Από το προξενιό στο λογοδόσιμο

Όταν ο νέος μπόλιαζε μια κοπελιά!

Ο νέος από την Κρήτη μιας άλλης εποχής, έπρεπε κι αυτός να διαλέξει μια κοπελιά για σύντροφο της ζωής του, και συνήθως διάλεγε, εκείνη που θα του έκανε την καρδιά να σκιρτήσει πιο πολύ από όλες τις άλλες!

Η κοπελιά αυτή μπορεί να ήταν χωριανή του, μπορεί όμως να την είδε και κάπου εξω, σε μια συνάθροιση, σε ένα γάμο, στο παζάρι, στο τρύγος, ή οπουδήποτε!

Κάπως έτσι, «μπόλιαζε», μια κοπελιά, και την έβαζε στόχο της ζωή του! Ο νέος έχει πια ξεχωρίσει ποια τον ενδιαφέρει, και η αιτία ήταν συνήθως τα όμορφα της μάτια, το χαμόγελο της, η προσωπικότητά της, ο καλός χαραχτήρα της, και πολλά ίσως άλλα χαρίσματα!

Τα προσόντα αυτά, σε συνδυασμό με μια γοητευτική εμφάνιση, εντυπωσίαζαν τον νέο, που σαν βέλος ερωτικό, του σημάδευαν την καρδιά και το μυαλό!

Έκτοτε, θα προσπαθεί να βρει κάποιο συγχωριανό της, για να μάθει όσα μπορεί περισσότερα για αυτήν, κυρίως για το ήθος της και την υπευθυνότητα της, ώστε να είναι σίγουρος για αυτό που πάει να κάνει.

Αν ο γαμπρός είχε την κατάλληλη ηλικία, και ήταν αποκατεστημένος με σπίτι, στη συνέχεια το θέμα που τον απασχολεί, θα το συζητήσει με τον πατέρα του.

Θα του πει πως αυτή η κοπελιά του αρέσει, και ότι σκέφτεται να τη ζητήσει σε γάμο!

Ποιός θα κάνει τον προξενητή;

Έπρεπε πασει θυσία ο νέος «να βάλει μπροστά τη κατάσταση», μην του τη πάρει άλλος, και για αυτό πρέπει «να δούνε πως θα το κάμουνε»!

Μπορούσε το θέμα να το αναλάβει ο πατέρας του νέου, και να πάει ο ίδιος να μιλήσει για λογαριασμό του γιου του.

Μπορούσε όμως να πήγαινε και ο ίδιος ο γιός, αν είχε βέβαια το θάρρος!

Αν δεν ήθελαν όμως να ανακατευτούν άμεσα πατέρας και γιος, διάλεγαν έναν έμπειρο και πειστικό άνθρωπο, από το δικό τους περιβάλλον, να αναλάβει αυτή τη δύσκολη δουλειά, με το αζημείωτο βέβαια.

Πολλές φορές όμως, ο ίδιος ο πατέρας του γαμπρού, έβρισκε θειάδες, μπαρμπάδες, ή άλλους συγγενείς της κοπελιάς και τους μίλαγε, για να έχει μια πρώτη εικόνα.

«Εκείνηνέ μπρέ η κοπελιά μας αρέσει, εσύ ήντα λές»;

Έπαιρναν από 'κει μια πρώτη γνώμη, και ανάλογα προχώραγαν ή όχι.

Ο μεσολαβητής λοιπόν που επέλεξαν, θα πάει σαν προξενητής (ή προξενήτρα) στο σπίτι της κοπελιάς, και θα τη ζητήσει επίσημα από το πατέρα της, για λογαριασμό του μέλλοντα γαμπρού!

Ο προξενητής, θα έχει ηδη ενημερωθεί πλήρως από το περιβάλλον του γαμπρού, στο τι ακριβώς θα πει.

Κάποια στιγμή λοιπόν, πράγματι θα επισκεφτεί το σπίτι της κοπελιάς ο προξενητής, για τα περαιτέρω...

Όμως σαν θα φθάσει ως εκεί, πρέπει αρχικά να προσέξει κάποια πράγματα...

Κάποια πράγματα, που και από αυτά εξαρτάται το ....μέλλον του ζευγαριού!

Θα μπει μέσα πατώντας το κατώφλι της πόρτας «με το δεξί» πόδι οπωσδήποτε!

Επίσης θα μπει από την κύρια είσοδο του σπιτιού, ποτέ από πλαϊνή πόρτα, ούτε θα πάει απο τη κουζίνα!

Θα πάει στο σαλόνι επίσημα, και αυτό, για να έχει ελπίδες για ένα αίσιο αποτέλεσμα!

Στο τέλος της συζήτησης, ειδικά αν η συζήτηση δείχνει να βαίνει , έστω και προς στιγμήν, προς αισιόδοξο αποτέλεσμα, ο προξενητής θα ξαναβγεί πάλι από την ίδια πόρτα που μπήκε, και αυτό για «να μη χαλάσει το προξενιό»!

Σε αυτές τις περιπτώσεις λέει επίσης το έθιμο, πως ο προξενητής θα φορά ένα ρούχο ανάποδα, ή θα φορά διαφορετικές κάλτσες, ή διαφορετικά παπούτσια, γιατί έτσι «θα εδραιωθεί, και θα στεριώσει το προξενιό» του!

Σαν περάσει λοιπόν τη πόρτα στο σπίτι της κοπελιάς, και έχει καθίσει στο σαλόνι, θα προσπαθήσει να πει τη «παραγγελιά» του γαμπρού, με τον καλύτερο πειστικό τρόπο στον πατέρα της κοπελιάς!

Θα εκθειάσει τα προσόντα του υποψήφιου γαμπρού, θα τονίσει τον υπεύθυνο και σοβαρό χαραχτήρα του.

Θα περιγράψει τα περιουσιακά του στοιχεία (αν διαθέτει), βάζοντας και κάτι τι παραπάνω!

Σπάνια εδώ να τηρηθεί η παλιά φράση:

«Του γιου σου τάξε ψώματα, και του γαμπρού σου αλήθεια»!

Το ίδιο όμως γίνεται και από την πλευρά της κοπέλας!

Πρέπει ο προξενητής να πείσει όλους, για τη σιγουριά που πρέπει να νοιώθει η κόρη, κοντά στον μέλλοντα άνδρα της!

Με λίγα λόγια, ότι στα χέρια του θα ζήσει ευτυχισμένη, θα περάσει μια ζωή χαρισάμενη, δεν θα της λείψει τίποτα, δεν θα πεινάσει ποτέ!

Ο πατέρας της κοπελιάς, θα ακούσει τον προξενητή με ιδιαίτερη προσοχή και σοβαρότητα.

Θα παρακολουθεί λέξη προς λέξη τα λόγια του, και αν ο γαμπρός είναι ξενοχωριανός, θα προσπαθήσει να αποσπάσει όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες για «το ποιόν του»!

Θα ενδιαφερθεί κυρίως για την ηλικία του, την εμφάνιση του, το επάγγελμα του, για την οικογένεια του, αλλά και την οικονομική κατάσταση της οικογενείας του.

Το πρώτο όμως πράγμα που θα ρωτήσει ο πατέρας, θα είναι φυσικά αν έχει σπίτι!

Μόνον αν έχει θα περάσουν στο επόμενο βήμα, αλλιώς το προξενιό τελειώνει εκεί!

Συνήθως, σπάνια τα ξεκόβουν από την πρώτη στιγμή.

Θα, ειπωθούν μεν καλά λόγια ένθεν κι ένθεν, όμως την τελική απάντηση θα τη πάρουν μετά παρέλευση ολίγων ημερών!

Αφού φύγει ο προξενητής, ο πατέρας θα συζητήσει το θέμα με τη κόρη του.

Παρασκηνιακά, και μέσω του προξενητή τους, θα ζητήσουν να μάθουν όλες τις απαιτήσεις του γαμπρού σε προίκα.

Η κόρη από τη μεριά της, το πρώτο πράγμα που θα ζητήσει, είναι να δει τον μέλλοντα σύζυγό της!

Και αυτό γιατί κατά πως λένε, κανείς δεν παίρνει «γουρούνι άθωρο στο σακί»! Δηλαδή γουρούνι που δεν έχουν δει την θωριά του!

Ο πατέρας της κοπελιάς, με τη σειρά του, «θα βάλει αθρώπους» να «ερευνήσουν το ποιόν» του γαμπρού, άλλα και της οικογένειάς του, και θα προσπαθήσει, να μάθει όσο γίνεται περισσότερες πληροφορίες από δω κι από κει για τον άνθρωπο αυτόν, που θα αναλάβει την τύχη της κόρης του!

Θα ορίσουν ένα ραντεβού κάπου, συνηθως σε ένα ζαχαροπλαστείο ή σε ένα σπίτι, με σκοπό να ειδωθούνε οι δυό νέοι, και να «τοπώσουν» καλά ο ένας τον άλλο.

Αυτό είπαμε, στην περίπτωση που ο νέος είναι άγνωστος από ξενοχώρι.

Αν πατέρας και κόρη συμφωνήσουν τελικά στο πρώτο «ναι», αλλά και οι πρώτες πληροφορίες για τον γαμπρό φαίνονται να είναι καλές, θα προχωρήσουν στο επόμενο βήμα.

Το τι διαθέτει ο κάθε ένας, ήδη έχουν οριστεί παρασκηνιακά, και μόνο αν τα έχουν συμφωνήσει, τότε προχωρούν πλέον σε μια επίσημη συνάντηση!

Τις περισσότερες φορές πάντως στη Κρήτη, δεν δίδανε πολλά πράγματα στην αρχή, σαν προίκα στο νέο ζευγάρι.

Συνήθως δίνανε ένα δυο χωράφια για να το καλλιεργούνε, λίγες ελιές, ένα γαιδούρι, ή ένα μοσχάρι, ένα πρόβατο ή μια κατσίκα για να πίνουν το γάλα.

Με αυτή τη μαγιά έκαναν το ξεκίνημά τους, και αργότερα στην επόμενη μοιρασιά έπαιρναν πάλι μερίδιο.

Το ζευγάρι εκείνα τα χρόνια, έπρεπε και αυτό να είναι αυτοδημιούργητο, όπως και οι γονείς τους.

Θα «μηνύσουν» λοιπόν τα πεθερικά του γαμπρού με τον ίδιο προξενητή, να περάσει ο υποψήφιος γαμπρός από το σπίτι τους, μαζί με την οικογένειά του, «να πιούνε ένα κρασί»!

Η παραγγελιά αυτή, μπορεί να έχει και ως εξής:

-«Πέστε τους πως τους τη δίδουμε, μόνο να 'ρθουνε από το σπίτι, για τα περεταίρω...»!

Αν τώρα ο γαμπρός ήταν ντόπιος ή κοντοχωριανός, καταευχαριστημένος, έπαιρνε φίλους του, και έκαναν, το ίδιο κιόλας, βράδυ καντάδα, έξω από το σπίτι της κοπελιάς, για «να την γλυκάνει» και να την επηρεάσει στο να τον συμπαθήσει κι εκείνη ακόμα περισσότερο!

-«Ξύπνα και μη τη λυπηθείς, του ύπνου τη γλυκάδα

γιατί για σένα γίνεται απόψε η καντάδα!

Ξύπνα, διάλε τον ύπνο σου, και μη βαροκοιμάσαι,

γιατί ο ύπνος ο πολύς, μαραίνει και χαλά 'σαι»!

Το επίσημο λογοδόσιμο

Από δω και πέρα, ξεκινάει το συχνό πλησίασμα των δυο οικογενειών, που συνήθως θα συνοδεύεται και με το ανάλογο κρασοπότι και φαγοπότι!

Επάνω εκεί στα εκατέρωθεν τραπεζώματα, θα οριστεί και η ημερομηνία που θα τα ξεκόψουν, οριστικά.

Στην επόμενη συνάντηση, θα δοθεί και το «σημάδι», δηλαδή «το πρώτο δαχτυλίδι», ή «το μπάσιμο», όπως λένε στον Μηλοπόταμο.

Η ημέρα που διαλέγουν για την επίσημη αυτή συνάντηση, είναι συνήθως ημερα Δευτέρα.

Αυτό, γιατί τη Δευτέρα, τη θεωρούσαν παραγωγική μέρα.

Ποτέ όμως Τρίτη, γιατί αντίθετα την ημέρα αυτή, την θεωρούσαν γρουσούζικη!

Μας έμεινε σε εμάς τους Ρωμνιούς, τώρα και πεντακόσια χρόνια, πως η Τρίτη είναι γρουσούζικη μέρα, κι αυτό κρατάει ακόμα!

Μία Δευτέρα λοιπόν, από το πρωί ο πατέρας της νύφης ετοιμάζει φαγητά, να υποδεχτεί τους συμπέθερους του, και όλους τους λοιπούς καλεσμένους!

Στο λογοδόσιμο, σε κάποια μέρη καθόριζαν παλιά και το προικοσύμφωνο, και καμιά φορά όριζαν αμέσως και την ημερομηνία των αρραβώνων!

Στην Κρήτη όμως αυτό δεν ίσχυσε και πολύ, γιατί εκ των πραγμάτων όπως είπαμε, δεν δίνανε πολλά πράγματα, στην αρχή, οπότε δεν είχε και τόση μεγάλη σημασία.

Η μεγάλη συνάντηση!

Η ημέρα λοιπόν της μεγάλης συνάντησης λοιπόν έφθασε!

Επιτέλους, πηγαίνει ο μέλλον γαμπρός με τους γονείς του στο σπίτι της κοπελιάς «να δώσει λόγο»!

Ο γαμπρός γεμάτος αγωνία και λαχτάρα, θα κρατά και μερικά απλά τυπικά δώρα, όπως κουλουράκια, καραμέλες ή ζαχαρωτά.

Αφού πήγαιναν στο σπίτι να ζητήσουν τη νύφη, το θέμα έπεφτε σχεδόν αμέσως στο τραπέζι, από την πλευρά του γαμπρού:

- «Μάθαμε συμπέθερε πως έχεις μια καλή οικογένεια, και έχετε επαέ και μια καλή κοπελιά, και ήρθαμε να σας τη ζητήξουμε»!

- «Καλά κάνατε συμπέθερε, και σας ευχαριστούμε για τα καλά σας λόγια!

Και εσείς ήσαστε μια καλή οικογένεια προκομμένη, και θα είναι ζάβαλε καλός και ο γιό σας και μας αρέσει και μας!

Και εμείς επαδέ ήμαστε σύμφωνοι άμα συμφωνεί και στη κόρη μας»!

Αν ο γαμπρός ήταν συμπαθής και στη κόρη, μπορούσαν να τα ξεκόψουν και επιτόπου στη συνέχεια στο τραπέζι που θα ακολουθήσει!

Ο μέλλον γαμπρός, όταν πάει επίσκεψη για να τα ξεκόψουν, αν είναι επιφανής και θέλει να δείξει ντόρο, θα καλέσει αρκετούς συγγενείς και φίλους, να έρθουν στο «λόγο», και να περάσουν «το πρώτο δαχτυλίδι».

Στο σπίτι λοιπόν της κοπέλας θα έχουν μαζευτεί και από εκεί μερικοί φίλοι και συγγενείς της, και πλέον είναι έτοιμοι όλοι να αρχίσει το φαγοπότι!

Κάποια στιγμή, και πριν το φαγοπότι, αφού έχουν ολοκληρωθεί πρίν τα περί απαιτήσεων κλπ, βγάζει το δαχτυλίδι της, η μάνα του γαμπρού και το βάζει της κοπελιάς.

Το ίδιο κάνει και ο πατέρας της κοπελιάς, όπου το βάζει στο δάχτυλο του μέλλοντα γαμπρού του!

Αγκαλιάζονται μετά και ασπάζονται μεταξύ τους, και εύχονται αναμεταξύ τους, να είναι ευτυχισμένα τα παιδιά τους!

Αυτά βέβαια είναι προσωρινά τα δαχτυλίδια. Αργότερα θα μπουν τα κανονικά, στους επίσημους αρραβώνες, (ή θα επιστραφούν αν δεν τα θέλει το ζευγάρι, ή πάλι θα τα κρατήσουν αν θέλουν).

Μπορεί τα δαχτυλίδια που πέρασαν να είναι παλιά, συμβολίζουν όμως ένα βασικό πράγμα, ότι επιτέλους «εδώθη λόγος»!

Ο «λόγος» αυτός θα πρέπει να τηρηθεί εκατέρωθεν, και ο «λόγος» στην Κρήτη, είναι συμβόλαιο, και έχει μεγάλο κύρος!

Στη πράξη το συμβολικό δαχτυλίδι αυτό, θέλει να πει, πως ο νέος πράγματι έχει καλό σκοπό, και δίνει το λόγο του, πως θα φτάσει τη κοπελιά έως τα σκαλιά της εκκλησίας!

Το ζευγάρι πλέον μπορεί να κυκλοφορεί ελεύθερα μαζί δημόσια, χωρίς καμία κοινωνική κατακραυγή!

Λέγανε καμιά φορά και τη φράση: να «κόψουνε τη κλωστή», και εννοούσαν και πάλι το λογοδόσιμο.

Ποτέ όμως το ζευγάρι δεν το άφηναν ούτε λεφτό μόνο του!

Πάντα το συνόδευαν άνθρωποι από το περιβάλλον της κοπέλας,

αφού απαγορευόταν αυστηρά οι προγαμιαίες σχέσεις!

Στο χωριό πλέον όλοι θα λένε, πως «η τάδε επαντρεύτηκε τον τάδε», και εννοούσαν το λογοδόσιμο τους!

Από αυτή τη στιγμή η κοπελιά ανήκει πλέον οριστικά στο νέο, και ο νέος στην κοπελιά! Κανείς δεν επιτρέπεται από τώρα και στο εξής, να ανακατευθεί αναμεταξύ τους, γιατί «θα έχει κακά ξεμπερδέματα»!

Μετά από το τυπικό των δαχτυλιδιών, ακολουθούσε το προγραμματισμένο φαγοπότι, για να ευχηθούν, «με το καλό και στα στέφανα», και έτσι να επισφραγιστεί η χαρά όλων!

Αν δεν όριζαν την ίδια μέρα της συνάντησης και την ημέρα του αρραβώνα, τότε τα κανόνιζαν μια άλλη μέρα.

Όταν όμως τελικά τα βρίσκανε και από τις δυο πλευρές, και είχαν δώσει λόγο, δεν έμελλε παρά να οριστεί και η επίσημη μέρα του αρραβώνα.

 φωτογραφία: Γεωργιος Χουστουλακης