Αναπτυξιακός Νόμος: Νέος μηχανισμός ελέγχων-Στο στόχαστρο και οι ελεγκτές των επιδοτήσεων

Στο κάδρο των ελεγχόμενων για επιδοτήσεις του αναπτυξιακού νόμου βάζει πλέον το Υπουργείο Ανάπτυξης και τους ιδιώτες ελεγκτές, στους οποίους είχε εκχωρήσει τα τελευταία χρόνια την ευθύνη πιστοποίησης ολοκλήρωσης των ενταγμένων επενδυτικών σχεδίων. Την ώρα που εκδίδονται η μία μετά την άλλη αποφάσεις απένταξης σχεδίων από παλαιούς αναπτυξιακούς νόμους, τα οποία είχαν λάβει μέρος των επιδοτήσεων χωρίς τελικά να υλοποιηθούν, απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης επεκτείνει τους ελέγχους και στον τελευταίο νόμο, του 2022.

Συγκεκριμένα, προβλέπεται η σύσταση ειδικών Επιτροπών Δειγματοληπτικού Ελέγχου, που θα επανεξετάζουν το 30% των επενδυτικών σχεδίων τα οποία έχουν πιστοποιηθεί ή θα πιστοποιηθούν ως ολοκληρωμένα από ιδιώτες ορκωτούς ελεγκτές ή ελεγκτικές εταιρείες.

Οι επιτροπές αυτές, που συγκροτούνται σε επίπεδο Υπουργείου Ανάπτυξης, Υπουργείου Εσωτερικών (Μακεδονίας – Θράκης) και Περιφερειών, θα έχουν τη δυνατότητα να διενεργούν διοικητικούς ή επιτόπιους ελέγχους (αυτοψίες) και να επαληθεύουν τόσο το φυσικό όσο και το οικονομικό αντικείμενο κάθε επένδυσης – δηλαδή αν πράγματι το έργο ολοκληρώθηκε, αν λειτουργεί παραγωγικά και αν οι δαπάνες που δηλώθηκαν αντιστοιχούν στην πραγματικότητα.

Σε περίπτωση που διαπιστωθούν παραβάσεις ή ανακρίβειες, οι κυρώσεις δεν θα περιορίζονται πλέον στους δικαιούχους, αλλά θα φτάνουν και στους ελεγκτές. Όπως προβλέπεται ρητά στην υπουργική απόφαση, οι υποθέσεις με σοβαρές παραλείψεις ή ψευδείς διαβεβαιώσεις στις Εκθέσεις Διασφάλισης θα διαβιβάζονται στην Επιτροπή Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχων (ΕΛΤΕ), η οποία διαθέτει ευρύ φάσμα πειθαρχικών και διοικητικών μέτρων:

-Σύσταση ή προειδοποίηση προς τον υπαίτιο ελεγκτή.

-Δημόσια ανακοίνωση με ονοματεπώνυμο και φύση της παράβασης, αναρτημένη στον ιστότοπο της ΕΛΤΕ.

-Ακύρωση και δημοσιοποίηση ότι η σχετική έκθεση ελέγχου δεν πληροί τις απαιτήσεις του νόμου.

-Χρηματικά πρόστιμα έως 100.000 € για φυσικά πρόσωπα και έως 500.000 € για ελεγκτικές εταιρείες – διπλάσια σε περίπτωση υποτροπής.

-Προσωρινή απαγόρευση διενέργειας ελέγχων ή υπογραφής εκθέσεων για 1 έως 3 έτη.

-Προσωρινή ή οριστική αφαίρεση επαγγελματικής άδειας και διαγραφή από το δημόσιο μητρώο.

-Απαγόρευση άσκησης διοικητικών καθηκόντων σε ελεγκτικές εταιρείες ή οντότητες δημοσίου ενδιαφέροντος, για χρονικό διάστημα έως τριών ετών.

Για τον καθορισμό του είδους και του ύψους της κύρωσης, η ΕΛΤΕ λαμβάνει υπόψη τη βαρύτητα και διάρκεια της παράβασης, τον βαθμό ευθύνης, την οικονομική κατάσταση του υπαίτιου, την έκταση της ζημίας ή της ωφέλειας που προέκυψε, καθώς και τυχόν προηγούμενες παραβάσεις.

Ποιοι θα επανελέγχονται

Κάθε χρόνο θα καταρτίζεται Κατάλογος Δειγματοληπτικού Ελέγχου, ο οποίος θα καλύπτει το 30% των ολοκληρωμένων επενδυτικών σχεδίων. Η επιλογή δεν θα γίνεται τυχαία, αλλά με βάση «εκτιμώμενο κίνδυνο αστοχίας» των ελέγχων που έχουν ήδη διενεργήσει οι ιδιώτες ελεγκτές. Μεταξύ των κριτηρίων που θα σταθμίζονται είναι:

-Το μέγεθος της επένδυσης και του φορέα,

-Η ύπαρξη άλλων παράλληλων σχεδίων του ίδιου ομίλου ή συνδεδεμένων επιχειρήσεων,

-Ο τομέας δραστηριότητας (μεταποίηση, τουρισμός, ενέργεια κ.ά.),

-Ο τόπος εγκατάστασης,

-Το είδος ενίσχυσης (επιδότηση, φορολογική απαλλαγή, leasing κ.ά.),

-Τυχόν ενδείξεις μη ολοκλήρωσης ή μη λειτουργίας του έργου.

Ο κατάλογος θα μπορεί να τροποποιείται μέσα στη χρονιά αν προκύψουν νέα στοιχεία ή καταγγελίες ενώ για κάθε επενδυτικό σχέδιο του δείγματος συγκροτείται ξεχωριστή επιτροπή, η οποία οφείλει να ολοκληρώσει τον έλεγχο και να υποβάλει πόρισμα εντός 45 ημερών.

«Ανενεργές» επενδύσεις

Η απόφαση δεν έρχεται τυχαία. Το Υπουργείο Ανάπτυξης επιχειρεί να προλάβει την επανάληψη των φαινομένων που ταλάνισαν τους παλαιούς αναπτυξιακούς νόμους, όταν χιλιάδες έργα είχαν εισπράξει επιχορηγήσεις χωρίς να ολοκληρωθούν ποτέ.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, από τον πρώτο νόμο του 2004 παραμένουν 4.034 επενδυτικά σχέδια ανενεργά ή ημιτελή, με συνολικές ενισχύσεις ύψους 3,85 δισ. ευρώ. Από τον νόμο 3908/2011, 978 έργα δεν ολοκληρώθηκαν, παρότι είχαν λάβει ή δικαιούνταν ενισχύσεις 1,39 δισ. ευρώ, ενώ ακόμη και στον μεταγενέστερο νόμο 4399/2016 παραμένουν 4.461 έργα σε εκκρεμότητα, με 3,82 δισ. ευρώ επιδοτήσεων. Συνολικά, πρόκειται για πάνω από 9.000 επενδυτικά σχέδια που δεν υλοποιήθηκαν όπως προβλεπόταν, με ενισχύσεις που ξεπερνούν τα 9 δισ. ευρώ (!), εκ των οποίων ένα σημαντικό μέρος ήδη μπαίνει στη διαδικασία ανάκτησης.

Μόνο μέσα στο 2025 έχουν εκδοθεί δεκάδες αποφάσεις απένταξης και επιστροφής ποσών ύψους άνω των 55 εκατ. ευρώ, ενώ στις πρώτες λίστες οφειλετών που έχουν δημοσιοποιηθεί περιλαμβάνονται κυρίως επιχειρήσεις μεταποίησης, logistics και τουρισμού, με συνολικό ύψος επενδύσεων περίπου 249 εκατ. ευρώ και επιχορηγήσεις 105,5 εκατ. ευρώ που ζητούνται πίσω.

Με αυτά τα δεδομένα, το Υπουργείο επιχειρεί να θωρακίσει εκ των προτέρων και τον τελευταίο Αναπτυξιακό Νόμο του 2022, στον οποίο η πιστοποίηση ολοκλήρωσης των επενδύσεων είχε ανατεθεί σε ιδιώτες ορκωτούς ελεγκτές και ελεγκτικές εταιρείες.

Η επιλογή αυτή είχε γίνει για να επιταχυνθεί η διαδικασία των ελέγχων και να αποφορτιστεί η δημόσια διοίκηση. Ωστόσο, οι αναφορές των τελευταίων μηνών δείχνουν ότι σε ορισμένες περιπτώσεις οι έλεγχοι ήταν τυπικοί, επιφανειακοί ή με ελλιπή τεκμηρίωση.

Το χρονοδιάγραμμα

Οι νέες Επιτροπές Δειγματοληπτικού Ελέγχου θα αρχίσουν να συγκροτούνται εντός ενός μήνα από τη σύνταξη των ετήσιων καταλόγων έργων προς έλεγχο. Για κάθε επενδυτικό σχέδιο που περιλαμβάνεται στο δείγμα θα συστήνεται ξεχωριστή επιτροπή, με μέλη έναν υπάλληλο του Υπουργείου ή της Περιφέρειας (πρόεδρο), έναν εκπρόσωπο του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ) και έναν του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΟΕΕ).

Οι επιτροπές θα διενεργούν τον έλεγχο —διοικητικό ή επιτόπιο— μέσα σε αποκλειστική προθεσμία 45 ημερών, με δυνατότητα παράτασης μόνο σε περιπτώσεις εποχικών δραστηριοτήτων. Κατά τη διάρκεια του ελέγχου θα έχουν πρόσβαση σε όλα τα διοικητικά και οικονομικά στοιχεία των φακέλων, θα μπορούν να ζητούν πρόσθετα δικαιολογητικά και να προβαίνουν σε αυτοψίες για να διαπιστώσουν την πραγματική λειτουργία της επένδυσης.

Τα πορίσματα θα αποστέλλονται στη Γενική Διεύθυνση Αναπτυξιακών Νόμων και Άμεσων Ξένων Επενδύσεων, ενώ θα κοινοποιούνται και στους φορείς των επενδύσεων. Σε περίπτωση διαπιστωμένων παραβάσεων ή ανακριβών δηλώσεων, θα εφαρμόζονται οι κυρώσεις που προβλέπονται από τον αναπτυξιακό νόμο (απένταξη, επιστροφή ενισχύσεων, ανάκληση πιστοποίησης). Αν εντοπιστούν παραλείψεις ή ψευδείς διαβεβαιώσεις στις εκθέσεις των ορκωτών ελεγκτών, οι υποθέσεις θα διαβιβάζονται στην ΕΛΤΕ για πειθαρχική διερεύνηση και επιβολή κυρώσεων.

Παράλληλα, για τη διασφάλιση της διαφάνειας και της αμεροληψίας, τα μέλη των Επιτροπών υποχρεούνται να δηλώσουν τυχόν σύγκρουση συμφερόντων πριν από τη συμμετοχή τους, ενώ υπόκεινται σε δήλωση περιουσιακής κατάστασης (“πόθεν έσχες”) σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 5026/2023.

Η εφαρμογή του μέτρου ξεκινά αμέσως μετά τη δημοσίευση της υπουργικής απόφασης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, αντικαθιστώντας το προηγούμενο καθεστώς ελέγχων του 2020.