Εμβολισμός προστατικών αρτηριών για την αντιμετώπιση της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη

Των Αδάμ Χατζηδάκη, Καθηγητή Ακτινολογίας, Ιατρικής Σχολής Αριστοτέλειου  Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Επεμβατικού Ακτινολόγου Νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ και

Σταύρου Χαραλάμπους, Ειδικευόμενου Ακτινολογίας Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ηρακλείου.
 

Η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη (ΚΥΠ) είναι η συχνότερη καλοήθης νεοπλασία στους άνδρες με αυξανόμενη συχνότητα εμφάνισης μετά τα 50 έτη. Χαρακτηρίζεται από πολλαπλασιασμό των στρωματικών και των επιθηλιακών κυττάρων εντός της μεταβατικής ζώνης του προστάτη, οδηγώντας σε ινοαδενωματώδη υπερπλασία και τελικά σε διόγκωση του αδένα. Αυτή η αύξηση του μεγέθους του προστάτη συχνά συμπιέζει και «στραγγαλίζει» την ουρήθρα ή/και την ουροδόχο κύστη (ενδοκυστική προσεκβολή του αδένα) προκαλώντας διαταραχές στην ούρηση που ονομάζονται «συμπτώματα κατώτερου ουροποιητικού συστήματος». Τα συμπτώματα αυτά αφορούν είτε στη παθολογική παραμονή των ούρων στην ουροδόχο κύστη (π.χ. συχνοουρία, νυκτοουρία, επιτακτική ούρηση, ακράτεια) είτε στην δύσκολη αποβολή των ούρων από την κύστη (π.χ. μείωση ροής ούρων, δυσκολία στην έναρξη της ούρησης, διακοπτόμενη ούρηση, απώλεια σταγόνων μετά το πέρας της ούρησης, πλήρης αδυναμία ούρησης).

Η διάγνωση της ΚΥΠ ξεκινάει με την λήψη ιατρικού ιστορικού. Η αξιολόγηση των ασθενών με συμπτώματα κατώτερου ουροποιητικού λόγω ΚΥΠ πραγματοποιείται με το διεθνές ερωτηματολόγιο International Prostate Symptom Score (IPSS) που περιλαμβάνει 7 ερωτήσεις σχετικά με τα συμπτώματα και μια ερώτηση σχετικά με την ποιότητα ζωής.. Ακολουθεί κλινική εξέταση, που περιλαμβάνει δακτυλική εξέταση του προστάτη για τον έλεγχο της ανάπτυξης κακοήθειας, και νευρολογική εξέταση για τον αποκλεισμό νευρογενούς κύστης. Οι  ουροδυναμικές μελέτες (PVR και Qmax) είναι διαγνωστικοί προγνωστικοί δείκτες που αξιολογούν πόσο καλά η ουροδόχος κύστη και η ουρήθρα αποθηκεύουν και απελευθερώνουν τα ούρα, αντίστοιχα, και είναι ιδιαίτερα χρήσιμες στην αξιολόγηση των ασθενών αυτών. Η τιμή του ειδικού αντιγόνου του προστάτη (PSA) συνήθως αυξάνεται σε ασθενείς με ΚΥΠ, ωστόσο σχεδόν πάντοτε χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση του πιθανού κινδύνου συνύπαρξης καρκίνου του προστάτη. Η απεικόνιση του προστάτη αδένα, με διορθικό υπερηχοτομογράφημα ή/και με μαγνητική τομογραφία, είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στην αξιολόγηση ασθενών με συμπτώματα κατώτερου ουροποιητικού. Η μαγνητική τομογραφία παρέχει εξαιρετική ανάλυση του προστάτη αδένα σε τρία επίπεδα και θεωρείται εξέταση αναφοράς για την εκτίμηση της μορφολογίας και του συνολικού προστατικού όγκου καθώς και για τον αποκλεισμό κακοήθειας.

Υπολογίζεται ότι ένας στους δύο άνδρες με συμπτωματική ΚΥΠ θα χρειαστούν κάποια στιγμή θεραπεία. Η απόφαση για θεραπεία βασίζεται στον βαθμό έντασης των συμπτωμάτων και την επίπτωση τους στην ποιότητα ζωής των ασθενών, ή στην παρουσία επιπλοκών. Οι περισσότεροι από αυτούς τους ασθενείς θα χρειαστούν φαρμακευτική αγωγή, κυρίως με α1-αποκλειστές, οι οποίοι παρέχουν ταχεία ανακούφηση των συμπτωμάτων χαλαρώνοντας τον λείο μυ του αυχένα της ουροδόχου κύστης ή/και αναστολείς της 5α-αναγωγάσης για μείωση του προστατικού αδενικού όγκου.

Σε ένα μέρος των ασθενών με ήπια συμπτώματα χωρίς σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής συστήνεται ενεργητική παρακολούθηση με μεταβολή του τρόπου ζωής, ενώ άνδρες με έντονα συμπτώματα υποβάλλονται σε επεμβατικές χειρουργικές θεραπείες (διουρθηκή ή ανοικτή προστατεκτομή). Η συνήθης θεραπεία είναι η διουρηθρική προστατεκτομή (TURP) σε ασθενείς με όγκο αδένα έως 80 ml ενώ η διουρηθρική προστατεκτομή με χρήση laser μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί. Η ανοικτή προστατεκτομή χρησιμοποιείται σε ασθενείς με όγκο προστάτη >80 ml και συχνά απαιτεί περισσότερο χρόνο νοσηλείας.

Ο εμβολισμός των προστατικών αρτηριών έχει πρόσφατα περιγραφεί ως μια ασφαλής και αποτελεσματική εναλλακτική θεραπεία της ΚΥΠ με πολύ καλά βραχυπρόθεσμα αλλά και μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Πρόκειται για μια ελάχιστα επεμβατική μέθοδο, όπου πραγματοποιείται απόφραξη (εμβολισμός) των αρτηριακών αγγείων που τροφοδοτούν τον προστάτη με στόχο την μείωση του συνολικού όγκου του αδένα, το «ξεμπλοκάρισμα» της ουρήθρας και τελικά την ανακούφιση του ασθενή από τα συμπτώματα του. Ο ενδαρτηριακός εμβολισμός πραγματοποιείται με τοπική αναισθησία και καθετηριασμό μίας μηριαίας αρτηρίας (συνήθως της δεξιάς) σε ειδικό σύγχρονο μηχάνημα που επιτρέπει ακτινοσκόπηση υπο διαφορετικές γωνίες για καλύτερη διαγνωστική ικανότητα και μειωμένη ακτινική επιβάρυνση. Ακολουθεί εκλεκτικός καθετηριασμός της αριστερής και μετά της δεξιάς έσω λαγονίου αρτηρίας με οδηγό σύρμα (Εικ. 1) και στην συνέχεια εκλεκτικός καθετηριασμός των σχετικά λεπτών προστατικών αρτηριών (Εικ. 2).

Εικ. 1. Αγγειογραφία δεξιάς έσω λαγονίου αρτηρίας με τους κλάδους της.

Εικ. 2. Εκλεκτικός καθετηριασμός δεξιάς προστατικής αρτηρίας.

Εφόσον επιβεβαιωθεί η σωστή θέση του καθετήρα εντός της προστατικής αρτηρίας πραγματοποιείται εμβολισμός με ειδικά εμβολικά υλικά (μικροσφαιρίδια) (Εικ. 3) μέχρι να επέλθει πλήρης αποκλεισμός τους (Εικ. 4). Οι ισχαιμικές αλλαγές στον αδένα μετά τον εμβολισμό προκαλούν χαλάρωση των λείων μυικών ινών της μεταβατικής ζώνης του προστάτη αδένα και τελικά ανακούφηση από τα συμπτώματα. Οι ασθενείς εξέρχονται την επόμενη ημέρα με αντιβιωτική αγωγή για 1-2 εβδομάδες (λόγω του κινδύνου ουρολοίμωξης, όπως σε οποιαδήποτε παρέμβαση στον προστάτη) και παυσίπονα (εάν χρειαστεί).

Εικ 3. Σχηματική αναπαράσταση έγχυσης σφαιριδίων στη προστατική αρτηρία.

Εικ. 4. Αγγειογραφία μετά το τέλος του εμβολισμού με αποφραγμένα αγγεία.

Ο ενδαγγειακός εμβολισμός των προστατικών αρτηριών μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναλλακτικά των κλασσικών χειρουργικών επεμβάσεων, σε ασθενείς με συμπτωματική ΚΥΠ με διογκωμένο προστάτη >30-50 ml χωρίς ανώτατο όριο, σε άτομα με συννοσηρότητες (π.χ. αναπνευστική ή καρδιακή ανεπάρκεια, συνεχής αντιπηκτική θεραπεία) ή σε σεξουαλικά ενεργούς άνδρες που ανησυχούν για στυτική δυσλειτουργία, παλίνδρομη εξπερμάτωση (η συχνότερη επιπλοκή της διουρηθρικής προστατεκτομής σε ποσοστό >75%) και μικρού ή μεγάλου βαθμού μετεγχειρητική ακράτεια ούρων. Αντενδείκνυνται σε ασθενείς με σοβαρή αθηροσκλήρυνση, εκκολπώματα ουροδόχου κύστης >2 cm, λιθίαση ουροδόχου κύστης, νευρογενή κύστη ή νεφρική ανεπάρκεια. Σε ασθενείς με υποψία κακοήθειας του προστάτη θα πρέπει να συζητηθεί η αναγκαιότητα για βιοψία της ύποπτης βλάβης πριν την θεραπεία.

Ο κίνδυνος σοβαρών επιπλοκών που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης είναι εξαιρετικά σπάνιος. Μικρές επιπλοκές περιλαμβάνουν το μετεμβολικό σύνδρομο (ναυτία, έμετος, ελαφρά υποθερμία), εντοπισμένο πόνο και αιμάτωμα στο σημείο της παρακέντησης, δυσουρία, αιματουρία, ουρολοίμωξη και ορθική αιμορραγία. Μερικοί ασθενείς μπορεί να αναφέρουν πόνο με αντανάκλαση στο περίνεο τις πρώτες ημέρες μετά τον εμβολισμό. Η κατακράτηση ούρων εάν συμβεί μπορεί να αντιμετωπιστεί με παροδικό καθετηριασμό της κύστης. Οι σπάνιες σοβαρές επιπλοκές περιλαμβάνουν σηπτικά επεισόδια καθώς και την εστιακή ισχαιμία ουροδόχου κύστης, ορθού ή πέους, λόγω πιθανής ανεπιθύμητης διαφυγής μικροσφαιριδίων προς άλλα αγγεία.

Συνοψίζοντας, ο εμβολισμός των προστατικών αρτηριών αποτελεί μια νέα προσέγγιση για την θεραπεία της ΚΥΠ. Είναι μια ασφαλής ελάχιστα επεμβατική μέθοδος εναλλακτική των ουρολογικών χειρουργικών επεμβάσεων, με καλά βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.

Διεύθυνση Επικοινωνίας:
-Aδάμ Xατζηδάκης, Καθηγητής Ακτινολογίας, Εργαστήριο Aκτινολογίας, Μονάδα Επεμβατικής Ακτινολογίας, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ
Τηλ. 6944-513233
Ε-mail: [email protected]

Διαβάστε επίσης:

Τι είναι η επεμβατική ακτινολογία

Διαδερμικός ενδοαρτηριακός εμβολισμός των ινομυωμάτων της μήτρας

Ο διαδερμικός καυτηριασμός (θερμοπληξία) των πρωτοπαθών και δευτεροπαθών νεοπλασματικών εστιών του ήπατος

Διαδερμική αντιμετώπιση του πόνου της χρονιάς εκφυλιστικής οστεοαρθρίτιδας του γόνατος

Η διαδερμική κρυοθεραπεία (CRYOABLATION) στην αντιμετώπιση του καρκίνου