικό στοίχημα σε αυτή την προσπάθεια θα αποτελέσει το «ξεκλείδωμα» του διαμοιρασμού των πληροφοριών και η δημιουργία δεξαμενής προσωπικού από τις υπηρεσίες των ευρωπαϊκών χωρών που θα μπορεί να σχεδιάζει και να διεξαγάγει επιχειρήσεις πληροφοριών και αντιπληροφοριών.

Εννοείται ότι βρισκόμαστε ακόμα πολύ μακριά από την ωρίμανση μιας τέτοιας εξέλιξης, ωστόσο, όπως επισημαίνουν αρκετοί στις Βρυξέλλες, μέχρι πρόσφατα όλα τα παραπάνω μόνο ως σενάριο επιστημονικής φαντασίας μπορούσαν να υπάρξουν.

Από τη Βέρνη στις Βρυξέλλες

Παρά την παραδοσιακή απομόνωση των υπηρεσιών πληροφοριών των ευρωπαϊκών χωρών, και τις επιμέρους επιφυλάξεις της μιας χώρας για την άλλη, αρκετοί φέρνουν ως παράδειγμα συνύπαρξης και συνεργασίας τη «Λέσχη της Βέρνης», ένα άτυπο φόρουμ υπηρεσιών πληροφοριών από τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, που υφίσταται εδώ και δεκαετίες και συνεδριάζει  δυο φορές ανά έτος. Ωστόσο, το κλαμπ αυτό δεν είναι υπηρεσιακός οργανισμός, δεν λογοδοτεί στην ΕΕ και δεν διαμοιράζεται κρίσιμες πληροφορίες, επειδή αρκετές υπηρεσίες ανησυχούν ότι αυτές μπορεί να φτάσουν εκεί που δεν πρέπει.

Το ζήτημα σήμερα είναι πώς θα πειστούν και οι πολιτικοί προϊστάμενοι, αλλά κυρίως οι υπηρεσιακοί αξιωματούχοι ότι είναι ανάγκη να αποχωριστούν ένα κρίσιμο κομμάτι της αυτονομίας των εθνικών υπηρεσιών, προκειμένου να μπορέσει να φτιαχτεί ένας πολύ πιο ισχυρός ευρωπαϊκός βραχίονας που θα μπορεί πραγματικά να προστατεύει την Ευρώπη από το φάσμα των σύγχρονων προκλήσεων και απειλών που την αγγίζουν, από την τρομοκρατία, μέχρι το οργανωμένο έγκλημα και φυσικά την υπονόμευση και την επιθετικότητα τρίτων δυνάμεων και πιο συγκεκριμένα της Ρωσίας.

Σε αυτή την κατεύθυνση καθοριστικό ρόλο παίζει η πολιτική της κυβέρνησης Τραμπ, που όλο το προηγούμενο διάστημα τηρεί μια επαμφοτερίζουσα στάση τόσο απέναντι στην Ουκρανία, όσο και σχετικά με τη συνεργασία με τις υπηρεσίες πληροφοριών συμμαχικών κρατών, όπως για παράδειγμα στο πλαίσιο του δικτύου Five Eyes (ΗΠΑ, ΗΒ, Αυστραλία, Ν.Ζηλανδία, Καναδάς) και του ΝΑΤΟ. Ήδη οι Ουκρανοί έχουν αποκοπεί σε μεγάλο βαθμό από την πληροφόρηση που ερχόταν από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες. Αρκετοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ανησυχούν ότι σύντομα κάτι τέτοιο θα συμβεί στην πράξη και προς όλες τις ευρωπαϊκές υπηρεσίες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Είναι ανάγκη συνεπώς οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες να υπερβούν τα μεταξύ τους εμπόδια συνεννόησης και συνεργασίας, κάτι που δεν είναι όμως ακόμα καθόλου αυτονόητο. Μολονότι τα τελευταία χρόνια αυξάνεται και διευρύνεται η συνεργασία μεταξύ υπηρεσιών διαφόρων χωρών της ΕΕ, όπως η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Γαλλία, οι βόρειες χώρες, ακόμα και η Γερμανία, με την προσθήκη μάλιστα των βρετανικών υπηρεσιών που είναι εξαιρετικά ικανές, ωστόσο αυτό απέχει σημαντικά από μια ευρωπαϊκή «ομπρέλα» για τον πληροφοριακό πόλεμο.

Εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλη καχυποψία έναντι υπηρεσιών των πρώην «ανατολικών» χωρών, όπως η Ουγγαρία, η Ρουμανία ή η Βουλγαρία, που πολλοί αξιωματούχοι θεωρούν διάτρητες από τη ρωσική επιρροή. Απόσταση υπάρχει και με υπηρεσίες χωρών της νότιας Ευρώπης, που παραδοσιακά θεωρούνται πιο «κλειστές» στην νοοτροπία τους, μεταξύ των οποίων και η ΕΥΠ. Συνεπώς, το χτίσιμο εμπιστοσύνης είναι ένα στάδιο απαραίτητο για την εξέλιξη οποιασδήποτε σοβαρής συνεργασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

«Ο Τραμπ αξίζει το Νόμπελ Ειρήνης επειδή έφερε τις ευρωπαϊκές υπηρεσίες πιο κοντά» εκμυστηρεύτηκε στο POLITICO υπό καθεστώς ανωνυμίας ανώτερος αξιωματούχος πληροφοριών από χώρα της ΕΕ, αναφερόμενος στην στενότερη συνεργασία διαφόρων χωρών μετά το κλείσιμο της αμερικανικής στρόφιγγας πληροφοριών προς το Κίεβο. Το κρίσιμο ζήτημα παραμένει όμως πόσο σύντομα θα καταφέρει αυτή η εντεινόμενη συνεργασία να φτάσει στο επίπεδο που χρειάζεται σήμερα η Ευρώπη για να σταθεί ανταγωνιστικά στο διεθνές περιβάλλον…