Τι αλλάζει για εργαζόμενους και επιχειρήσεις με την επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων

Στην δικαιοδοσία των κοινωνικών εταίρων επανέρχεται η υπογραφή των συλλογικών συμβάσεων εργασίας με βελτιωμένους όρους και ελάχιστους περιορισμούς σε σχέση με όσα ισχύουν σήμερα, και πηγάζουν από μνημονιακούς νόμους.

Με το νέο πλαίσιο στο οποίο συμφώνησαν και συνυπέγραψαν το υπουργείο Εργασίας και οι εθνικοί κοινωνικοί εταίροι (ΣΕΒ, ΓΣΕΕ, ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ, ΣΕΤΕ και ΣΒΕ) αίρονται εμπόδια που ακύρωναν στην πράξη είτε την υπογραφή κλαδικών συμβάσεων για αυξήσεις μισθών είτε την επέκτασή τους, είτε ακόμη και την διατήρηση των όρων που περιείχαν οι συλλογικές συμβάσεις που έληξαν χωρίς να ανανεωθούν.

Ο στόχος  των αλλαγών που εισάγονται στις συλλογικές διαπραγματεύσεις είναι να  αυξηθεί το ποσοστό των εργαζομένων που θα καλύπτονται από συλλογική σύμβαση ώστε να απολαμβάνουν και καλύτερους μισθούς. Ο δείκτης "επιτυχίας" που τίθεται από την ευρωπαϊκή οδηγία είναι να καλύπτεται από συλλογική σύμβαση το 80% των εργαζομένων πανευρωπαϊκά, όταν στην Ελλάδα το ποσοστό κάλυψης είναι γύρω στο 28% και στην Ε.Ε φτάνει στο 55%.

Η συμφωνία που οδηγεί στο ξεπάγωμα των συλλογικών συμβάσεων θα αποτελέσει τη βάση για το Εθνικό Σχέδιο Δράσης των συλλογικών διαπραγματεύσεων που θα υποβάλλει το υπουργείο Εργασίας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσα στον Δεκέμβριο ενώ στο πρώτο τρίμηνο του 2026, όλα τα μέτρα που θα προβλέπει το Σχέδιο Δράσης θα ενσωματωθούν στον νέο νόμο για τις συλλογικές συμβάσεις.

Επέκταση με 40% αντί 50%

Η συμφωνία υπουργείου – κοινωνικών εταίρων περιλαμβάνει τρεις άξονες:

Ο πρώτος άξονας αφορά τη διευκόλυνση που παρέχεται στην επέκταση των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας ώστε πολλοί περισσότεροι εργαζόμενοι να προστατεύονται από Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας. 

Ειδικότερα:

*Μειώνεται το απαιτούμενο ποσοστό κάλυψης για την επέκταση των συμβάσεων από 50% σε 40%. Αυτό σημαίνει ότι για να ισχύει μια σύμβαση σε όλους τους απασχολούμενους ενός κλάδου αρκεί να υπογράφεται από τις επιχειρήσεις που απασχολούν το 40% του συνόλου των εργαζομένων του κλάδου αντί του 50%+1 που είναι τώρα

* Οταν μια Συλλογική Σύμβαση Εργασίας την συνυπογράφουν και Εθνικοί Κοινωνικοί Εταίροι, (π.χ. συνυπογραφή μιας κλαδικής σύμβασης από ΓΣΕΕ και ΕΣΕΕ), τότε αυτή η σύμβαση έχει αυτόματη και υποχρεωτική ισχύ στο σύνολο των εργαζομένων του  κλάδου χωρίς να εξετάζεται το κριτήριο του 40%.

*Δίνεται η δυνατότητα στη ΓΣΕΕ να μπορεί να συνάπτει ή να συνυπογράφει κλαδικές Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας επικουρικά με τις δευτεροβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις  εφόσον προσκληθεί, ώστε και σε αυτή την περίπτωση να επεκτείνεται η σύμβαση σε όλους τους εργαζόμενους του κλάδου. 

*Προβλέπεται η απλοποίηση των διαδικασιών για εγγραφή στα μητρώα οργανώσεων (ΓΕΜΗΣΟΕ και ΓΕΜΗΟΕ) ώστε να ενισχυθεί η εγγραφή σε αυτά και κατά συνέπεια να εξασφαλίζεται η αντιπροσωπευτικότητα στην υπογραφή των συβάσεων και η δυνατότητα επέκτασής τους.

Μετενέργεια καθολικής ισχύος 

Ο δεύτερος άξονας αφορά στην πλήρη επαναφορά της μετενέργειας μέχρι τη σύναψη νέας συλλογικής ή ατομικής σύμβασης εργασίας. Η μετενέργεια σημαίνει ότι αν σε ένα τρίμηνο από τη λήξη μιας σύμβασης δεν υπογραφτεί νέα, οι εργαζόμενοι εξακολουθούν να διατηρούν τους όρους της σύμβασης που έληξε και θεωρούνται όροι της ατομικής σύμβασης που τους διατηρούν οι εργαζόμενοι έως ότου οι όροι αυτοί τροποποιηθούν είτε ευνοϊκότερα, είτε δυσμενέστερα με νεότερη συλλογική σύμβαση.

Σε αντίθεση με το παρελθόν που "μετενεργούσαν" στην ατομική σύμβαση όλοι οι όροι μιας σύμβασης που είχε λήξει χωρίς να ανανεωθεί, (όπως μισθοί, άδειες ειδικά ωράρια, κ.α), με το  ισχύον "μνημονιακό καθεστώς" η μετενέργεια καλύπτει μόνον το βασικό μισθό και τα επιδόματα ωρίμανσης, τέκνων, σπουδών και επικίνδυνης εργασίας. Κάθε άλλος μισθολογικός ή θεσμικός όρος παύει να ισχύει, μετά την παρέλευση τρίμηνου από τη λήξη των συμβάσεων. Με το νέο πλαίσιο η μετενέργεια  επανέρχεται με πλήρη ισχύ των δικαιωμάτων. Αυτό σημαίνει ότι, όλοι οι όροι μιας Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας εξακολουθούν να ισχύουν και μετά το τρίμηνο από τη λήξη της, έως ότου συναφθεί νέα συλλογική ή ατομική σύμβασης εργασίας.
 
Ο τρίτος άξονας αφορά στην προσφυγή στη Διαιτησία: Όταν δεν θα βρίσκουν στις αυξήσεις τα δυο μέρη θα επιτρέπεται η μονομερής προσφυγή από τους εργαζόμενους στη "Διαιτησία" (ενώ τώρα απαιτείται να συμφωνούν και οι εργοδότες) που θα αποφασίζει και το περιεχόμενο της σύμβασης. Το κλειδί πριν την προσφυγή θα το έχει μια επιτροπή που θα κρίνει αν  μια σύμβαση θα μπορεί να υπογράφεται στη διαιτησία ακόμη και με μονομερή προσφυγή από την πλευρά των εργαζομένων. Επίσης, καταργείται ο δεύτερος βαθμός διαιτησίας του Ο.ΜΕ.Δ για τη γρηγορότερη επίλυση διαφορών, ενώ διατηρείται η δυνατότητα δικαστικής προσβολής της διαιτητικής απόφασης.

Το μεγάλο στοίχημα στο οποίο είναι διατεθειμένοι να ανταποκριθούν οι κοινωνικοί εταίροι είναι πλέον η επαναφορά παλιών και μεγάλων ως προς την κάλυψη εργαζομένων κλαδικών συμβάσεων, όπως αυτή των υπαλλήλων του ιδιωτικού τομέα, και η επίτευξη συμφωνιών για μεγαλύτερες αυξήσεις μισθών.