Φόβοι για κύμα ανατιμήσεων από τον Ιούλιο

Το πλαφόν στο μεικτό περιθώριο κέρδους καταργείται, ζήτω οι έλεγχοι για το πλαφόν στο μεικτό περιθώριο κέρδους! Ή αλλιώς ο φόβος φυλάει τα έρμα. Μερικές εβδομάδες πριν από τη λήξη ισχύος του πλαφόν στο μεικτό περιθώριο κέρδους για σειρά τροφίμων και άλλων ειδών παντοπωλείου και καυσίμων, και συγκεκριμένα στις 2 Ιουνίου 2025, τα σούπερ μάρκετ έλαβαν επιστολή από τη Διυπηρεσιακή Μονάδα Ελέγχου Αγοράς (ΔΙΜΕΑ), κάθε άλλο παρά αποχαιρετιστήρια ή τυπική.

Με την επιστολή αυτή η ΔΙΜΕΑ ζητεί, σύμφωνα με απολύτως ασφαλείς πληροφορίες της «Καθημερινής», στοιχεία τιμών Μαΐου 2025 για τους 5 βασικότερους κωδικούς ανά κατηγορία από συνολικά 70 κατηγορίες προϊόντων, προκειμένου να γίνει έλεγχος για το εάν έχει τηρηθεί το πλαφόν στο μεικτό περιθώριο κέρδους για το οποίο, σημειωτέον, έτος αναφοράς είναι το μεικτό περιθώριο κέρδους πριν από την 31η Δεκεμβρίου 2021. Ανάλογες επιστολές έχουν αποσταλεί και σε προμηθευτές, μεταξύ αυτών και πολυεθνικές, με επικεφαλής αυτών να δηλώνουν με νόημα τις τελευταίες ημέρες: «Δεν είμαστε και πολύ σίγουροι ότι το πλαφόν στο μεικτό περιθώριο κέρδους καταργείται στην πράξη».

Τι υποστηρίζει, με άλλα λόγια, η αγορά; Το αίτημα για αποστολή στοιχείων έτσι ώστε να υπάρξουν εκτεταμένοι έλεγχοι για την περίοδο που ίσχυε ακόμη το πλαφόν –το οποίο τυπικά παύει να ισχύει από αύριο, Τρίτη 1η Ιουλίου 2025– αποτελεί προειδοποίηση και συνάμα μέσο πίεσης της κυβέρνησης προς προμηθευτές και λιανεμπόρους, με το μήνυμα να είναι σαφές: «Μην προβείτε σε υπέρμετρες ανατιμήσεις μετά τις 30 Ιουνίου, διότι θα σας επιβάλουμε πρόστιμο για την προ κατάργησης πλαφόν περίοδο και το χειρότερο θα σας “κρεμάσουμε στα μανταλάκια”».

Εύλογα κάποιος θα αναρωτηθεί: μα οι ελεγκτικές υπηρεσίες εάν διαπιστώσουν παράβαση της νομοθεσίας περί αθέμιτης κερδοφορίας δεν θα επιβάλουν τα προβλεπόμενα πρόστιμα και δεν θα δημοσιοποιηθεί η επωνυμία της επιχείρησης, εάν το πρόστιμο είναι πάνω από 50.000 ευρώ;

«Εάν θέλει να βρει ο ελεγκτής κάτι, θα βρει οπωσδήποτε, διότι η μεθοδολογία υπολογισμού του πλαφόν και η εφαρμογή της νομοθεσίας εξακολουθούν να είναι περίπλοκες, παρά τις βελτιώσεις που έγιναν», επισημαίνουν στην «Κ» στελέχη της αγοράς. Προσθέτουν δε με νόημα ότι ακόμη δεν έχουν ανακοινωθεί τα αποτελέσματα των ελέγχων σε 10.000 προϊόντα για παραπλανητικές εκπτώσεις και αθέμιτη κερδοφορία που είχε ανακοινώσει ο υπουργός Ανάπτυξης Τάκης Θεοδωρικάκος.

Η αγορά, πάντως, επιμένει ότι έτσι κι αλλιώς μετά τις 30 Ιουνίου δεν θα υπάρξει κύμα ανατιμήσεων και μάλιστα σε βασικά είδη, καθώς το κλίμα, οικονομικό και πολιτικό, δεν ευνοεί κάτι τέτοιο. «Μετά τις 30 Ιουνίου δεν εκτιμώ ότι θα γίνουν βίαιες κινήσεις. Η αγορά λειτουργεί στη λογική “φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το θεριό τον Γιάννη”. Το πρώτο που κοιτά η κάθε επιχείρηση είναι ο ανταγωνισμός», υποστηρίζει, μιλώντας στην «Κ» ο κ. Αριστοτέλης Παντελιάδης, πρόεδρος της Ενωσης Σούπερ Μάρκετ Ελλάδας και επικεφαλής του ομίλου ΜΕΤΡΟ ΑΕΒΕ. «Αυτό που θα γίνει είναι η επαναφορά της εμπορικής πολιτικής, η οποία μετά την επιβολή του πλαφόν είχε σταματήσει, σταματώντας έτσι και τον ανταγωνισμό. Με το μέτρο αυτό “πάγωσαν” τα περιθώρια μεικτού κέρδους, παρά την αλλαγή καταναλωτικών συνηθειών όλα αυτά τα χρόνια», προσθέτει ο κ. Παντελιάδης.

Οσο για την αποκλιμάκωση του πληθωρισμού; Ο κ. Παντελιάδης την αποδίδει σε άλλους παράγοντες, κυρίως εξωγενείς, όπως εξωγενείς, σύμφωνα με τον ίδιο, ήταν κατά βάση οι λόγοι ανόδου των τιμών τα προηγούμενα χρόνια. «Το πλαφόν δεν έπαιξε κανένα ρόλο στην κατεύθυνση αυτή. Το αντίθετο μάλιστα, εμπόδισε τον ανταγωνισμό. Αποτελεσματικό ήταν, αντιθέτως, το μέτρο της μείωσης των παροχών για κατηγορίες προϊόντων όπως τα απορρυπαντικά, καθώς δεν μειώθηκαν μόνο οι τιμές καταλόγου. Υποχώρησε η μέση τιμή των προϊόντων», προσθέτει.

«Το πλαφόν, όσο και αν σε ορισμένες περιπτώσεις λειτούργησε προσωρινά ως μέτρο πρόληψης – αντιμετώπισης ακραίων φαινομένων αισχροκέρδειας, και μπορεί αρχικά να ήταν και αναγκαίο, υπήρξε στη συνέχεια για αρκετό διάστημα ανασταλτικός παράγοντας για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς, ιδιαίτερα για τις κατ’ εξοχήν παραγωγικές ελληνικές επιχειρήσεις, όπως η “Παπουτσάνης”, που κλήθηκαν να απορροφήσουν αυξημένα κόστη πρώτων υλών, ενέργειας και μεταφορών, συνεχίζοντας παράλληλα τα προγράμματα επενδύσεών τους σε ένα εξαιρετικά ευμετάβλητο και δύσκολο μακροοικονομικό περιβάλλον», τονίζει από την πλευρά του, μιλώντας στην «Κ», ο κ. Μενέλαος Τασόπουλος, διευθύνων σύμβουλος της «Παπουτσάνης». «Στην “Παπουτσάνης” είναι φιλοσοφία μας να παρέχουμε προϊόντα υψηλής ποιότητας με την καλύτερη δυνατή σχέση ποιότητας-τιμής και να στηρίζουμε τα ελληνικά νοικοκυριά, όπως έχουμε έμπρακτα αποδείξει στο παρελθόν.

Η κατάργηση του πλαφόν, εφόσον συνοδευτεί από ένα σταθερό και διαφανές πλαίσιο εποπτείας της αγοράς, αποτελεί θετικό βήμα (προς την αποκατάσταση της ισορροπίας) και μας δίνει τη δυνατότητα να διαμορφώσουμε την εμπορική μας πολιτική με μεγαλύτερη ευελιξία, να ενισχύσουμε την ανταγωνιστικότητά μας, και κυρίως να επενδύσουμε ακόμα περισσότερο στην ποιότητα, τη βιωσιμότητα και την καινοτομία, πάντοτε με υπευθυνότητα και σεβασμό στον καταναλωτή.

Παραμένει ωστόσο κρίσιμο η Πολιτεία να συνεχίσει να λειτουργεί ως εγγυητής της διαφάνειας και του υγιούς ανταγωνισμού, προστατεύοντας τόσο τις επιχειρήσεις από αθέμιτες πρακτικές όσο και τους καταναλωτές από καταχρηστικές ανατιμήσεις», καταλήγει ο κ. Τασόπουλος.

Οι τιμές των τροφίμων παραμένουν υψηλές

Κόντρα σε ό,τι ευαγγελίζονται, τον οικονομικό φιλελευθερισμό δηλαδή, «κατάφεραν» να πάνε οι κυβερνήσεις της τελευταίας πενταετίας υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Το μέτρο που θεσπίστηκε ως έκτακτο τον Μάρτιο του 2020, μόλις η COVID-19 είχε εκδηλωθεί και στην Ελλάδα, και αφορούσε τη θέσπιση μέγιστου ορίου για το μεικτό περιθώριο κέρδους σε βασικά είδη διατροφής, καύσιμα και μέσα ατομικής προστασίας, θα σταματήσει να εφαρμόζεται από την 1η Ιουλίου, καθώς κρίθηκε σκόπιμο να μη δοθεί μία ακόμη παράταση.

Θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι το εν λόγω μέτρο –το οποίο επιβεβαίωσε τη ρήση «ουδέν μονιμότερον του προσωρινού»– παρατάθηκε επανειλημμένως διότι την κρίση του κορωνοϊού διαδέχθηκε η εφοδιαστική κρίση και στη συνέχεια η πληθωριστική – ενεργειακή κρίση.

Από την άλλη, οι κρίσεις αυτές έπληξαν όχι μόνο την ελληνική, αλλά την παγκόσμια οικονομία, χωρίς ωστόσο πουθενά να εφαρμοστεί ένα παρόμοιο μέτρο, όπως το πλαφόν. «Στις χώρες της Ε.Ε. η διαχείριση του επιπέδου τιμών δεν αφορά νομοθεσίες περί αισχροκέρδειας, αλλά ρυθμίζεται από το δίκαιο του ανταγωνισμού, που απαγορεύει την κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης στην αγορά και τις εναρμονισμένες πρακτικές των επιχειρήσεων.

Ακόμη και στις ΗΠΑ που υπάρχουν διατάξεις περί αισχροκέρδειας (Profiteering), απαγορεύουν μόνο την απότομη ανατίμηση (price gouging) προϊόντων απολύτως απαραίτητων για τη διαβίωση (φαγητό, νερό, ενέργεια, κατοικία) και μόνο σε έκτακτες περιστάσεις, όπως οι φυσικές καταστροφές, ο πόλεμος και οι πανδημίες», επισημαίνει στην «Κ» ο κ. Στέφανος Κομνηνός, εταίρος της Netrino και πρώην γενικός γραμματέας Εμπορίου.

Είχαν τελικά οι άλλες χώρες της Ε.Ε. υψηλότερο πληθωρισμό από ό,τι η Ελλάδα; Κάποιες σίγουρα ναι, αλλά η Ελλάδα, όπου το κατά κεφαλήν ΑΕΠ εξακολουθεί να είναι μεταξύ των χαμηλότερων στην Ε.Ε., φιγουράριζε για πολύ καιρό μεταξύ των χωρών με τον υψηλότερο δείκτη τιμών καταναλωτή στην Ε.Ε.

Αξίζει δε να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποίησε πρόσφατα η Eurostat, το 2024, χρονιά κατά την οποία καταγράφηκε αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, με τον μέσο ετήσιο πληθωρισμό να διαμορφώνεται σε 2,7%, από 3,5% το 2023 και 9,6% το 2022, οι τιμές των τροφίμων και των μη αλκοολούχων ποτών στην Ελλάδα παραμένουν πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο κατά 6%.

Μάλιστα, το επίπεδο τιμών για αυτή την κατηγορία προϊόντων είναι υψηλότερο στην Ελλάδα από χώρες όπως η Γερμανία (3% πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο), η Κύπρος (5% πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, παρά το γεγονός ότι πρόκειται για μια χώρα μακριά από τα κέντρα παραγωγής των πολυεθνικών, είναι πολύ μικρή αγορά και έχει αρκετά υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα), η Πορτογαλία (2% πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο) ή η Ισπανία, όπου το επίπεδο τιμών στα τρόφιμα είναι 5% κάτω από τον μέσο όρο της Ε.Ε.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι μάλλον το πρόβλημα των υψηλών τιμών στην Ελλάδα είναι πιο βαθύ και σχετίζεται περισσότερο με τη μη αποτελεσματική λειτουργία του ανταγωνισμού, με τις διάφορες κρίσεις απλώς να λειτουργούν πολλαπλασιαστικά.