Το οικονομικό πόκερ ΗΠΑ-Κίνας: Επιδιώξεις και σχεδιασμός

Ανακοινώνοντας την περασμένη Πέμπτη την εμπορική συμφωνία με τη Βρετανία, την πρώτη του εν μέσω του πολέμου των δασμών και μετά την «ημέρα απελευθέρωσης», ο Ντόναλντ Τραμπ φάνηκε αισιόδοξος πως θα σημειωθεί πρόοδος στις συνομιλίες με την Κίνα που βρίσκονται σε εξέλιξη στη Γενεύη.

Όπως σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής, δεν πρόκειται για επαφές ανάμεσα στον Αμερικανό πρόεδρο, που αυτοπροσδιορίζεται ως «κορυφαίος διαπραγματευτής», και τον Κινέζο ομόλογό του, που συχνά υπενθυμίζει στους Κινέζους τα πάλαι ποτέ «100 χρόνια ταπείνωσης» της Κίνας, υποδηλώνοντας ποια θέση στον κόσμο διεκδικεί η χώρα του. Στις συνομιλίες στη Γενεύη το Πεκίνο εκπροσωπεί ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Χε Λιφένγκ και από αμερικανικής πλευράς παρίστανται ο υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ και ο εκπρόσωπος Εμπορίου, Τζέιμισον Γκρίερ.

Για τον Ντόναλντ Τραμπ είναι βέβαιο πως οι Κινέζοι θέλουν πάρα πολύ να συνάψουν συμφωνία μαζί του, επειδή «η οικονομία τους καταρρέει». Πρόκειται για την εντύπωση που επικρατεί τουλάχιστον ανάμεσα στα λεγόμενα «γεράκια», στους πολύ σκληρούς της Ουάσιγκτον: ότι το Πεκίνο θα σπεύσει να δώσει γη και ύδωρ για να συνάψει το συντομότερο συμφωνία με την Ουάσιγκτον, προκειμένου να αποφύγει τους διαστημικούς δασμούς του 145% στα προϊόντα του και να αποφύγει τις συντριπτικές συνέπειες στην οικονομία του. Την εντύπωση δηλαδή πως επειδή η οικονομία της Κίνας δεν αναπτύσσεται πλέον με τα διψήφια και αδιανόητα για τη Δύση ποσοστά της περασμένης εικοσαετίας, θα αποτελέσει εύκολη λεία στις βουλές της κυβέρνησης Τραμπ, που θα τη γονατίσει. Μια εντύπωση που επί της ουσίας τείνει ήδη να διαψευσθεί.

Η Ουάσιγκτον φαίνεται μάλλον να υποτιμά τις αντιστάσεις του Πεκίνου. Από την αρχή το Πεκίνο έδειξε τα δόντια του προβαίνοντας αυτομάτως σε αντίποινα και επιβάλλοντας δασμούς 125%, που σε συνδυασμό με τους αμερικανικούς δασμούς καθιστούν ουσιαστικά ανέφικτες τις εμπορικές συναλλαγές ανάμεσα στις δύο μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη. Τις τελευταίες εβδομάδες εγκαινίασε διεθνή εκστρατεία κατά του «νταή» Τραμπ και άρχισε να παρουσιάζει την Κίνα ως τον αξιόπιστο εμπορικό και οικονομικό εταίρο έναντι της αναξιόπιστης Αμερικής. Ακόμη και τις τελευταίες ημέρες το Πεκίνο τηρεί άκαμπτη στάση, καλεί την Ουάσιγκτον να ανακαλέσει τους εξωπραγματικούς δασμούς που έχει επιβάλει στα κινεζικά προϊόντα και δηλώνει κατηγορηματικά πως δεν πρόκειται να δεχθεί καμία πίεση. Η αυτοπεποίθησή του αντανακλά μια πραγματικότητα.

Σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές οικονομίες, που αντιμετωπίζουν πάντα την Ουάσιγκτον ως βασικό σύμμαχό τους και τείνουν να αιφνιδιάζονται σχετικά εύκολα από τον απρόβλεπτο Τραμπ, η Κίνα έχει από τον πρώτο εμπορικό πόλεμο του 2017 προετοιμαστεί μεθοδικά για τον επόμενο, προεξοφλώντας ίσως όχι απαραιτήτως την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ, αλλά μια αντιπαράθεσή της με τη Δύση. Από το 2017 άρχισε να μειώνει σταδιακά την έκθεσή της στο δολάριο και στους αμερικανικούς τίτλους που επί χρόνια αντιπροσώπευαν το 60% των διαθεσίμων της. Μείωσε δραστικά τα ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου στο χαρτοφυλάκιό της, που μέχρι το 2017 έφθαναν στα 4 τρισ. δολ. Μέχρι το 2022 τα είχε μειώσει κατά 17% και επιτάχυνε τη μείωση μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τον Δεκέμβριο του περασμένου έτους τα αμερικανικά ομόλογα στο χαρτοφυλάκιο του Πεκίνου είχαν μειωθεί κατά 27%, στα 759 δισ. δολ.

Εχει επισπεύσει εντυπωσιακά όχι μόνο το φιλόδοξο σχέδιο Made in China, αλλά τον στόχο της κυριαρχίας της Κίνας στη βιομηχανία υψηλής προστιθέμενης αξίας και στην υψηλή τεχνολογία. Εχει επικρατήσει στην ηλεκτροκίνηση, όπως απέδειξε η κυριαρχία της κινεζικής BYD έναντι της Tesla, έχει εκμεταλλευθεί κάθε δυνατότητα παράκαμψης των περιορισμών που επέβαλε η κυβέρνηση Μπάιντεν, και όχι η κυβέρνηση Τραμπ, στις εξαγωγές αμερικανικής τεχνολογίας, όπως απέδειξε ο αιφνιδιασμός της Deepseek που η αμερικανική πλευρά έχει αποδώσει στην αξιοποίηση των μικροεπεξεργαστών της Nvidia. Εχει ενισχύσει τις εφοδιαστικές αλυσίδες με σύσφιγξη των σχέσεών της με χώρες της Λατινικής Αμερικής, της Ασίας και της Αφρικής, ενώ έχει προσεγγίσει τον αραβικό κόσμο και επιδιώκει τη σύναψη εμπορικών συμφωνιών με τις χώρες του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου αλλά και με τις αραβικές χώρες της βόρειας Αφρικής.

Από την αρχή της δεκαετίας, και παρά τους κραδασμούς της πανδημίας και των lockdowns, έχει δρομολογήσει τη στροφή του αναπτυξιακού μοντέλου στην εγχώρια κατανάλωση για να περιορίσει την εξάρτηση της οικονομίας από τις εξαγωγές, μολονότι εξακολουθεί να κρατάει τα σκήπτρα σε παγκόσμιο επίπεδο. Φέτος επιτάχυνε τις προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση με το ειδικό σχέδιο δράσης που παρουσίασε τον Μάρτιο με σειρά μέτρων για την τόνωση της κατανάλωσης και του εσωτερικού τουρισμού. Και σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, το κινεζικό τριήμερο της Πρωτομαγιάς τα ταξίδια και οι εκδρομές των Κινέζων κατέγραψαν αύξηση 6,5%, μάλλον ιδιαιτέρως σημαντική δεδομένου ότι καταγράφεται εν μέσω του πολέμου των δασμών. Εχει, άλλωστε, επανειλημμένως στηρίξει την οικονομία με μέτρα νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής, με τελευταία παρέμβαση μέσα στην εβδομάδα τη μείωση των επιτοκίων και του ύψους αποθεματικών των τραπεζών.

Οι Αμερικανοί ποντάρουν στην επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας

Είναι γεγονός πως η Κίνα γνωρίζει μια σημαντική επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης, οι οποίοι έχουν περιοριστεί γύρω στο 5%, πολύ χαμηλό ποσοστό σε σύγκριση με τη διψήφια ανάπτυξη παλαιότερων ετών. Πρόκειται, ωστόσο, και πάλι για έναν ρυθμό μπροστά στον οποίο εξακολουθεί να ωχριά το 2,8% της αμερικανικής οικονομίας και γενικότερα οι ρυθμοί ανάπτυξης των δυτικών οικονομιών. Στις ΗΠΑ, βέβαια, και γενικότερα στον δυτικό κόσμο αμφισβητούνται εκτεταμένα τα στατιστικά στοιχεία που δίνει το Πεκίνο, θεωρούμενα αναξιόπιστα και πολιτικώς κατευθυνόμενα, καθώς είναι ευρέως γνωστό πως για την κινεζική ηγεσία προτεραιότητα είναι η σταθερότητα και επομένως ο κατευνασμός. Ετσι η Goldman Sachs επικαλείται δικές της μεθόδους και υπολογίζει πως η ανάπτυξη της Κίνας το 2024 ήταν μόνο 3,7% και όχι 5%, ενώ την ίδια στιγμή ο όμιλος Rhodium Group την υποβαθμίζει περαιτέρω στο 2,4%, επίσης με δική του μέθοδο.

Ολοι αυτοί οι υπολογισμοί ενθαρρύνουν την Ουάσιγκτον και την εντύπωσή της πως η αποδυνάμωση της κινεζικής οικονομίας καθιστά την ανταγωνίστριά της εύκολο στόχο. Την ίδια στιγμή, όμως, υπάρχει μια άλλου είδους ανάγνωση των στοιχείων από την Παγκόσμια Τράπεζα, η οποία με δική της μεθοδολογία, βασισμένη στην αγοραστική δύναμη και στα επίπεδα των τιμών στην εγχώρια αγορά, υπολογίζει πως στην πραγματικότητα η κινεζική οικονομία έχει υπερβεί την αμερικανική εδώ και περίπου μία δεκαετία. Την υπολογίζει στα 30 τρισ. δολ. και των ΗΠΑ στα 27 τρισ. δολ. Η κάμψη για την κινεζική οικονομία άρχισε με την πανδημία, που οδήγησε σε πτώση του ΑΕΠ της κατά 6,9% το πρώτο τρίμηνο του 2020, αλλά και την πολιτική μηδενικής ανοχής στον κορωνοϊό που καθυστέρησε την ανάκαμψή της. Από το 2021 αντιμετωπίζει μια σύνθετη κρίση αποτελούμενη από την υπερχρέωση των περιφερειακών και τοπικών αρχών, την κρίση της αγοράς ακινήτων αλλά και την υπογεννητικότητα και τη γήρανση του πληθυσμού της.

Οσο σημαντικά κι αν είναι όμως τα οικονομικά προβλήματά της, δεν ισχύει το ίδιο για τη στρατηγική της και τη θέση που έχει καταλάβει στην παγκόσμια σκηνή. Στα χρόνια που μεσολάβησαν από τον πρώτο εμπορικό πόλεμο η Κίνα έχει εκμεταλλευθεί εις το έπακρον τις προσπάθειες της Δύσης να απομονώσει τη Ρωσία, η οποία έχει εξελιχθεί στον καλύτερο πελάτη της και στον κατεξοχήν προμηθευτή της στην ενέργεια. Εχει επιτύχει σημαντική διεύρυνση της –προφανώς δικής της επιρροής– ομάδας των BRICS, η οποία το 2024 υποδέχθηκε και επισήμως τέσσερα νέα μέλη, το Ιράν, τα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο και την Αιθιοπία. Και προωθεί, έτσι, συστηματικά τη χρήση του νομίσματός της.